گروه موسیقی هنرآنلاین: تا کمتر از دو ماه دیگر بزرگ‌ترین رویداد موسیقی کشور، سی و نهمین دوره جشنواره بین المللی موسیقی فجر برگزار می‌شود. رویدادی که به‌اندازه اسم‌ورسمش بعد از گذشت سی و اندی سال هنوز نتوانسته به جایگاه اصلی خود دست پیدا کند. فراز و نشیب‌هایی که سبب شده است تا موسیقی ایرانی که بخشی از فرهنگ و تمدن ایران است در عرصه بین‌المللی مهجور بماند و در ابعاد داخلی به دلیل موانع و مشکلات پیش رو در مسیر رسیدن به اهداف خود که اصلی‌ترین آن ارتقا هنر موسیقی با چالش‌های زیادی روبه‌رو گردد.
رضا مهدوی هنر آموختۀ ساز سنتوراست و سال‌ها سابقه آموزش و تدریس و کارها‌ی اجرایی داشته و دانش آموخته رشته مدیریت است و در معرفی موسیقی اصیل ایرانی و هنرمندان نام‌آور این حوزه در برنامه‌های مختلف تلویزیونی و رادیویی و غیره تلاش‌های بسیاری انجام داده است وی نیز 21 سال سابقه برگزاری جشنواره درمعرفی موسیقی اصیل ایرانی و دیگرگونه‌های موسیقی در ایران، در حوزه هنری را هم دارد.
رضا مهدوی در روزهای پر کار دبیری جشنواره موسیقی فجر به دعوت از هنرآنلاین به دفتر خبرگزاری آمد تا درباره مسائل و چالش های پیش رو و تغییر و تحولات ایجاد شده در سی و نهمین دوره از جشنواره بین المللی موسیقی فجر گفت و گو کنیم که در ادامه بخش نخست این گفتگو از نظرتان می‌گذرد:
هرسال بخش‌های مختلف جشنواره در موضوعات مختلف دچار تغییر و تحولاتی می‌شود. امسال در این دوره از جشنواره شاهد چه تغییراتی خواهیم بود؟
رضا مهدوی: جشنواره یک شاکله کلی دارد، که همه دبیران تا کنون به آن متعهد بوده اند. امسال بخش هایی اضافه‌شده است و قصد داریم تا برخی از بخش ها را پررنگ‌تر شود. بخش کودک و نوجوان با گروه سنی 7 تا 18 سال در شاخه های تکنوازی و گروه نوازیشان را شاهد خواهیم بود.
امسال این بخش با سال های قبل چه تفاوتی کرده است؟
رضا مهدوی: درسالها پیش این بخش وجود داشته اما تمرکزش بر روی موسیقی اُرف و آموزشگاهی بود . تصمیم بر آن شد تا کودکان در بخش تکنوازی هم اجراداشته باشند .
حضور بخش پژوهشی در بخش رقابت برای اولین بار
حضور بخش پژوهشی در بخش رقابتی برای اولین بار در چه بخش های دیگری در این دوره تغییراتی را شاهد خواهیم بود؟
رضا مهدوی:تا قبل از این دوره بخش پژوهش تنها محدود به گفتگو و تبادل‌نظر بوده است. اما امسال برای افزایش انگیزه حضور پژوهشگران و رونق این بخش ، موسیقی پژوهی را به رقابت آورده ایم. نه تنها از مقالات ، پایان‌نامه‌های ارشد و رساله‌های دکترا در حوزه موسیقی به این بخش دعوت‌شده اند، بلکه پژوهش های میان‌رشته‌ای هم امکان حضور در این بخش را دارند که نشانگر اهمیت به جامعه دانشگاهی در بین رشته ای و فوق تخصصی است.
برای آثار بزرگ‌سالان با موضوعات کودک و نوجوان نیز جایگاهی در نظر گرفته‌شده است؟
رضا مهدوی:بله برای آثار بزرگ‌سالانی که برای کودکان آهنگ تولید کرده باشند در بخش باربد جوایز و دیپلم افتخار در نظر گرفته‌ایم.
رویکرد امسال خانواده محوری با زیر مجموعه سبک زندگی ایرانی است
آیا بخش باربد تنها به این آثار می‌پردازد یا سایر آثار و موضوعات را هم شامل می شود؟
رضا مهدوی: بله بخش های متنوعی دارد. رویکرد یا موضوعیت امسال جشنواره، خانواده محوری با تمام جوانبش است. زیرمجموعه این رویکرد، «سبک زندگی ایرانی» است. آهنگسازانی که در فرم فرنگی سونات، آهنگ ایرانی با محوریت سبک زندگی ایرانی تولید کنند در بخش باربد مورد بررسی قرار می‌گیرند. در باربد اجراهای صحنه ای هم داریم که در چند روز با حضور هیئت داوری و انتخاب در سالن رودکی به اجرا می‌پردازند. در این رقابت اولویت ارزیابی انتخاب با کسانی است که رویکرد سبک زندگی ایرانی اسلامی را محور کار خودشان قرار داده باشند.
اکران اجراهای خاطره انگیز در جشنواره امسال با هدف الگوسازی
چه برنامه‌های دیگری برای این دوره تدارک دیده‌اید که قبلاً نداشتیم؟
رضا مهدوی: تصمیم بر آن داریم تا اجراهای قدیم که توسط شخصیت های مهم موسیقایی چه در داخل و خارج اجراشده ، در یک سالن مشخص به معرض نمایش گذاشته شود. هدف از این کار علاوه بر تجدید خاطره به‌نوعی الگوسازی اجراهای ناب برای نسل تازه است. گروه هایی که دیگر نیستند و یا نوازندگانی که مرحوم شده اند. این جشنواره فرصتی را فراهم می کند تا آثار برخی هنرمندان بزرگ بار دیگر دیده شود. حتی کسانی که هنوز در قید حیات اند و آثار برجسته و محبوبی در گذشته داشته اند.
برای بخش بانوان چه تمهیدی اندیشیده اید آیا برنامه ویژه ای برای این بخش دارید؟
رضا مهدوی: بخش بانوان در سال هایی اصلاً برگزار نشده و یا بسیار کم‌رنگ بوده است. این جشنواره توجه به بانوان خواهد داشت و حضور آن ها هم به‌صورت گروه خوانندگی و هم نوازندگی خواهد بود. بنا به استقبال گروه های بانوان هرروزشاهد اجرا در این بخش خواهیم بود. استقبال بانوان از جشنواره چه طور بوده است؟رضا مهدوی: برعکس استقبال بانوان شهری استقبال بانوان موسیقی نواحی بسیار خوب و پررونق بوده است به‌گونه‌ای که انتخاب را سخت کرده است. معیار انتخاب علاوه بر بحث فنی ، محتوا و توجه به شاکله فرهنگ ملی و اقوام است و همچنین باید موازین موسیقایی و دستگاهی اقوام را رعایت کرده باشند. لهجه‌ها، گویش ها، زبان معیار ریتم و نوع چینش آهنگ ها معیار انتخاب و اجرا خواهد بود.
حضور دو زن فعال در عرصه پژوهش و دانشگاه در بخش هیئت انتخاب وداوری
آیا در بخش بین الملل بانوان هم حضور دارند؟
رضا مهدوی: بسیار تلاش کردیم که امسال این اتفاق محقق شود. اینکه چه کسانی دعوت خواهند شد توسط نهادهای تصمیم گیرنده انجام خواهد شد. برای گسترش این بخش مشکلی وجود ندارد و قطعاً امکان بسط و گسترش دارد اما اینکه چه افرادی حضور خواهند داشت در حیطه تصمیم ما نیست. در بخش بانوان حضور دو بانوی فعال در عرصه پژوهش و اجرا و دانشگاه در هیئت داوری و انتخاب است. اتفاقی که طی 38 سال گذشته محقق نشده است. جشنواره ها باید ماحصل خروجی سالیانه موسیقی در کشور باشند که بانوان هم سهم مهمی دارند.
برای پاپ ایرانی و تلفیقی تفاوت قائل شویم
جشنواره موسیقی فجر در طول زمان به جایگاهی باید می رسید که تا حدودی بتواند همان جایگاهی را داشته باشد که جشنواره فیلم فجر ایفا میکند. اینکه جریان سینمایی کشور را تعیین می کند و به‌نوعی نقش تعیین‌کننده‌ای برای سال آتی ایفا کند اما جشنواره موسیقی این رویکرد واثرگذاری را نداشته ، چه باید کرد؟
رضا مهدوی: تلاش داریم تا بتوانیم هرساله بیست درصد اثرگذاری جشنواره را درکشور ارتقا دهیم . یک‌شبه این اتفاق رخ نمی دهد. هر چند معتقدم تا حدی در این ۳۸ سال برگزاری موثر بوده است. جشنواره باید ماحصل خروجی سالیانه جشنواره های موسیقی در کشور باشد، یعنی جشنواره نه بر اساس فراخوان بلکه بر اساس آثار تولیدو اجرایی در طول سال شکل بگیرد و تنها فراخوان برای بخش های ناشناخته وجود داشته باشد. به دو صورت کنسرت گذاران دعوت ما را می‌پذیرند. یکی اینکه بودجه مناسب داشته باشیم چراکه این هنرمندان در طول سال درآمد بالایی دارند و انگیزه ای برای حضور در جشنواره ندارند. هنرمندان باید شاکله جشنواره را بپذیرند چرا که نسبت به جشنواره همواره نقدهایی وجود دارد. سال هاست که نگاه جشنواره به بخش پاپ به‌عنوان یک منبع درآمدزا بوده است. باید برای پاپ ایرانی و تلفیقی تفاوت قائل شویم و خروجی آن ها را در طول سال به فجر دعوت کنیم. نمی شود که به بخش پاپ تنها به‌عنوان منبع درآمد نگاه کرد و در بخش رقابت برای آن جایگاهی قائل نشد! بنابراین به‌طورکلی جشنواره باید مجموعه ای از خروجی های بخش جوان، بخش نواحی و در کنار جشنواره های پاپ ایرانی و تلفیقی باشد که همین امر سبب می‌شود تا بسیاری از موضوعات حل شود.
مهمانان خارجی حکم سفیر فرهنگی را دارند
احیای بخش بین الملل در این دوره از جشنواره هم همین روال جریان دارد؟
رضا مهدوی: بله، متأسفانه، درعین‌حال بودجه ای که برای جشنواره بین المللی موسیقی فجر در نظر گرفته‌شده بسیار اندک است. سال های قبل واژه بین الملل حتی حذف‌شده بود و امسال این عنوان طبق آیین نامه احیا کردیم و برای نگه داشت آن به گروه های قوی ومعتبرخارجی نیاز داریم که لازمه آن بودجه مناسب است و البته در شمایل رقابتی. متأسفانه، به دلیل کمبود منابع امکان برگزاری کارگاه آموزشی با حضور هنرمندان خارجی وجود ندارد و این هنرمندان بعد از اجرا بلافاصله ایران را ترک می کنند! این در حالی است که این هنرمندان هر کدام نقش سفیر فرهنگی ایران را ایفا خواهند کرد و حضور آنها در جشنواره و برگزاری کارگاه‌های آموزشی بسیار تعیین کننده و اثرگذار است و از این مهم در جشنواره محروم هستیم، در عین اینکه وقتی سایر جشنواره های فجر ده شب است چرا جشنواره موسیقی را ده شب برگزار نکنیم تا از دل تعاملات فرهنگی در بستر موسیقایی کشور زمینه های رشد و تبادلات فرهنگی بهتری فراهم شود. سالن‌های محدود و استاندار به اجراهای کمتر نیز دامن می زند.
جشنواره می تواند درحوزه پاپ الگوسازی و ذائقه سازی کند
حضور هنرمندان و خوانندگان در جشنواره خودش می‌تواند بستر تأمین بودجه باشد برای این بخش از بازاریابی جشنواره چه برنامه‌ریزی های صورت گرفته است؟
رضا مهدوی: بلیط های جشنواره به‌صورت نیم‌بها فروخته می شود و علاوه بر آن بخشی از بلیت‌ها اهدایی است. در کنار این موضوع، شبی دو سانس بخش پاپ ایرانی اجرا دارند که از این طریق بخش اندکی از بودجه جشنواره تامین خواهد شد. اما بخش پاپ در قسمت رقابتی وارد نمی شود و این در حق اهالی موسیقی پاپ کم لطفی است، حداقل آن است که برای این بخش از موسیقی یک جشنواره جدا در نظر گرفته شود. همین برگزاری جشنواره مجزا برای پاپ و تلفیقی این فرصت را فراهم می کند تا آهنگ های خوب در حوزه پاپ الگوسازی و در قالب جشنواره بتواند برای مخاطبان ذائقه سازی کند. درعین‌حال خود اهالی پاپ هم از اینکه در جشنواره موسیقی زینت المجالسند ناراحت اند. امسال برای حمایت از این گروه بخشی اضافه‌شده است با عنوان تک ترک‌ها و تک شیارها یا تک آهنگ ها که از تمام بخش‌های موسیقی در این بخش حضور دارند که بیش از 70 درصد آن ها پاپ هستند و به صورت تک اجرا برای جایزه باربد داوری می شوند.
دبیر جشنواره اختیاراتش محدود است و همین کار را سخت می کند
با توجه به اینکه شما سال ها در حوزه موسیقی مشغول به کار و مشرف به این حوزه هستید ذهنیت شما نسبت به مشکلاتی که در دل اجرای جشنواره وجود دارد با شرایطی که از بیرون به آن نگاه می کردید چقدر تفاوت دارد؟
رضا مهدوی: همه‌کسانی که مسئولیت دبیری جشنواره را داشته اند همیشه تلاش کرده اند تا به بهترین نحو جشن انقلاب و موسیقی را برگزار کنند اما وقتی وارد عمل می‌شوید، متوجه ساختار نحیف جشنواره خواهید شد. حتی آیین‌نامه آن باز هم به اصلاح نیاز دارد، چراکه همه مسئولیت ها بر عهده دبیرکل جشنواره است اما حیطه عمل و اختیاراتش محدود است. این ساختار اشکالاتی دارد. بنده تا قبل از این دو جشنواره بزرگ برگزار کردم که به دلیل اختیاراتی که در اجرای آن داشتم فضای اجرایی جشنواره موسیقی فضای متفاوتی است که باید به آسیب شناسی گذاشت. دعوت از میهمان خارجی محدود است و این باعث می‌شود ایده معرفی ایران بزرگ فرهنگی که موردنظربنده است در ابعاد جهانی محقق نشود.
برنامه ریزی گام به گام برای رسیدن به ایده ایران بزرگ فرهنگی
از آنجا که امسال دبیرخانه جشنواره موسیقی فجر دائمی می شود، برای رسیدن به ایده ایران بزرگ فرهنگی چه باید کرد؟
رضا مهدوی: درصورتی که دبیرخانه جشنواره ثابت و دائم باشد، چه دبیر عوض شود چه نشود با حضور یک نفر آشنا به مسایل اداری و موسیقایی اتفاق مهم و راهگشایی است. کسانی که در زمینه موسیقی سوابق دارند در کنار هم جمع شوند و دبیر هم به‌طور مستمر در طول سال به دبیرخانه رفت آمد داشته باشد و پاسخگوی سؤالات وبررسی آثار باشد. از امسال با پایان جشنواره سی و نهم امیدوارم دبیرخانه تعطیل نشود و دبیرخانه جشنواره بتواند بلافاصله برنامه ریزی زمان دار داشته باشد و ماهیانه در پوشش خبری مناسب آگاهی دهی داشته باشد . سال ۱۴۰۳ چهل سالگی جشنواره بین المللی موسیقی فجر است که باید تفاوت هایی به علاوه تفاوت بیست درصدی امسال در اجرای آن را شاهد باشیم.
هانیه شجاعی زند
این گفتگو ادامه دارد....