سرویس معماری هنرآنلاین: بنای ایاصوفیه که در 537 میلادی با عنوان "کلیسا بزرگ" ساخته شد در طول تاریخ با حوادث و رخدادهای تاریخی دست‌خوش تغییرات زیادی شده است. این بنا تنها بنایی در ترکیه به شمار می‌آید که تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی متفاوتی را تجربه کرده است.
ایاصوفیه ابتدا به‌عنوان کلیسا ارتدوکس یونانی سپس به عنوان کلیسا جامع کاتولیک و با سقوط امپراطوری رم شرقی، نماد و مرکز فرهنگی مسلمانان و تبدیل به مسجد شد. این بنا در دوران مدرنیزاسیون ترکیه در سال 1935 تغییر کاربری داد و به موزه تبدلیل شد
در سال 2005 رجب طیب اردوغان در جمع هواداران اسلام‌گرا و ملی‌گرا خود وعده تغییر دوباره موزه ایاصوفیه به مسجد را داد تا به آن‌ها نشان دهد تا چه اندازه به مسائل دینی و اراده تاریخی پادشاهان عثمانی، اهمیت می‌دهد.
هفته گذشته با رای دیوان عالی اداری ترکیه تغییر کاربری ایاصوفیه از موزه به مسجد صادر شد و اختیار اداره آن از وزارت گردشگری ترکیه به وزارت دیانت این کشور سپرده شده است.
این اقدام دولت ترکیه با مخالفت‌های داخلی و خارجی گسترده‌ای همراه شده و سازمان یونسکو نیز اعلام کرده بود نگرانی‌های خود را در این‌باره طی چندین نامه به مقامات ترکیه ابراز کرده، اما جوابی نگرفته است. این بنا 1500 ساله از سوی سازمان یونسکو در سال 1985 به‌عنوان میراث جهانی ثبت شده و مورد احترام مسیحیان و مسلمانان است.
اما به تغییر کارکرد موزه ایاصوفیه از دو منظر می‌توان پرداخت: ترکیه با جذب 26 میلیارد دلار درآمد سالانه از صنعت گردشگری در رتبه هشتم جهان قرار دارد. ایاصوفیه با 3.7 میلیون بازدیدکننده در سال 2019 یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری در ترکیه محسوب می‌شود. هزینه بازدید این موزه در سال 2019 حدود 72 لیره بود که مبلغ قابل توجهی است و حالا که دولت ترکیه نسبت به این درآمد بی‌اعتنا است این نگرانی را به دنبال دارد که تغییر نقش ایاصوفیه از موزه به مسجد چه اثری بر صنعت گردشگری این کشور خواهد داشت.
از سوی دیگر طرفداران دولت ترکیه این اقدام را نشانه‌ای از عظمت و شکوه مسلمان در برابر غرب ارزیابی می‌کنند و اعتراضات کشورهای اروپایی را به این اقدام مداخله در مسائل داخلی این کشور می‌دانند.
اما بنای ایاصوفیه یک شاهکار معماری و منحصربه فرد برای تعاملات بین اروپا و آسیا در طول قرن‌ها به‌شمار می‌رود. یکی از با ارزش‌ترین هنرهای موجود در این بنا تزیینات داخلی با موزاییک و 107 ستون مرمر آن است. ارتفاع گنبد بزرگ آن از سطح زمین 55 متر و قطر آن 31 متر است که به‌وسیله 40 پشت‌بند بزرگ، روی چهارستون اصلی سوار شده است.
این بنا تقابل دو دین مسیحیت و اسلام را نشان می‌دهد که هر دو ردپای خود را بر آن گذاشته‌اند. در حالی که اسامی خوشنویسی شده اسلامی از گنبد آن معلق است، هنوز آثار موزاییک‌‌های زمان کلیسایی این بنا نیز قابل مشاهده است.
بنای ایاصوفیه در طول تاریخ بارها مورد مرمت استادان قرار گرفته است. این بنا که در سال 1500 به مسجد تبدیل شد برخی از کاشی‌ها قرون وسطی و نقاشی‌های پیکرنما آن به احترام قوانین اسلامی در این موزه گچ‌کاری شدند. گرچه در طی سال‌ها تغییر کاربری، مرمت‌کنندگان سعی در تعادل بین دو فرهنگ مسیحیان و مسلمانان داشتند، اما منتقدان هنری در حال حاضر نگرانند این تغییر کارکرد ایاصوفیه باعث حذف برخی از آثار هنری شود.