سرویس معماری هنرآنلاین: عصر روز جمعه بیست و چهارم مردادماه، برای اولین بار در ایران، نمایشگاه اسکیس‌های معماران ایرانی با عنوان "دست ساز" در گالری "روژ" افتتاح شد.

در این نمایشگاه کروکی‌های معمارانی چون علی‌اکبر صارمی، حسین شیخ زین‌الدین، فریدون بدر، حسین امانت، ایرج کلانتری، نادر اردلان، فرامرز شریفی، بهرام فریور صدری به نمایش درآمد؛ معمارانی با میانگین عمر 70 سال که همگی از شاگردان هوشنگ سیحون به شمار می روند یعنی استادی که برای اولین بار معماری ایران را با مفهوم اسکیس آشنا کرد.

درباره اسکیس یا به مفهومی ساده‌تر، "کروکی" تعاریف متفاوتی وجود دارد، اما ساده‌ترین آن می‌تواند "طراحی تند، صریح و ساده" باشد از آن چه معمار در لحظه می‌اندیشد و قرار است بعد به رابطه علت و معلولی آن با اثر فکر کند. در پس هر اسکیس می‌توان شخصیت معمار آن را کشف کرد، به همین خاطر نمایشگاه دست‌ساز، فرصتی بود برای کشف دوباره معمارانی که همگی از چهره‌های مطرح معماری کشور محسوب می‌شوند و کمتر تا به حال به کاغذهای کروکی خود در حکم اثری هنری نگریسته‌اند. فریار جواهریان، نمایشگاه‌گردان این نمایشگاه اما با جمع‌آوری همین کاغذهای به ظاهر خط خطی نشان داده که معماری ایران نیز پس از نیم قرن، امروز اندوخته هایی برای ارائه به جامعه هنری، مردم و جهان دارد.

از معماران حاضر در مراسم افتتاحیه این گالری، علی‌ اکبر صارمی بود، چهره‌ای که به اعتراف فریار جواهریان، شاعرانگی کروکی‌هایش حاصل شاگردی سیحون است و دقت و ظرافت و مکانیسم آنها حاصل کلاس‌های درس "لویی کان".

او در ابتدای گفت‌و‌گو با هنرآنلاین درباره این نمایشگاه به ذکر سبقه تاریخی اسکیس پرداخت و گفت: اسکیس به معنای امروزی آن با آمدن مهندس هوشنگ سیحون به دانشگاه تهران آغاز شد. ایشان در سفرهای معمارانه خود به شاگردان‌شان می‌آموختند که چطور با دنیای اطراف از زاویه معماری ارتباط برقرار کنند و حاصل آن اولین نمونه‌های اسکیس یا کروکی بود.

صارمی با اشاره به این که نسل قدیم معماران که همگی شاگردان هوشنگ سیحون به شمار می‌روند بسیاری از آثار ماندگار خود را بر اساس کروکی خلق کردند افزود: حرکت در مسیر معماری با متفاوت دیدن اطراف آغاز می‌شود و معماران در قدیم از این توانایی برخوردار می‌شدند که با همین خطوط نازک و گاه درهم و برهم، ایده‌های اولیه طرح خود را بر کاغذ ثبت کنند.

به گفته این استاد معماری، امروز دیگر کروکی از بین رفته و کمتر معماری را در نسل جوان می‌توان سراغ گرفت که هنوز با این روش به خلق اثر بپردازد.

او گفت: آن چه که امروز جای اسکیس را گرفته قطعا تکنولوژی نو و خصوصا کامپیوتر است با این همه هنوز کسانی که دستی برای کروکی کشیدن دارند می‌توانند خلاقانه به ایده‌پردازی قبل از نهایی شدن اثر بپردازند و معتقدم که این شیوه به نبوع و تازه بودن اثر کمک زیادی می‌کند.

فریار جواهریان نیز از معمارانی است که لااقل در یک دهه اخیر بخش عمده‌ای از فعالیت‌های خود را صرف مطالعه و بررسی در حوزه معماری ایران کرده است. او که دبیر این نمایشگاه بود به استقبال خوب معماران اشاره کرد و گفت: وقتی تصمیم به برگزاری چنین نمایشگاهی گرفتم با استقبال خوب معماران پیش‌کسوت کشورمان روبه رو شدم. اما متاسفانه در این میان موانعی هم وجود داشت، چرا که بسیاری از معماران ما اسکیس‌های خود را روی کاغذهای معمولی کشیده بودند و دیگر امکان دسترسی به آنها میسر نبود. بنابراین آن چه در این نمایشگاه شاهد هستید تنها بخشی از انبوه کروکی‌هایی است که معماری معاصر ایران تولید کرده‌اند.

جواهریان بازدید از نمایشگاه "دست ساز" را در روز افتتاحیه مثبت ارزیابی کرد و افزود: مهمترین نکته در روز افتتاح، حضور معماران پیشکسوتی است که کمتر می‌توان آنها را در یک فضای عمومی کنار هم دید. خوشبختانه تمام معمارانی که در این نمایشگاه اثری ارائه کرده بودند و در ایران حضور داشتند در جشن افتتاح شرکت کردند و این در حالی است که ما استقبال خوبی هم از طرف دانشجویان داشتیم ولی هنوز مسئله فروش به سطح توقعات ما نرسیده است.

"دست ساز" همچون دیگر گردهمایی‌های معماران دو غایب بزرگ هم داشت؛ حسین امانت و نادر اردلان که برخی از آثارشان در این نمایشگاه چشم گیر بود و بسیاری از بازدیدکنندگان لذت دیدارشان را از دست نمی‌دادند. در عوض یک مهمان بزرگ هم در گالری "روژ" به استقبال آثار معماران آمد؛ عباس کیارستمی که این روزها از هر چه شاعرانه است دیدار می‌کند.

او که چهره‌ای کم حرف و اصولا غیرقابل مصاحبه است حاضر به پاسخگویی سوالات خبرنگار هنرآنلاین نشد اما در چهل دقیقه‌ای که در نمایشگاه حضور داشت از تک تک آثار به دقت بازدید کرد و در پای هر تابلو، توضیحات لازم را شنید. جالب اینجاست که به نظر می‌رسید کیارستمی از کیفیت نمایشگاه بسیار راضی است و تا حدودی حتی یکه خورده است. با این همه اگر سادگی اسکیس را در کنار نگاه مینی مال آقای کارگردان قرار دهیم، علت این استقبال آشکار می شود.

نمایشگاه دست ساز تا دهم شهریور برپاست و به نظر می رسد فرصت خوبی باشد برای بحث پیرامون موضوع اسکیس و اهمیت و جایگاه آن در معماری ایران. افرادی که علاقه‌مند به دیدار از این نمایشگاه هستند می‌توانند همه روزه به گالری "روژ"واقع در شهرک غرب، میدان صنعت، خیابان حسن سیف، کوچ دوم، پلاک هفت مراجعه کنند. این نمایشگاه هر روز از ساعت 17 تا 20 دایر است.