مروری بر رویدادهای عرصه معماری در سالی که گذشت / روایتی از درخشش معماران ایرانی در دبی تا درگذشت چهره‌های شاخص

سرویس معماری هنرآنلاین: معماری ایرانی در سالی که گذشت، رویدادهای مختلفی را از سر گذراند که یقیناً مرور آن در آغاز سال جدید خالی از لطف نیست. در این سال، عرصه معماری دو چهره شاخص و هنرمند ارزنده خود را که نقش شایانی در آموزش و معماری سنتی ایران داشتند، از دست داد البته در این سال رویدادهای دلپذیری نیز نظیر درخشش معماران ایرانی در جایزه خاورمیانه 2018 و برنده شدن 21 هنرمندان در این رویداد را نیز در دل خود داشت. برگزاری دومین دوره جایزه ساختمان سال، انتخاب طرحی تازه برای پلاسکو و ... از دیگر رویدادهای این عرصه در سال 97 بود.

درگذشت چهره ماندگار معماری سنتی ایران

حسین زمرشیدی، 5 فروردین‌ماه سال 1318 در مشهد دیده به جهان گشود. او از نوجوانی زیر دست پدرش، حاج محمد معمار کارآموزی کرد. وی تا پایان دبیرستان در مشهد بود و پس از آن به تهران آمد و در آزمون استادکاری هنرستان صنعتی تهران(ایران- آلمان) پذیرفته شد. هم‌زمان با تحصیل در این هنرستان، در رشته ساختمان نیز درس می‌خواند. او در سال 50 به آلمان رفت و در رشته ساختمان و تربیت مدرس فنی تحصیل کرد. زمرشیدی در معماری و کاشی‌کاری آرامگاه خواجه ربیع، گنبد سبز مشهد، آرامگاه امامزاده محرق در نیشابور و آرامگاه شیخ احمد جامی در تربت جام نقش مؤثری داشت. او همچنین یافته‌های خود را در معماری در قالب کتاب‌های متعددی به دانشجویان عرضه کرد. معماری ایران؛ اجزای ساختمان با مصالح سنتی، پیوند و نگاره در آجرکاری، مسجد در معماری ایران، گنبد و عناصر تاقی ایران و تکنولوژی گچ‌بری و گچ کاری تنها بخشی از کتاب‌های او هستند. زمرشیدی عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی بود و دانشجویان بسیاری را تربیت کرد. او عضو ثابت گروه معماری فرهنگستان هنر بود و در سال 81 چهره ماندگار عرصه معماری سنتی کشور شد. زمرشیدی در مهرماه سال 83 از رئیس‌جمهور وقت، نشان درجه سه دانش دریافت کرد. او عمری را در راه معماری ایرانی صرف کرد و سرانجام در 15 بهمن ماه سال 97 درگذشت.

جایزه ساختمان سال

جشن پایانی دومین جایزه ساختمان سال 1396 با تأکید بر کاربردی بودن هنر و جریان سازی، در اردیبهشت ماه برگزار شد. در این مراسم بر اساس رأی هیئت داوران دو پروژه در این جایزه مورد تقدیر قرار گرفتند. نخستین جایزه در این مراسم به "باغ اوتیسم" اثر دفتر معماری حجم سبز در اصفهان تعلق گرفت و "باغ انارستان پدربزرگ" اثر دفتر معماری سیزان خوانش در شهر تفت یزد به عنوان دومین پروژه مورد تقدیر معرفی شد.

برنده نهایی این جایزه اما "خانه کبوتر" اثر دفتر مهندسین مشاور فتوره‌چیان بود که دو لوح تقدیر و مبلغ 20 میلیون تومان به آن تعلق گرفت.

در ادامه این مراسم هیئت داوران از کارفرمایان برگزیده سال 96 نیز تقدیر به عمل آمد.

بر همین اساس به ترتیب پروین تاج آراسته کرمانی، کارفرمای "خانه کبوتر"؛ نماینده خیریه حضرت زینب (س) برای "باغ اوتیسم" و محمد علی دهقانی برای پروژه "باغ انارستان پدربزرگ" مورد تقدیر قرار گرفتند.

درگذشت چهره شاخص آموزش معماری

مهرداد هاشم‌زاده همایونی، 15 مهرماه سال 1334 در تهران به دنیا آمد. او در سال 54 با عشق و علاقه معماری خواندن را در دانشگاه تهران شروع کرد اما از آنجایی که شهرسازی نیز دوست داشت، در سال 78 به دانشگاه شهید بهشتی رفت و در رشته طراحی شهری به تحصیل پرداخت. او با تلفیق دیدگاه‌های طراحی شهری و معماری و شهرسازی روح تازه‌ای در تهیه و تدوین طرح‌های توسعه دمید. ترجمه فرهنگ تشریحی معماری و ساختمان و تألیف کتاب تاریخی طراحی شهری و مقالات بسیار در این زمینه بخشی از فعالیت‌های اوست. هاشم‌زاده سال‌های طولانی استاد دانشجویان دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی قزوین و دانشکده هنر و معماری دانشگاه پارس بود. او همچنین با حضور در انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار و شهرساز، جامعه شهرسازان ایران و تشکل‌هایی از این دست، همواره برای خدمت به صنف معمار می‌کوشید. هاشم زاده در 12 آذرماه سال 97 درگذشت و با اهدای اعضای بدن خود به بیماران، برای همیشه جاودانه شد.

درخشش پنج معمار ایرانی در جایزه معماری خاورمیانه 2018

جایزه معماری خاورمیانه یکی از معتبرترین جوایزی است که هرساله آذرماه در دبی برگزار و به بررسی پروژه‌ها و عملکرد معماران کشورهای مختلف در شاخه‌های گوناگون مسکونی، عمومی، طراحی شهری و .... می‌پردازد. امسال نیز طبق روال سال‌های گذشته، برندگان بعد از داوری‌های سخت و در چندین مرحله انتخاب شدند که تعداد معماران ایرانی در آن‌ها بسیار چشمگیر بود. در جایزه معماری خاورمیانه امسال، ۲۱ منتخب به عنوان نامزد نهایی از ایران حضور داشتند. بهزاد اتابکی و امیرحسین تبریزی منتخبین عنوان معمار سال؛ آرش غلامعلی طهرانی و محمد خاوریان منتخبین عنوان معمار جوان سال و دفتر معماری L.E.D منتخب دفتر معماری کوچک خاورمیانه در سال ۲۰۱۸ بودند. مهندسین مشاور حرکت سیال، کامران حیرتی و نوید امامی هر کدام با دو پروژه و آرش غلامعلی طهرانی، هومن بالازاده و محمد خاوریان، مهدی قنواتی و امین قربانی، نیلوفر نیکسار، دفتر معماری الشتر، مهندسان مشاور پلشیر، رضا اسدزاده و شبنم خلیل پور، کات استودیو، محمد شماعی زاده و شیرین شریف فر هرکدام با یک پروژه نامزدهای این دوره از جوایز در سال ۲۰۱۸ بودند. همچنین فرشاد مهدی زاده که سال گذشته عنوان معمار سال ۲۰۱۷ خاورمیانه را کسب کرده بود، امسال نماینده ایرانی هیأت داوران این جشنواره بود.

طراحی بی‌نظیر مرکز آوا در بخش پروژه‌های تجاری سال

مجتمع تجاری آوا سنتر، پروژه طراحی شده توسط معماران حرکت سیال رضا دانشمیر و کاترین اسپریدونف است که به عنوان رتبه برتر شاخه تجاری شناخته شد. این مرکز در خیابان اقدسیه تهران واقع شده و به تازگی افتتاح شده است.

مجتمع تجاری آوا سنتر  در زمینی به مساحت ۲,۵۶۰ متر مربع و در شامل ۱۶ طبقه ساخته شده است. این بنا در ۶ طبقه و شامل زیر زمین، یک طبقه همکف و ده طبقه فوقانی به مساحت زیر بنای کل ۳۲,۵۰۰ متر مربع است. مجتمع آوا سنتر برای تأمین روشنایی طبیعی دارای دو وید اصلی است که از طبقه زیر زمین اول الی بام ادامه دارد. نمای مجتمع ترکیبی است از نمای شیشه‌ای در طبقات تجاری و فرهنگی و رستوران (چهار طبقه) و نمای فلزی به صورت پانچ در طبقات پارکینگ که امکان عبور هوا و تهویه لازم را برای پارکینگ‌های فوقانی ایجاد می‌کند. به لحاظ مسائل امنیتی و کاربری طلا و جواهر، نمای شیشه‌ای طبقه همکف و اول به صورت شیشه چند جداره و ضد گلوله طراحی شده است. همچنین از طرح‌های خاص نورپردازی در نمای ساختمان استفاده می‌شود.

ساختار اسکلت بتنی یکپارچه سقف و ستون‌های مورب و هــم چنین مجــزا ســاختن رمپ‌های ورودی و خروجـی پارکینگ‌ها بــرای دسترسی و خــروج ســهل و آسـان مشــتریان، ارتفاع بلند طبقات تجاری در کنار ووید (VOID) های میانی برای رسیدن به فضایی آرامش بخش بــه دلیــل عــدم وجــود دیوارهای برشــی از دیگر ویژگی‌های این ساختمان است.

نمایش تناقضات در گالری سارو

این گالری توسط مهدی قنوتی و امین قربانی طراحی شده و در این بخش شایسته تقدیر معرفی شد. مساحت این بنا 35 متر مربع است و در سال 1393 ساخت آن آغاز شد. این بنا که یک اثر تجاری است در بندرماهشهر قرار دارد و کانسپت اصلی آن، ایجاد تناقض در فرم، ناقص و خام در کنار کهنه و نو، زشت و زیبا در کنار یکدیگر است.

بنای متفاوت آموزشی در اصفهان

محمد شماعی زاده و شیرین شریف فر برای طراحی مجتمع آموزشی فضیلی اصفهان موفق به کسب رتبه برتر در این شاخه شدند. در بخش "ساختمان‌های آموزشی" در سال 2018 میلادی این جایزه به معماران پروژه آموزشی هنرستان و پژوهش سرای فضیلی اصفهان، تعلق گرفت.

هنرستان و پژوهش سرای فضیلی در هفتمین همایش ملی "مدرسه ایرانی، معماری ایرانی" نیز موفق به دریافت جایزه رتبه سوم در بخش پروژه‌های اجرا شده و در سال 1393 در اولین مسابقه دوسالانه معماری داخلی ایران (مجله هنر معماری) نیز برنده دوم در بخش ساختمان‌های عمومی در کشور شدند. این واحد آموزشی در زمینی به مساحت 4350 مترمربع و با 7250 مترمربع زیربنا در سال 1388 به همت موسسه خیریه زنده‌یاد علی فضیلی و توسط اداره کل نوسازی مدارس استان اصفهان جایگزین مدرسه تخریبی کوکب در خیابان شیخ مفید اصفهان تعریف و احداث شد که شامل یک باب هنرستان و یک باب پژوهش سرای دانش‌آموزی است.

جلوه هزاران تصویر در شهر شناور

این شاخه که مربوط به پروژه‌های ساخته نشده بوده و ایده‌هایی برای شهرهای آینده است که به کامران حیرتی برای پروژه شهر شناور تعلق گرفت.

شهر شناور (The Floating City) در سلمان شهر قرار دارد. هدف از ساخت این مجموعه شناور ایجاد هزاران تصویر زیبا از دریا است که از طریق عرشه، پنجره‌های خصوصی و تراس‌های سرپوشیده و ورودی‌ها به آب‌های اطراف، این مناظر شگفت‌انگیز را پیشکش هر بیننده‌ای می‌کند.

بازدیدکنندگان و ساکنان این شهر شناور می‌توانند در پیاده‌روهای سرپوشیده حرکت کنند و به فضاهای باز خیلی وسیعی برسند و مجدداً به میدان بسته‌ای مملو از جمعیت وارد شوند.

هماهنگ‌سازی نسل‌های مختلف در پروژه صفادشت

در نهایت جایزه برتر ویلاهای مسکونی به پروژه ویلا صفادشت اثر کامران حیرتی تعلق گرفت. پر کردن شکاف نسل‌ها از جمله چالش‌های این پروژه بود. معمار این بنا در پروژه دوگانه صفادشت، تلاش کرد تا تفاوت‌ها را به بهترین شکل ممکن درک کرده  و با روش‌های متفاوت و با تمرکز بر شیوه‌های مختلف زندگی، هماهنگی بین آن‌ها به وجود آورد و آن‌ها را با یکدیگر پیوند دهد. سازه این بنا در دو قسمت مجزا ساخته شده و دو ساختمان با یک پل به یکدیگر متصل می‌شوند. نخستین ساختمان که از آجر ساخته شده برای والدین طراحی شده است، در حالی که دومین ساختمان که برای مهمانی دادن در نظر گرفته شده، بیشتر شیشه‌ای است.نمایش و بازتاب تضاد شایع در زندگی روزانه ما چالش اصلی این پروژه بوده است و ناسازگاری موجود در ساختار پروژه کاملاً با برنامه‌های متضاد مطابقت دارد، به گونه‌ای که هر گروه با ویژگی‌های متضادی که دارند بدون وارد کردن اضطراب و استرس به گروه دیگر، قادر به زندگی در این ساختمان هستند، درست چیزی که در زندگی هرروزه یک خانواده رایج است.

جوانه زدن پلاسکوی نو  از دل آتش

پلاسکو از جمله فجایعی است که برای هر کدام از ما ایرانیان، خاطره‌ای تلخ از فداکاری آتش‌نشانان را به یادگار گذاشت. بر همین مبنا و با هدف بازگرداندن پلاسکو به چرخه حیات شهری، مسابقه‌ای برای انتخاب پلاسکو نو برگزار شد که بر مبنای آن 81 طرح به دبیرخانه ارائه شد. پس از سه بار رأی گیری و در مرحله نهاییِ از بین ۱۳ طرح راه یافته، 10 طرح برتر انتخاب شد که البته حواشی و اعتراضات بسیاری را نیز به دنبال داشت. در این مسابقه "پلاسکوی نو" اثر ابوالفضل ملایجردی و  محمد ذبیح اللهی به عنوان طرح برتر اعلام شد. این دو معمار با تمرکز بر موضوع بازماندگان در حادثه پلاسکو طرح خود را ارائه دادند و سعی کردند اثری کاربردی را ارائه دهند.

همچنین "بارقه احیا در خاموشی"  اثر نغمه همتیان، علی اسکندری به همراه اثر کوروش رفیعی در این مسابقه به طور مشترک طرح دوم انتخاب شدند و رتبه سوم این مسابقه به  موسی عزیزی تعلق یافت.