سرویس موسیقی هنرآنلاین: قرن 21 است و عصر از بین رفتن مرز میان هنرها. در این عصر، فعالیتهای بین رشتهای حرف اول را میزند و یک رشته تحصیلی نیز تحت همین عنوان در دانشکدههای معتبر هنر دنیا تدریس میشود.
قرار است از تلفیق هنرهای مختلف، خیلی بهتر و سریعتر به انتقال مفهوم رسید و آثار هنری تأثیرگذارتری تولید کرد. در همین عصر، هنر موسیقی نشان داده که با هر هنر دیگری میتواند همافزایی داشته باشد و شاید این قابلیت را فقط هنر موسیقی دارد و لاغیر.
موسیقی در سده 21، هم با هنرهای تجسمی تعامل برقرار میکند و هم با جریان سینما و تئاتر. به جز اینها میتواند مکمل هر جریان دیگری هم باشد. کما اینکه بناهای معماری ایرانی همچون بازار قیصریه، عالی قاپو و مسجد شاه را با دستگاهها و گوشههای موسیقی ایرانی همنوا دانستهاند. فقط کافی است که به تأثیرگذاری موسیقی اعتماد و ایمان داشت. شاید در گذشته خیلی راحت نمیشد در مورد وجود این اعتماد صحبت کرد، چرا که فعالان حوزههای دیگر هنری دید خیلی وسیعی نسبت به موسیقی نداشتند اما امروزه تأثیر موسیقی نه بر هنرمندان عرصه تجسمی پوشیده است و نه بر هنرمندان عرصههای نمایش و تصویر.
در سالهای اخیر استفادههای متفاوتی از موسیقی در هنرهای دیگر شده است. در سینما فیلمهای مختلفی درباره موسیقی تولید شده و فیلم و سریالها به خوبی به اهمیت موسیقی متن و تیتراژ پی بردهاند. در عرصه تجسمی نیز، ساخت انیمیشن، کلیپ، ویدئو آرت و چیدمان با استفاده از موسیقی همراه است. تئاتر نیز در سالهای اخیر توجه ویژهتری به موسیقی دارد. گرچه همچنان تئاتر موزیکال در ایران به آن معنایی که باید، جا نیفتاده و نمایشهای زیادی در این ژانر روی صحنه نمیرود اما اخیراً استفادههای متفاوتتری از موسیقی در هنر نمایش میشود.
اجرای پروژه پر سر و صدای "سی" چند روزی است که در فضای باز کاخ سعدآّباد آغاز شده تا هنرهای موسیقی و نمایش با هم یکی از بزرگترین پروژههای هنری سال 96 را برگزار کنند. "کنسرت-نمایش"، اتفاق جدیدی برای اجراهای صحنهای در ایران محسوب میشود. غریب و نا آشنا است اما هیجانانگیز. مخاطبان هنر تا به امروز یا کنسرت دیدهاند و یا نمایش. تا کنون پیش نیامده که مخاطبان به دیدن یک اجرای صحنهای بروند که هم کنسرت است و هم نمایش. این اتفاق برای نخستین بار با پروژه "سی" و با حضور بهترینهای عرصه موسیقی و نمایش میافتد.
سهراب پورناظری و همایون شجریان که این روزها زوج بسیار موفقی را در عرصه موسیقی ایرانی تشکیل دادهاند، با همدیگر تهیهکننده پروژه شاهنامهخوانی "سی" هستند. پروژهای که قرار است با دید متفاوتی نسبت به داستان اساطیری رستم و سهراب نگاه کند. شخصیتهای رستم و سهراب در پروژه "سی" متفاوتتر از آن چیزی هستند که ما میشناسیم و قرار است برداشت دیگری از این شخصیتها در پروژه "سی" وجود داشته باشد. اتفاق خوبی که آغازکننده آن یک گروه موسیقی است. ایده از سهراب پورناظری است و همایون شجریان. این اتفاقی است که موسیقی ایران به دنبال آن است. موزیسینهای ما همیشه انتخابشونده بودهاند و در پروژههای حاضر و آماده وارد میشوند و موسیقی خودشان را اجرا میکنند اما اینبار شرایط طور دیگری است و یک پروژه عظیم موسیقایی و نمایشی حاصل تفکر دو موزیسین ایرانی است و آنها یک نویسنده، یک کارگردان و چند بازیگر مشهور سینما و تئاتر را به این پروژه دعوت کردهاند.
موسیقی پروژه شاهنامهخوانی "سی" در ادامه رویکرد همکاری مشترک پورناظری و همایون است. پورناظری موسیقی این پروژه را از موسیقی نواحی، سنتی و معاصر ایران گردآوری کرده اما در کنار آن از آواز و موسیقی کلاسیک غربی هم استفاده میشود. علیرغم آنکه موسیقی پروژه "سی" و همینطور نمایشنامه نغمه ثمینی بر اساس شاهنامه است، اما همایون روی صحنه پروژه "سی" از اشعار دیگر شعرای کلاسیک هم اجرا میکند. احتمالاً علت استفاده از اشعار دیگر شعرای کلاسیک این است که شعرهای شاهنامه در یک بافت محتوایی خاص است و در اینجا گروه اجرایی لازم دیده برای صحنههای غیر حماسی از اشعار دیگر شعرای فاخر ایرانی استفاده کند.
در روزهایی که کنسرت-نمایش "سی" روی صحنه است، شهرام و حافظ ناظری نیز در پروژهای متفاوت دیگر به اجرای شاهنامه میپردازند تا بخشی از تاریخ ادبیات ایران که همه نگران فراموش شدن آن هستند، این روزها به واسطه موسیقی بر سر زبان اهل هنر بیفتد. در سالهای اخیر که موزیسینهای ایرانی بر اساس اشعاری از حافظ، سعدی و مولوی آثار متعددی را اجرا کردند، همواره شاهنامه فردوسی مظلوم واقع شد و کمتر گروه موسیقایی به منبع اصلی ادب و حماسه فارسی رجوع کرد اما خوشبختانه این روزها دو پروژه خوب "سی" و "آواز پارسی" با اجرای همایون شجریان و ناظریها روی صحنه میرود و کمی از بار کم توجهی به شاهنامه را کم میکند. ناظریها قصه ضحاک ماردوش را به زبان موسیقی بیان میکنند. اتفاقی که بر خلاف پروژه "سی" کاملاً موسیقایی است اما برای موسیقی هم اتفاق جدیدی محسوب میشود و اجراهای روی صحنهای را از حالت کلیشهای همیشگی خارج میکند.
پروژه موفق دیگری که این روزها روی صحنه میرود، اپرای "خیام" کاری از بهروز غریبپور است که اجرای آن تا 10 شهریورماه هم تمدید شده است. بهروز غریبپور پس از روی صحنه بردن اپرای سعدی، مولوی و حافظ، حالا اپرای خیام را روی صحنه دارد تا چهرهای متفاوتتر از خیام نشان دهد. فی الواقع خیامی که بهروز غریبپور روی صحنه برد، نه خیام پوچگرای صادق هدایت است و نه خیام زنباره فیتزجرالد. بهروز غریبپور دارد چهره واقعی خیام شاعر، ریاضیدان و ستارهشناس را نشان میدهد و برای این کار از محمد معتمدی خواننده موسیقی ایرانی کمک میگیرد. معتمدی ایفاگر نقش خیام است و خیام را میخواند. همچنین وحید تاج و خیلی دیگر از خوانندگان موسیقی ایرانی نیز در اپرای "خیام" غریبپور نقش دارند و به عنوان آواگر خوانندگی میکنند.
موسیقی-نمایش "زنمرد" نیز در روزهای 23 و 24 مردادماه (هفته آتی) روی صحنه میرود تا یک تعامل دیگری میان گروههای موسیقی و نمایشی اتفاق افتاده باشد. البته در این پروژه هم گروه موسیقی آن نقش پررنگتری دارد. کامران رسولزاده خواننده پاپ برای اولین بار میخواهد یک نمایش را کارگردانی کند. عاطفه رضوی بازیگر نمایش است و خود رسولزاده نیز در آن بازیگری خواهد کرد. در این موسیقی-نمایش که در تالار وحدت برگزار میشود، ارکستر ملی ایران به رهبری فریدون شهبازیان روی صحنه حاضر خواهد شد و قطعاتی که رسولزاده ساخته و آرمان مهربان تنظیم کرده را با حضور نوازندگان خود اجرا خواهد کرد. "زنمرد" هم پروژه امیدوارکنندهای برای موسیقی است، برای آنکه در این اثر هم این گروه موسیقی که یک گروه تئاتری را به کار میگیرد.
به نظر میرسد در روزهای که موسیقی ایران به لحاظ ضبط آثار استودیویی شرایط خوبی ندارد، اوضاع روی صحنه متفاوت است و رویدادهای ویژهای با حضور موزیسینهای ایرانی بر روی صحنه در حال برگزاری است. پروژه "سی" ظرف حداقل یک ماه در فضای باز کاخ سعدآباد اجرا میشود. در آن فضا حدود 3500 الی 4000 صندلی چیده شده تا مخاطبان موسیقی و تئاتر از نزدیک شاهد پر تماشاگرترین کنسرت و پر تماشاگرترین تئاتر چند سال اخیر ایران باشد. احتمالاً تعداد تماشاگران این پروژه تا پایان اجراهای آن به چند ده هزار تماشاگر میرسد که یک رکورد بی نظیر خواهد بود. مهدی پاکدل، بهرام رادان و سحر دولتشاهی بازیگران پروژه "سی" هستند و اصغر دشتی کارگردان آن. نغمه ثمینی و اصغر دشتی انتخاب گروه موسیقی این اثر بودهاند و گروه بازیگران هم با همفکری گروه موسیقی و کارگردان پروژه انتخاب شدهاند.
شرایط پروژه "سی" حاکی از یک اتفاق ویژه به نفع موسیقی است. اتفاقی که پروژههای "خیام" و "زنمرد" تکمیلکننده آن هستند تا در روزهای نا امیدکننده تولید موسیقیهای استودیویی، موسیقی ایران با کمک هنر نمایش، روی متفاوتتری از خود نشان بدهد. همه اینها را باید به فال نیک گرفت و امیدوار بود که در آینده نیز چنین اتفاقات خوبی برای موسیقی کشور رخ بدهد.