سرویس موسیقی هنرآنلاین: آیین رونمایی و بررسی آلبوم "مانترا" به آهنگسازی و نوازندگی سام اصفهانی روز گذشته در شهر کتاب مرکزی با حضور جمعی از اساتید هنر برگزار شد. این آلبوم پس از "ماندالای درون" دومین تجربه شخصی اصفهانی در قالب مجموعه‌ای برای سولوی پیانوست. مجموعه حاضر شامل شش قطعه برای پیانوست.
در این جلسه نادر مشایخی آهنگساز و رهبر ارکستر، هوشیار خیام آهنگساز و نوازنده، مانی جعفرزاده آهنگساز، بهنام ابوالقاسم نوازنده پیانو، رضا فرهادی صدابردار و مدیر استودیو کرگدن و خود اصفهانی درباره آلبوم صحبت کردند.
قطعاتی که مشخص هست آهنگساز آن‌ها یک پیانیست است
در ابتدای این برنامه نادر مشایخی گفت: از همان شروع قطعه اول شاهد یک رشد بسیار مشهود از نظر فنی در آهنگساز هستیم. دغدغه در این آثار فرم یا علت معلول و ساختارهای سنتی نیست. قطعاتی که المآن‌های فرهنگ ایرانی را مکرراً به شما نشان می‌دهد به شما القا نمی‌کند چه طور فکر کنید و شما را آزادانه در بین اصوات و هارمونی رها می‌کند تا به برداشت شخصی درستی برسید.
این آهنگساز و رهبر ارکستر ادامه داد: این قطعات ابعاد و جنبه‌های متفاوتی دارند که به شما اجازه نمی‌دهد صرفاً از یک زاویه به آن‌ها نگاه کنید و قضاوتشان کنید که این به نظر من یک کوآلیتی منحصربه‌فرد است، قطعاتی که مشخص هست آهنگساز آن‌ها یک پیانیست است و به ساز به‌مثابه یک متریال آهنگسازی نگاه شده است.
سپس هوشیار خیام آهنگساز و نوازنده گفت: دیشب برای اولین بار این قطعات را شنیدم و این اثر مرا شوکه کرد. "مانترا" در ظاهر پُر از نت‌های غلط است، اما از جنس کاملاً حساب‌شده شکوهمند و دلپذیر است. قطعاتی که در عین سپیدی و خلوص جهان رنگ مخاطب خود را گسترده می‌کند مشخص است پسِ هر کدام از قطعات برای آهنگساز زندگی وجود داشته است.
او ادامه داد: نکته اساسی دیگر حس نیاز به سفر کردن در یک آرتیست است. اتفاقی که مثلاً در سمفونی نهم بتهوون می‌افتد و او با مارش عثمانی به دوره و کانسِپتی فراتر از زمانِ خودش سفر می‌کند. هنرمند نیاز به سفر اینچنینی دارد تا بتواند حرفی برای گفتن داشته باشد و این همان اتفاقی است که در اثر سام اصفهانی کاملاً رخ می‌دهد. در آخر باید اضافه کنم که باید بدانیم موسیقی سام اصفهانی دارد به رپرتوآر موسیقی ما اضافه می‌کند و این اصلاً اتفاق کمی نیست.
دیگر سخنران برنامه مانی جعفرزاده آهنگساز درباره این کار گفت: خوشحالم که برای بار دوم درباره اثری دیگر از دوست خوبم سام اصفهانی صحبت می‌کنم. در هر دو عنوان این دو مجموعه از المآن‌های شرقی هندویی استفاده می‌شود، اما خود آثار این روند را حکایت نمی‌کنند.
او ادامه داد: با نگاهی به "مانترا" متوجه می‌شویم که این اثر حاصل رشد فنی طبیعی و البته سلامت آهنگساز نسبت به مجموعه‌ی قبلی اوست و این دقیقاً همان اتفاقی است که باید رُخ می‌داد. متأسفانه آهنگسازان ما بعد از تجربه‌های ابتدایی در آثار بعدی دستخوش حربه بازار موسیقی می‌شوند یعنی یا به‌شدت از عام فاصله می‌گیرند یا به‌شدت به موسیقی عام‌پسند تبدیل می‌شود، اما سام اصفهانی در این اثر نشان می‌دهد دچار این حربه نمی‌شود. به بیان دیگر با توجه به این سیر چهار ساله از مجموعه قبل تا امروز که زمان پرخطی محسوب می‌شود، هنرمند گُم نشده و آثار او نشان می‌دهد به‌شدت به خودش وفادار است.
وی افزود: نکته حائز اهمیت در این اثر این است که اگر یک مخاطب غیر موسیقیدان هم آن را بشنود برایش لذت‌بخش است. در عین آن که این مجموعه به‌شدت اثر جدی در موسیقی محسوب می‌شود. در این مجموعه استفاده از فرهنگ و متریال بومی به طرز کاملاً درستی اتفاق افتاده است. مثلاً در قطعه دوم (پانوراما گیلانه) ما کاملاً دیلمانِ دشتی می‌شنویم در حالی که اصلاً دیلمان نیست و اتفاقاً کاملاً معاصر است.
روایت وقایع زندگی یک آهنگساز
رضا فرهادی صدابردار و مدیر استودیو کرگدن در ادامه گفت: شاید من و بهنام ابوالقاسم بعد از خود سام اصفهانی نزدیک‌ترین افراد به جزییات این آثار هستیم و خیلی خوشحالم و برایم جذاب است که شاهد نقطه نظرات مشترکی از جانب مخاطبین و متخصصین موسیقی حاضر هستم. مانترا از دید من، شبیه تابلویی نیست که شما به یک دیوار خالی نصب کنید تا صرفاً از جنبه‌ی دکوراتیو آن بهره ببریم. در اصل باید آن را نصب کرد و عمیق به آن نگاه کرد و از داشتنش لذت برد. باید آن را عمیق گوش داد.
او ادامه داد: سام اصفهانی در این اثر وقایع زندگی‌اش را روایت می‌کند و این دقیقاً همان چیزی است که بسیاری از آهنگسازان امروز آن را گُم کرده‌اند. سعی بر آن شد این اثر بدونِ هیچ دخل و تصرفی همان‌گونه که اجرا و ضبط شده بود تولید و نهایی سازی شود. در آخر بسیار خوشحالم توانسته‌ام شرایطی را مهیا کنم تا آهنگسازان و هنرمندانی مثل سام اصفهانی، بهنام ابوالقاسم، آرش گوران، مرتضی شیرکوهی و... در استودیو من کارهای خوب ضبط کنند.
بهنام ابوالقاسم نوازنده پیانو هم در این نشست گفت: به‌واسطه دوستی و آشنایی از قدیم تا امروز در جریان موسیقی و شعر، رشد و تغییرات او بودم. سام مثل خیلی از آرتیست‌ها خیلی عمیق، متفکر و حساس است. شوق، جنون، غم و ... در آثار او چه شعر چه موسیقی مشهود است. این آثار نسبت به قبل تغییرات زیادی دارد ولی در عین حال یک شخصیت ثابت پشت اثر است. در آلبوم قبل یک فرد بیست و اندی ساله تا ۳۰ ساله و امروز یک آدم ۳۵ ساله. در ادبیات و شعرهایش هم عمیق‌تر است. مانترا اصلاً صمیمیت آلبوم قبل را ندارد و این خود یک شاخصه خوب است. چون با هنرمندی روبرو هستیم که باید بیشتر شناختش و بیشتر شنید.
در ادامه مراسم، سام اصفهانی ضمن تشکر از حضار توضیح داد: شاید مهم‌ترین و لذت‌بخش‌ترین اتفاق از صحبت‌ها و برداشت‌ها از آلبوم "مانترا" برایم این بود که چه قدر به گونه و نگرش شخصی من نزدیک است. مانی جعفرزاده نکته جالبی درباره من گفت با این مضمون که سام اصفهانی در دام بازار موسیقی نیفتاده است. فکر می‌کنم دلیل آن رویکرد شخصی من نسبت به پدیده‌ی خلق اثر هنری است تا آنجا که نه تمجید مرا به وجد بیاورد و نه نقد منفی مرا مأیوس کند. اصولاً من برای خلق یک اثر هنری از قبل برنامه‌ریزی نمی‌کنم بلکه در مسیری که باید جریان یابد آن را جاری می‌کنم. این اتفاق گاهی می‌تواند با موسیقی رخ دهد یا با شعر یا نقاشی...
او ادامه داد: خلق این مجموعه تقریباً از همان زمانی که مجموعه‌ی قبل به اتمام رسید نگارشش یک به یک شروع شد. در طی سال‌ها ویرایش شد، ضبط شد و به پروسه‌ی سخت انتشار رسید و باید پذیرفت که طی شدن چنین پروسه‌ای در شرایط و اتمسفر امروزی جغرافیای ما بسیار سخت و پر از مرارت است. هنرمند مستقل که دغدغه‌اش موسیقی یا هر اثر هنری جدی است، این مسیر سخت را بدون کوچک‌ترین چشم‌داشتی با صرف هزینه شخصی مالی و زمانی به شکل جنون‌آمیزی طی می‌کند و در حالی که برایش کوچک‌ترین منطق عقلانی یا اقتصادی وجود دارد اما به طی شدن این مسیر و پروسه نیازمند است.
اصفهانی اضافه کرد: این جریان عجیب مرا یاد کتابی از کارل گوستاو یونگ با عنوان " پاسخ به ایوب " می‌اندازد که در خلاصه‌ی کلام یونگ به ارتباط نیازمند بین خالق یک پدیده با مخلوق می‌پردازد؛ به همان اندازه که اثر خلق‌شده‌اش به خالقش نیاز دارد، خالق اثر نیز محتاج حضور مخلوقش است.