سرویس معماری هنرآنلاین: در یازدهمین شب از برنامه "شب معماری" مبحث معماری اسلامی- ایرانی مورد نقد و بررسی قرار گرفت. میهمان این برنامه مهندس عبدالحمید نقره‌کار، مدیر قطب علمی معماری اسلامی بود. این معمار و نظریه‌پرداز در حوزه معماری ایرانی اسلامی که ریاست کسری نظریه‌پردازی معماری و شهرسازی و عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی را نیز داراست در آغاز عنوان برنامه را مورد سوال خود قرار دارد و گفت: هویت هیچ پدیده‌ای گم نمی‌شود و هر پدیده، ایده‌ای برای ساخت در پشت آن هست. اما نکته‌ای که وجود دارد هویت غفلت شده در پدیده‌ها و مسائل انسانی است. خصوصا در مورد انسان که خود انسان دو هویت دارد. یک هویت عقلانی، روحی و الهی و یک هویت غریضی و حیوانی است و چون آزادی دارد، بعضا هویت الهی خود را فراموش می‌کند. در خصوص معماری و شهرسازی نیز به همین صورت است که می‌تواند هویت عقلانی، الهی، منطقی داشته باشد و یا می‌تواند بیمار شود و هویت‌شان غیر علمی و غیر انسانی و الهی باشد. معماری و شهرسازی امروز ما بیمارگونه است و هویت عقلانی ندارد.
در ادامه این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی به واژه معماری اسلامی-ایرانی پرداخت و گفت: این واژه که در اسناد بالا دستی ما نیز قرار دارد به این صورت آماده است که کلمه معماری از اسلامی جدا شده است که این مفهوم را می‌رساند که این دو مفهوم دو چیز متفاوت هستند. ما هم باید در بحث تفکیک قائل شویم. ایران از نظر مبحث فلسفی، عنصری هست نسبی، متغیر و متکثر که شاهد این صحبت نیز نوع اقلیم، اقوام و جغرافیای این سرزمین است. اما اسلامی مکتبی است دارای اصول فرازمانی، فرامکانی و ثابت و این دو تفکیک شده از هم هستند.
عبدالحمید نقره‌کار در ادامه افزود: در حوزه دین اسلام، سبک معماری وجود دارد، اصول اجتهادی‌ای که شهید مطهری نیز مطرح کردند، ۱۰ اصل را به ما ارائه می‌کند. هنرمند و معمار با استفاده از این ۱۰ اصل می‌تواند ایده‌ها و ایدآل‌‌های خود را به کالبد تبدیل کند. بنابراین اسلام هم در ایده‌پردازی، هم در تخیل و هم در روش و سبک هنر و معماری نظریه دارد و مرحله چهار با خود معمار و هنرمند است که چگونه این‌ها را مورد اجرا قرار دهد.
نقره‌کار اظهار داشت: در خصوص معماری اسلامی-ایرانی تمام مشکلات و چالش‌ها از آنجا آغاز می‌شود که ما می‌خواهیم مصداق‌ها را ثابت کنیم. ما می‌گوییم اصول ثابت هستند که این اصول در اسلام تعریف شده است و جزء ذات انسان است. اما مصداق نسبی است مثل خانه مفید؛ خانه‌ای است که نیازهای انسان را پاسخ دهد. خانه مفید در هرجا تعریفی دارد، مثلا در این اقلیم این مدل خانه مفید است یا اینکه برای این تعداد از خانواده مدلی دیگر مفید است. پس مصداق ثابت نیست و نباید ثابت باشد. پس اگر بخواهیم بگویم معماری اسلامی ثابت چیست؟ پاسخ، معماری آفرینش است که آن را خداوند خلق کرده است. ما نمی‌توانیم سنت را مصداق بدانیم. سنت‌ها اصول هستند و با اصول ثابت می‌توان بسیار کالبد خلاقانه و مفیدی تولید کرد. اینکه ما المان‌های گذشته مثل طاق و گنبد و کاشی را مجددا به همان شیوه استفاده کنیم و آن را معماری اسلامی بدانیم، اشتباه است.
مهندس نقره‌کار در ادامه بحث برنامه به سراغ بیان اصول مورد بحث رفت و اصول را برای تحقق این نوع از معماری بیان کرد و اظهار داشت: ما اگر بخواهیم معماری و شهرسازی ما درست شود نباید فقط به سراغ معمار‌ها برویم، معماری یک امر اجتماعی، اقتصادی، صنعتی و وابسته به مجموع شرایط است و این چهار رکن باید اصلاح شود. اولین مسئله دانشگاه‌ها هستند. دانشگاه‌های ما اول باید اسلامی ایرانی شوند تا بتوانند طراحی درستی انجام بدهند. اگر دانشگاه‌ها اصلاح شوند جامعه درست خواهد شد اما متاسفانه هنوز . دانشگاه‌های ما تقلیدی و ترجمه‌ای هستند. مرحله دوم اصلاح قوانین و اسناد است، با این قوانینی که به از سوی شهرداری دارد تحمیل می‌شود هرگز معماری اسلامی-ایرانی تحقق نخواهد یافت. سومین مرحله مدیران و کارشناسان هستند. اگر مدیران و کارشناسان متخصص نباشند و تعهد علمی و منطقی نداشته باشند، قطعا معماری اسلامی ایران تحقق پیدا نخواهد کرد. مرحله چهار نیز معماران و شهرسازان هستند که باید درست طراحی کنند.
مهندس نقره‌کار در پایان اظهار داشت: به طور کلی باید در نظر ایده‌آلیست و در عمل با توجه به شرایط نسبی‌گرا باشیم. نظر مطلق است و جزء این نیست و در عمل باید نسبت به شرایط عمل کنیم که مقام معظم رهبری هم می‌فرمایند در عمل وضع موجود را باید بهتر کنیم و یک قدم را بهتر برداریم. معماری‌ای که در گذشته بود مثل خانه‌های سنتی برای گذشته می‌تواند الگو باشد اما باید بدانیم که برای آن دوره بوده است. برای ساخت یک خانه و فضایی مطلوب باید شرایط کنونی را مورد توجه قرار داد و با توجه به اساس اصول، طراحی کرد آن وقت می‌توان به یک معماری صحیح و مبتنی بر اسلامی دست یافت.