سرویس موسیقی هنرآنلاین: دومین نمایشگاه سازهای ایرانی، با هدف ارائه توانمندی سازندگان سازهای موسیقی ایرانی روز گذشته با عنوان "سازخانه" با حضور جمعی از هنرمندان موسیقی و سازندگان ساز در خانه هنرمندان گشایش یافت.
موسیقی بدون ساز نمیتواند تبلور داشته باشد
در ابتدای مراسم حمیدرضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی گفت: بر هیچکس پوشیده نیست که موسیقی بدون ساز نمیتواند تبلور داشته باشد و کسانی که سازها را میسازند باید هنرمندانی باشند که هوش موسیقیایی دارند و زیباشناسی صوت را بدانند تا سازی ساخته و دست هنرمند نوازندهای قرار بگیرد و به وسیله آن با مخاطبش حرف بزند.
او ادامه داد: جا دارد از استاد فخر ایران محمدرضا شجریان یاد کنم که دو نمایشگاه در این زمینه به همت او برگزار شد و با دو نمایشگاهی که از سوی کانون ساز برگزار شده است در کل شاهد چهارمین نمایشگاه ساز هستیم. در قیمتگذاری سازها نیز اجحافهای عجیب و غریبی وجود دارد.
نوربخش اضافه کرد: در سفرهای مختلفی که به شهرهای دیگر داریم با سازندگان سازها آشنا میشویم و مهمتر آن است که از این استعدادها و ظرفیتها استفاده کنیم، امیدوارم این نمایشگاهها تداوم پیدا کند. ما در خانه موسیقی و به وسیله کانون سازندگان ساز در تلاش هستیم سامانه جامعی را راهاندازی کنیم تا ظرفیتهای مربوط به این حوزه شناخته شود. چرا که ارتباط با یک سازنده ساز در داخل و خارج از کشور یک معضل است. حتی در قیمتگذاری سازها نیز اجحافهای عجیب و غریبی وجود دارد و این موارد نیاز به توجه دارد تا پلی ارتباطی در این زمینه ایجاد شود.
زبان موسیقی از دل ساز بیرون میآید
محمد سریر عضو شورای عالی خانه هنرمندان به عنوان دومین سخنران برنامه ضمن ابراز خوشحالی از برپایی چنین نمایشگاهی گفت: شاید اهمیت و جایگاه ساز را در موسیقی کمتر میدانستیم اما ساز گویای موسیقی است و اگر حذف شود موسیقی نیز حذف میشود و استعدادها از بین میرود. بنابراین یک وسیله بسیار مهم است. اهمیت این موضوع موجب شده یکی از مهمترین بخشها در موسیقی سازندگان ساز باشند.
او ادامه داد: در کشورهای مختلف موزههای متفاوتی در این حوزه وجود دارد. موسیقی ملی ما زبان قدیم و کهنی دارد که کم و بیش میتواند به همان زبان صحبت کند. ما شاهد تحولات بسیاری در حوزه موسیقی هستیم و سازها با شرایطی که داشتهاند، متحول شدهاند. در کشورهای دیگر به جز نمایش ساز مسیر تحول آنها را نیز به نمایش میگذارد.
سریر اضافه کرد: سازهای زمان ما گویای منویات ما در حوزه موسیقی است. هر کدام از سازها ترتیبهای ساختی دارند و متخصصانی که آنها را میسازند، عشق به این کار مهمترین انگیزهشان است. سازهای ایرانی امروزه کیفیت بسیار خوبی پیدا کردهاند تا جایی که حتی خارجیها نیز از آنها استفاده میکنند و صداهای خوبی از آن بیرون میآورند. زبان موسیقی از دل ساز بیرون میآید. بنابراین هر چه دلنشینتر باشد جذابتر خواهد بود و مخاطب لذت بیشتری از آن میبرد. به همین دلیل ما نیاز به چنین برنامهها و نمایشگاههایی داریم که امیدوارم هر سال تداوم داشته باشد.
بعد از اتمام صحبت های سریر، در ادامه این مراسم ویدئویی از نمایشگاه دورههای قبلی سازهای استاد شجریان به نمایش درآمد.
سازها بیان کننده و همراه کننده آواز هستند
سپس جهانگیر نصر اشرفی پژوهشگر موسیقی بهعنوان سومین سخنران این مراسم گفت: تغییر ساختار سازها مسئله اساسی در شناخت موسیقی اقوام و ردیفی هستند و در این حوزه کارهای کمی انجام شده است. یک بحث مربوط به این میشود که برخی از مقامداران قدیم چندان به ساز و تحول آن نپرداختهاند. به همین دلیل این مساله نیاز به بحثهای تخصصی دارد اما همه سازها در ۵۰ سال اخیر در حوزه موسیقی و ردیفی دچار تغییرات اساسی شدند و این تغییرات آنقدر خرد خرد انجام شده که ما به موضوع آن پی نبردهایم.
او ادامه داد: میدانیم که ساز تنبور در بسیاری از نقاط ایران به جز نقاطی که به زبان پهلوی آشنا هستند به دو تار شهرت پیدا کرده است که تغییر و تحول این نام جای بحث و گفتوگو دارد. وقتی به سازهای قدیم مراجعه میکنیم میبینیم که کاسه تنبورها در بسیاری از نقاط به اندازه دو مشت بوده است. چندی پیش به اتفاق استاد درویشی از این ساز دیدن کردیم. کاسه آن در ابعاد یک کاسه کمانچه بود اما امروز میبینیم سلیقهها در بزرگ شدن کاسههای ساز شروع شده و به نقاط دیگر نیز سرایت کرده است. به همین دلیل کیفیت صوتی قدیم را ندارد.
نصر اشرفی اضافه کرد: سازها بیان کننده و همراه کننده آواز هستند. ساز تنبور به عنوان اصلیترین ساز اقوام ایرانی نیز در زمانی پنج تار، شش سیم و در مقطعی چهار سیم شده است. بخشی از این تغییر و تحول توسط سازنده معروفی به نام استاد نریمان صورت گرفته، او اولین سفارشات بزرگ شدن کاسه ساز را از آشیقهای ترک گرفته است. زیرا آنها معتقد بودند حجم این ساز بیانگر موقعیت فعلی حال حاضر نیست. بنابراین استاد نریمان به عنوان مشهورترین سازنده، کاسه ساز قوپوز را بزرگ کرد. کاسه این ساز در حال حاضر به هیچ وجه در مقایسه با کاسه سازهای ۵۰ سال گذشته نیست.
این پژوهشگر همچنین گفت: از دوره صفویه که ساز ممنوع شد، خنیاگران بومی بدون ساز اجرا میکردند. در واقع ساز حذف شد اما ضربهای به موسیقی نخورد. سازها در موسیقی قومی همراه کننده آواز بودند و فضای موسیقی را ایجاد میکردند. البته این موضوع در موسیقی ملی متفاوت است. همچنین سازهای زهی، زخمهای و ملی در ۵۰ سال اخیر رفته رفته بزرگ شده و تنبورهای فعلی با کاسههایی که میبینیم با فرهنگ موسیقیایی ما همخوان نیست.
داریوش النجری دبیر جشنواره و آخرین سخنران این افتتاحیه ضمن خوشآمد گویی به حاضرین گفت: مهمترین هدف از چنین نمایشگاهی در کنار هم قرار گرفتن سازندههای ساز و استفاده از تجربه و عواطف آنهاست تا زحماتی که تاکنون کشیده شده در معرض نمایش قرار بگیرد. امیدوارم در سالهای آینده بتوانیم با استفاده از این تجربهها برای آینده نه چندان دور و نمایشگاههای خارجی استفاده کنیم.
نمایشگاه "سازخانه" به همت خانه موسیقی ایران و خانه هنرمندان ایران تا 25 آبانماه از ساعت 13تا 20 میزبان علاقهمندان است.