به گزارش هنرآنلاین به نقل از روابط عمومی بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران، مراسم رونمایی از "مجموعه آوازهای منتشرنشده تاج اصفهانی" شامگاه جمعه 19 مهرماه با حضور خانواده او و جمعی از خوانندگان و علاقه‌مندان به موسیقی ایرانی در سالن خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران برگزار شد.
در ابتدای مراسم که به همت بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران برگزار شد، سید عباس سجادی، مدیرعامل بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران اظهار داشت: متأسفانه به دلیل نبود آوازخوانان خوب، امروز آواز رونق چندانی ندارد. گویا هدف افراد این است که به‌سرعت کار ریتمیکی را آماده و تولید کنند، اما توجهی به میزان ارزشمند بودن این محتوا ندارند، البته درصد ارزشمندی از این محتوا را قضاوت جامعه تعیین می‌کند که متأسفانه این آثار از سوی مردم نمره قابل قبولی نگرفته است.
مدیرعامل بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران در ادامه صحبت‌هایش با ذکر این مطلب که در روزگارانی که آواز رونق داشت، آوازخوانان خوبی داشتیم، البته کاستی‌ها و زیاده‌روی‌هایی در آن دوره نیز بود، اما بازار آواز به‌اندازه امروز کساد نبود گفت: در آن دوره آوازخوانان را غزل‌خوان و آوازخوانی را غزل‌خوانی تلقی می‌کردند از آن دوره میراثها و آوازهای گران‌قدری داریم که امروز برای ما به یادگار مانده است.
سید عباس سجادی در پایان صحبت‌هایش با اشاره به این نکته که از افتخارات فرهنگسرای نیاوران، حضور اهالی فرهنگ و هنر و برگزاری چنین آیینهایی است افزود: به جامعه موسیقی تبریک میگویم زیرا در روزگاری که آواز، جان‌مایه موسیقی ایرانی، در غربت به سر می‌برد، امروز شاهد رونمایی از یکی از آثار برجسته آوازی هستیم. همت جناب نوید نوروزی، استاد علی‌اصغر شاه‌زیدی و خانواده استاد تاج اصفهانی را ستایش می‌کنم که باعث شدند این گنجینه از خانواده تاج اصفهانی و از گوشه‌ی موزه‌ها به خانواده بزرگ فرهنگ و هنر بپیوندد و در اختیار عموم قرار بگیرد. امیدوارم رونمایی از این آلبوم آغازی باشد تا آن را سرمشق قرار داده و از این به بعد درست بخوانیم.
با آثار گردآوری‌شده تاج می‌توان به سبک‌شناسی او پرداخت
نوید نوروزی پژوهشگر موسیقی و گردآورنده آثار استاد تاج اصفهانی نیز در سخنانی با ذکر این نکته که، به دلیل در دسترس نبودن آثار استاد تاج تاکنون نمی‌توانستیم به سبک‌شناسی آثار او بپردازیم اظهار داشت: حال با مجموع ۱۷۷ دقیقه آوازی که از او جمعآوری شده است می‌توانیم بگوییم او چه سبکی داشته است.
وی در ادامه بیان داشت: پیشکسوت دیسکوگرافی در کشور ما جناب آقای امیر منصور است که سالیان پیش آرشیو بزرگی را خریدند و با استفاده از اطلاعاتی که در دسترس داشت، بنای نوعی شناخت و پژوهش در مورد آثار قدیم را در اختیار ما گذاشت.
وی افزود: آوازهایی که در مجموعه آثار منتشرنشده استاد تاج اصفهانی قرار گرفته بعد از صد سال منتشر می‌شود.
گردآورنده آثار استاد تاج اصفهانی گفت: اگر بخواهیم به سبک‌شناسی آثار یک هنرمند بپردازیم باید از ابتداییترین روزهایی که نوع و شیوه آوازخوانی او شکل گرفته است، تحول سبک و فرم او را تا پایان عمرش در نظر بگیریم.
وی اضافه کرد: آنچه ما در سال‌های اخیر از استاد تاج شنیدهایم آثاری است که در مراسم خصوصی ضبط شده و تعداد کمی از این آثار در دسترس است.
گردآورنده آثار استاد تاج اصفهانی گفت: بنابراین آنچه تا امروز از استاد تاج به گوش ما رسیده است آوازهایی در دوران پیری استاد است که البته صدای تاج در پیری نیز جوان بوده است، اما نمیتوان سبک این هنرمند را از این آوازها تعیین کرد.
وی در ادامه گزارشی در خصوص دیسکوگرافی و روند سیر ضبط آثار استاد تاج اصفهانی به حاضرین ارائه داد.
آلبوم آثار منتشرنشده تاج، کتاب شنیداری آواز ایرانی است
علی عطریان، رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان گفت: آلبومی که از آثار منتشرنشده استاد جلال‌الدین تاج اصفهانی رونمایی شد، کتاب شنیداری آواز ایرانی است و راهنمای هنرجویان این رشته است. اگر فلسفه فرهنگی اصفهان را واکاوی کنیم خواهیم دید که زنجیرههای متصل‌به‌هم این فرهنگ در حوزه ادبیات، فرهنگ، فلسفه، موسیقی و... کنش ویژهای را ایجاد کرده است.
وی افزود: مسلماً در حوزه موسیقی مرحوم تاج ستاره است، چه‌بسا مرحوم تاج برای ما امروزه دانشگاه بزرگی است، و من به‌عنوان یک هنرجوی موسیقی از اینکه این آلبوم از آثار استاد رونمایی شده و در اختیار عموم قرار می‌گیرد بسیار خرسندم.
رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان گفت: امروز از اثری رونمایی می‌شود که برای هنرجویان موسیقی به‌عنوان کتاب شنیداری اثر تاج باشد و بتوانیم به اعماق فرهنگی این سرزمین بیشتر پی ببریم. عطریان اظهار امیدواری کرد: راهنمایی‌‌های اساتید راه را برای جوانان روشنتر کند.
وی تأکید کرد: لازم است از خانواده تاج که بیبدیل و سخاوتمندانه این عناصر ارزشمند را در اختیار این کشور گذاشتند تا اثری فاخر در حوزه موسیقی تولید شود، سپاسگزاری کنم.
آثار جدید منتشر شده از تاج، کارستانی از جوانی‌های او است
حسن منصوری نوازنده پیشکسوت نی دیگر سخنران آیین رونمایی از آثار منتشرنشده جلال‌الدین تاج اصفهانی بود. وی در سخنانی با ذکر این مطلب که امروز اثری به بازار آمده است که قدرت و توانایی خوانندگی تاج را به ما اثبات می‌کند این اثر کاری کارستان از جوانی‌های مرحوم تاج است گفت: موسیقی ایران بیش از هنرمندان تکنیکال، به هنرمندان باشخصیت نیازمند است.
وی افزود: زمانی که استاد تاج آواز می‌خواند خوانندگان دیگری نیز بودند که در سبک‌های دیگری می‌خواندند اما دلیل محبوبیت و ماندگاری مرحوم تاج رعایت اخلاق و انصاف بوده است.
این نوازنده نی ادامه داد: تاکنون از آوازهای استاد فقط یک قطعه همایون در اختیار ما قرار داشت که مورد پسند مخاطب امروزی بوده است اما متأسفانه برخی از دوستان هنرمند کم‌لطفی‌هایی داشتند و آثار استاد را فالش میدانستند، این در حالی است که استاد تاج تا 80 سالگی با قوت آواز می‌خواند و آنچه ما از تاج میشنیدیم بیشتر ضبط‌های خصوصی استاد بود که کیفیت مناسبی نداشت.
منصوری افزود: اگر قرار بر اثبات باشد می‌توان گفت که شاید گوش این افراد کمی فالش می‌شنیده است، آنچنان که داریوش طلایی می‌گوید کسانی که اظهاراتی مبنی بر فالش بودن آثار موسیقی دارند، چه‌بسا گوش آن‌ها فالش می‌شنود زیرا آن فواصل را نیاموختهاند." این نشان می‌دهد نوع فواصل در طول دوران همواره با تغییراتی همراه بوده است.
وی اضافه کرد: گاهی بیش از آنکه شنونده باشیم باید کمی نیز انصاف را در نظر بگیریم و بدانیم هیچ‌کدام از خوانندههای کشور ما نتوانستهاند در سنینی که استاد تاج این‌چنین آوازهایی را می‌خواند، بخوانند و ما با شنیدن چند اثر ضبطی در محفل‌های خصوصی نباید سبک موسیقی مرحوم تاج را قضاوت کنیم.
این نوازنده نی، با اشاره به اینکه از توصیههای اساتید و بزرگان موسیقی همواره این بوده است که آوازه‌خوان‌ها هر جایی نخوانند، گفت: استاد تاج در هر محفلی نمیخواند، اما گاهی در کوچه و برزن و مراسمی که متعلق به فقیری بود آواز می‌خواند اما گاهی مراسم فلان الدوله را به بهانههای مختلف ترک می‌کرد.
منصوری افزود: خاطرهای از استاد تاج وجود دارد که در مراسم یکی از شیوخ عرب برای خوانندگی دعوت می‌شود، و با دیدن وضعیت مراسم کمی مکدر می‌شود، اما با خواندن شعر "هرگز حسد نبردم بر مسندی و مالی الا به آنکه دارد با دلبری وصالی"، مقصود خود را به میزبان منتقل می‌کند و پس از پایان مراسم به میزبان می‌گوید: "تو خبر نداری تاج به سرمایه‌داران باج نمی‌دهد؟" در آن زمان تاج به دلیل مشکلاتی که از سوی حکومت برایش به وجود آمده بود نیاز مالی داشت، اما او کسی نبود که به کسی باج بدهد، همان استاد در کوچهها برای کودکان آواز می‌خواند.
وی اضافه کرد: تاج همیشه در حال آموختن بود، او در اوج قدرت آوازخوانی، ابایی از آموختن نداشت، خاطرهای از استاد بطلانی که یکی از شاگردان تاج بوده است نقل می‌شود که در آن مرحوم تاج به بطلانی که جوانی 20 ساله بوده است می‌خواهد آواز حجاز مصری را بخواند تا برایش یادآوری شود.
استاد و نوازنده نی با اشاره به صحبت‌هایی مبنی بر اینکه تاج چقدر از ردیف‌های موسیقی آگاه بوده است انجام می‌شود ابراز داشت: این مورد به کسی مربوط نیست زیرا مرحوم تاج آنچه را که می‌دانسته با چنان قدرت و توانی خوانده است که شنونده را مسحور خویش می‌کند و جایی برای این پرسش وجود ندارد زیرا بسیاری از هنرمندان وجود دارند که انواع ردیفها را می‌دانند اما توانایی اجرای آن را ندارند.
منصوری با بیان اینکه این صحبتها بیانصافی در مورد هنرمندی همچون تاج است گفت: امروز به کوشش شهرداری اصفهان و خانواده مرحوم تاج اثری به بازار آمده است که قدرت و توانایی خوانندگی تاج را به ما اثبات می‌کند، از استاد تاج فقط یک اثر در دستگاه همایون در اختیار ما بود، اما امروزه این آثار آوازهایی است که اهالی آواز می‌دانند کاری کارستان از جوانی‌های مرحوم تاج.
علیرضا میرعلی نقی پژوهشگر حوزه موسیقی نیز سخنانی گفت: بسیاری از صفحاتی که از استاد تاج کشف شده و تا پیش از این مفقود بوده است دورهای از آواز ایرانی است که تحول آواز استاد تاج در سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱3۳۲ را نشان می‌دهد. از حدود ۱۳۲۰ به بعد که رادیو در ایران تأسیس شد تا حدود سال‌های ۱۳۳۲ را می‌توان دوره تاریک موسیقی ایران نامید زیرا در این دوره دستگاه‌های ضبط صدا برای ضبط صدای مشاهیر موسیقی ایران وجود نداشته است. بسیاری از نسخههای ضبط شده از استاد در سال ۱۳۵۷ از دست رفت. میراث صوتی فاخری که اکنون از استاد تاج داریم بسیار تأثیرگذار است و ماندگاری استاد تاج از نظر رفتار منش و خوی انسانی نمونه است.
اصغر شاه‌زیدی خواننده مکتب اصفهان و شاگرد استاد تاج اصفهانی به‌عنوان آخرین سخنران با حضور در جایگاه با ذکر نکاتی از زندگی استاد تاج اصفهانی گفت: سبک تاج بی‌نظیر بود و هر کسی نمیتوانست حتی از او تقلید کند. تاج در 68 سالگی، در سال 42 آوازی را خواند که چون یک غواص در اقیانوس فرو رفته است. او حتی در گزینش اشعار نیز بی‌نظیر عمل می‌کرد و به گفته صاحب‌نظران عرصه ادبیات اشعار خود را به‌گونه‌ای انتخاب می‌کرد که حتی اساتید این حوزه نیز متحیر میشدند. او در ادبیات نیز غرق میشد و با دقت زیادی اشعار را برمی‌گزید. سبک آوازخوانی او هم شاهکار و تقریباً کم‌سابقه است.
در ادامه مراسم بخشهایی از قطعات آوازی آلبوم آوازهای استاد جلال‌الدین تاج اصفهانی برای حاضران پخش شد و شاه‌زیدی بر روی این آوازها توضیحاتی ارائه کرد.
شاه زیدی در پایان صحبت‌هایش با ذکر این مطلب که به‌یقین میتوانم بگویم از قاجار تا امروز کسی به این شکل نخوانده، تاج با آواز خود مشغول بندبازی است. حدود دویست سال است که کسی این کار را انجام نداده است به مناسبت روز بزرگداشت حافظ از عبدالحسین مختاباد، علی رستمیان، فاضل جمشیدی، امیر مسعود امیری و ابوالفضل ریاحی دعوت کرد تا با حضور بر روی سنی یک بیت آواز بخوانند که این درخواست او با استقبال حاضرین در سالن همراه شد.
در پایان این مراسم از "مجموعه آوازهای منتشرنشده تاج اصفهانی" با حضور اصغر شاه‌زیدی، سید عباس سجادی مدیرعامل بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران، عبدالحسین مختاباد، علی رستمیان، فاضل جمشیدی، امیر مسعود امیری و ابوالفضل ریاحی، خانواده استاد تاج اصفهانی، علی عطریان، رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان محمد سلمانی، آرش فرهنگفر، آرش نصیری و ... رونمایی شد.
"مجموعه آوازهای منتشرنشده تاج اصفهانی" که به آثار ضبط‌شده توسط کمپانیهای هیز مستر ویس، سودوا و پولیفون اختصاص دارد با همت نوید نوروزی گردآوری و روانه باز موسیقی شد.