گروه مد و لباس هنرآنلاین: سالی که به شعار «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها» نامگذاری شده است می‌تواند زمینه‌ساز تحقق بسیاری از برنامه‌ها و پیشبرد بخش عمده‌ای از اهداف ملی در سطوح کلان باشد. این جریان می‌تواند مظاهر متعددی در عرصه فرهنگ و هنر داشته باشد که از جمله می‌توان به حوزه سوزن‌دوزی‌های ایرانی اشاره کرد و در این میان یکی از نسخه‌هایی که می‌توان با تکیه بر نقطه‌نظرات هنرمندان فعال در عرصه دوخت‌های سنتی و سوزن‌دوزی‌های ایرانی به منظور پشتیبانی و مانع‌زدایی در این بخش تجویز کرد، توسعه و رونق صادرات است.
در این مطلب مروری داریم به نقطه‌نظرات جمعی از فعالان عرصه دوخت‌های سنتی کشور در راستای رفع موانع و با هدف توسعه روزافزون.
مراقب سلطه هند و پاکستان بر بازار دوخت‌های سنتی ایران باشیم
مینا شمس از هنرمندان اصفهانی فعال در حوزه دوخت‌های سنتی و تزئینات لباس که تا مقطع کارشناسی روانشناسی نیز تحصیل کرده است، درباره شرایط حاکم بر این حوزه می‌گوید فعالان ایرانی در رقابتی نابرابر با محصولات چینی، ترک، هندی و پاکستانی در فضای صنایع دستی با رویکرد سوزن‌دوزی‌های ایرانی قرار دارند و از آنجا که این محصولات، کیفیت نمونه‌های مشابه ایرانی را ندارد، با قیمت پایین‌تری عرضه می‌شود و همین امر سبب رکود بازار دوخت‌های سنتی ایرانی می‌شود که در نتیجه باید مراقب سلطه هند و پاکستان بر بازار دوخت‌های سنتی ایران باشیم.
او معتقد است اگر ما بتوانیم با قیمتی مناسب به مواد اولیه و پارچه مورد نظر خود دست پیدا کنیم، می‌توان با کنترل هزینه‌ها قیمت نهایی آثار و محصولات را پایین آورد و در نتیجه به مخاطب هدف با شرایط بهتری این بخش از صنایع دستی را عرضه کرد. از سویی دیگر هر قدر که ما در حوزه پژوهش و آموزش تلاش کنیم تا در مسیر حفظ این میراث گام برداریم اما در عین حال لازم است ارتباطی دو سویه میان افراد دغدغه‌مند در این بخش با آحاد جامعه وجود داشته باشد تا در فضایی تعاملی، شاهد عزمی ملی برای حفظ این میراث فرهنگی، هنری و تاریخی باشیم.
لزوم بهره‌مندی از ظرفیت‌های فضای مجازی
مریم رضایی دوم از هنرمندان عرصه دوخت‌های سنتی و سوزن‌دوزی شهر زابل در منطقه سیستان با اشاره به ویژگی‌های منحصربه‌فرد پوشش مردمان می‌گوید طی سالهای اخیر، عزمی جمعی در این منطقه به‌منظور احیای انواع سوزن‌دوزی و رودوزی‌های سنتی به وجود آمده است هرچند که اغلب مردم منطقه سیستان کارمند هستند اما به لطف امکان تبلیغات مجازی و بسترهای فراهم‌شده در شبکه‌های اجتماعی، فرصت عرض‌اندام برای بسیاری از هنرمندان فراهم‌شده که خود می‌تواند موجب تهییج سایر مردم منطقه در جهت تلاش برای احیای این میراث کهن شود.
ماسک‌ها ابزاری جدید برای نمایش هنر سوزن‌دوزی ایران
عصمت سرحدی از هنرمندان عرصه دوخت‌های سنتی و سوزن‌دوزی در استان سیستان و بلوچستان درباره شرایط حاکم بر این بخش اذعان دارد یکی از مهم‌ترین راهکارها برای حفاظت از این میراث، تخصیص بودجه و حمایت از طرح‌های پژوهشی و تحقیقاتی است چرا که با از میان رفتن نسلی از این هنرمندان، آنچه که می‌تواند آیندگان را به پرداخت حرفه‌ای به این حوزه‌ها ترغیب کند، اموزش از مسیر همین منابع و مراجع مکتوب است.
این هنرمند عرصه دوخت‌های سنتی در استان سیستان و بلوچستان معتقد است البته که محصولات و آثار در ابعاد بزرگ و به ویژه در قالب تزئین لباس‌های محلی همواره مشتریان خود را دارد، اما تجربه استفاده از ماسک پس از شیوع ویروس کرونا نشان داد که به دلیل کاهش توان اقتصادی مردم در خرید آثار سنتی در زمینه دوخت و سوزن‌دوزی، پوشیدنی‌های همچون ماسک در ابعاد کوچک، ابزاری در خور توجه برای نمایش این هنرها هستند.
لزوم بروزرسانی دستگاه‌های بافت پارچه
سیده هدی حسینی از هنرمندان عرصه بافت پارچه و ابریشم‌بافی در استان گلستان نیز می‌گوید باید از هنر نخ‌ریسی مراقبت و دستگاه‌های مورد نیاز را بروزرسانی کرد. من سال های پیش که به دنبال هنرمند حوزه نخ‌ریسی بودم، با خانم‌های مسنی برخورد داشتم که به نشانه اعتراض به واردات بی‌رویه نخ‌های چینی، چرخ‌های چوبی نخ‌ریسی خود را به تنور می‌انداختند در حالی که ما در کشورمان به لحاظ گوناگون در این زمینه توانمند هستیم و حتی می‌توانیم برای صادرات نیز برنامه‌ریزی کنیم.
حسینی با اشاره به این که باید نهادهایی به منظور معرفی انواع پارچه‌های دست بافت ایرانی و پیگیری به منظور تأسیس کارگاه‌های بافندگی وجود داشته باشد، اذعان دارد در این میان، موضوع آموزش نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و به طور مثال مدارک فنی حرفه‌ای که دارای اعتبار بین‌المللی هستند، با پرداخت هر چه بیشتر به این موضوعات می‌توانند نقش مهمی در این حوزه ایفا کنند.
کارآفرینی برای روستائیان حومه تهران از دریچه دوخت‌های سنتی کشور
ماندانا نوشین‌فرد از هنرمندان عرصه دوخت‌های سنتی و سوزن‌دوزی‌های ایرانی معتقد است سال 96 بود که پس از بازدید از نمایشگاهی از دوخت‌های سنتی در موزه ملک و شرکت در تعدادی کارگاه آموزشی دریافتم که گستره این دوخت‌ها در کشورمان تا چه میزان وسیع و گسترده است و از سویی دیگر با توجه به جنبه‌های بصری و تزئینی آنها، لازم بود تا این جریان را در بستری اجرایی کنم که نظر مخاطب خود را جلب کرده و در این میان درک شرایط موجود فرهنگی و اقتصادی به من کمک کرد تا دوخت‌های اصیل ایرانی را از مسیری عرضه کنم که خواهان بیشتری داشته باشد.
این هنرمند عرصه سوزن‌دوزی براین باور است ما ایرانیان تشنه نمایش و تماشای نمادهای فرهنگی و هنری هستیم با این همه در زمینه فروش، یکی از مهم‌ترین تجربیاتم که پس از حضور در نمایشگاهی اوایل دهه 90 حاصل شد باید بگویم که آن سال بیش از هر چیز دیگری، کیف‌ها و زیورآلاتم به فروش رسیدند در حالی که بسیاری از وسایل تزئینی منزل و یا لباس‌هایی که منقوش به این سوزن‌دوزی‌ها شده بودند به دلیل قیمت بالای تمام شده مخاطب کمتری داشتند و از آن به بعد بیشتر تلاش کردم تا تمرکز خود را روی این بخش بگذارم که هم باب سلیقه مردم است و هم توان و قدرت خریدشان وجود دارد.
او می‌گوید طی سالهای اخیر و با افزایش میزان تقاضا، بالغ بر 90 بانوی هنرمند ساکن در روستاهای حومه تهران را مورد آموزش قرار دادم و خوشبختانه امروز به اتفاق سایر این عزیزان و با تمام قوا ضمن پرداخت به جریان دوخت‌های سنتی و حفظ و احیای آنها، به نوعی در مسیر کارآفرینی هم گام‌های برداشته شده است.
آموزش در زمینه نحوه مرمت پارچه‌های قدیمی یک ضرورت است
مهین پورچوپاری از هنرمندان پیشکسوت استان کرمان در عرصه دوخت‌های سنتی ازجمله پته‌دوزی می‌گوید رونق صادرات مهم‌ترین راهکار برای معرفی این ظرفیت‌های فرهنگی و هنری به مردمان دیگر نقاط جهان است که اتفاقاً بارها و بارها به‌ویژه از طریق عکس‌العمل گردشگران استان کرمان شاهد بوده‌ایم که تا چه میزان از تماشای این آثار و محصولات لذت می‌برند و حاضر هستند رقم‌های قبال توجهی را جهت خریداری این میراث فرهنگی و هنری کشورمان پرداخت کنند.
این هنرمند پیشکسوت استان کرمان در ادامه به موضوع آموزش در این حوزه‌ها اشاره کرده و اذعان دارد البته هراندازه که آموزش در زمینه سوزن‌دوزی‌های ایرانی رونق گرفته لازم است به موضوع مرمت پارچه‌های قدیمی دارای دوخت‌های سنتی هم توجه شود.
تأکید بر توسعه صادرات رسمی به‌جای صادرات چمدانی
عصمت مجیدی از چهره‌های پیشکسوت عرصه دوخت‌های سنتی و پارچه‌بافی استان گلستان معتقد است بشخصه معتقد هستم اگر احساس نیاز به موضوع احیای سنت‌ها در عرصه مد و لباس تقویت شود، آن زمان است که می‌توان با قدرت هر چه تمام در این زمینه به سمت پیشرفت حرکت کرد حال‌آنکه حمایت‌های دولتی زمانی به این سمت سوق خواهند یافت که تلاش و همت هنرمندان آنها را مجاب به حمایت در تمامی بخش‌ها به شکل مادی و معنوی کند.
او در ادامه به صادرات چمدانی رودوزی‌های سنتی و دست‌بافته‌های ایرانی با وجود خلاء در زمینه صادرات قانونی اشاره کرده و می‌گوید به دلیل فراهم نبودن شرایط صادرات و نبود حمایت در این بخش، من و بسیاری از همکارانم در سالهای اخیر به شکل چمدانی آثار و محصولاتمان را به دیگر نقاط جهان ارسال کرده‌ایم و چه‌بسا اگر زمینه صادرات به‌درستی فراهم شود، بتوانیم بیش از هر زمان دیگری به انتقال ظرفیت‌های فرهنگی و هنری کشورمان به دیگر نقاط جهان فکر کنیم.
مراقب حفظ هویت و اصالت دوخت‌های سنتی باشیم
نسیم میرزایی از هنرمندان فعال استان کرمان در عرصه دوخت‌های سنتی به ویژه پته‌دوزی، درباره شرایط حاکم بر این حوزه معتقد است این هنر به دلیل نوع دوخت و نخی که در آن استفاده می‌شود، بر خلاف برخی دیگر دوخت‌های سنتی ایرانی که متأسفانه به دلیل برخی سهل‌انگاری‌ها، شناسنامه خود را از دست داده‌اند اما اصالت و ایرانی بودن خود را حفظ کرده است هر چند که اگر بخواهیم به جریان طراحی نقوش در این حوزه ورود کنیم درمیابیم که این هنر در ادوار مختلف تاریخی از زندیه و قاجار گرفته تا دوره معاصر، تحت تأثیر شرایط فرهنگی و اجتماعی با حفظ هویت دستخوش برخی تغییرات در نوع نقش‌زنی و رنگ‌بندی شده است.
میرزایی با تأکید بر اینکه پته‌دوزی هنری است که هیچ کشوری نتوانسته از آن کپی‌برداری کند پس باید مراقب حفظ هویت و اصالت دوخت‌های سنتی باشیم، اذعان دارد حتی کشوری همچون چین که به تمامی عرصه‌ها ورود کرده و حتی پا درکفش صنایع دستی متعلق به کشورهای مختلف کرده است هم تاکنون نتوانسته به موضوع سوزن‌دوزی‌های ایرانی ورود کند.
چشم امید عرصه مد و لباس به حضور استادان باتجربه و کاربلد در فضای دانشگاه
آتوسا قائمیان از فعالان عرصه مد و لباس به‌ویژه در زمینه دوخت‌های سنتی و لباس اقوام و همچنین مدرس با تأکید بر لزوم ورود رویکردهای علمی و تحقیقاتی در سایر بخش‌های مد و لباس کشور معتقد است شرط لازم برای توسعه عرصه مد و لباس و همچنین تربیت نیروهای کارآمد در بخش‌های مختلف، توجه هر چه بیشتر به حضور اساتید کار بلد و باتجربه در بخش‌های مختلف است و به‌جرئت می‌توان گفت یکی از راه‌های برون‌رفت این حوزه از برخی نارسایی‌ها به همراهی این بزرگان در تمامی بخش‌ها بازمی‌گردد. طی سال اخیر شاهد رشد چشمگیر دانشجویان علاقه‌مند به حوزه مد و لباس در رشته‌ها و گرایش‌های گوناگون بوده بااین‌همه به نظر می‌رسد فضای دانشگاهی و رویکردهای موجود نتوانسته‌اند آن‌گونه که باید از این ظرفیت‌ها بهره گیرند درحالی‌که به‌زعم من دانشجویان باید ملزم به تحقیقات میدانی شوند و بدون شک ثمرات این تحقیقات در آینده به‌وضوح هم برای شخص دانشجو و هم جامعه فعال در عرصه مد و لباس لمس خواهد شد.
یکی از چالش‌های عرصه دوخت‌های سنتی به نبود اعتماد در خرید آنلاین بازمی‌گردد
آرزو فرجی از فعالان عرصه دوخت‌های سنتی و سوزن‌دوزی‌های ایرانی در استان سمنان، درباره شرایط حاکم بر این بخش می‌گوید علی‌رغم شیوع ویروس کرونا و روی آوردن جمع کثیری از افراد به انجام خریدهای اینترنتی اما همچنان یکی از چالش‌های عرصه دوخت‌های سنتی به نبود اعتماد در خرید آنلاین بازمی‌گردد. امید است در سایه پیشرفت نوع عرضه و ارائه محصولات در تمامی بخش‌ها به‌ویژه صنایع‌دستی با تکیه‌بر تصاویر ملموس و درج شناسنامه آثار، این مشکل مرتفع شده و ازاین‌پس شاهد رونق فروش محصولات با تکیه‌بر شرایط عرضه و توزیع آنلاین باشیم.
فرجی معتقد است ابعاد کرونا مشخص نیست و از همین رو باید به فکر چاره‌ای به‌منظور تداوم توجه به جایگاه رویدادها و نمایشگاه‌ها در معرفی محصولات ایرانی باشیم و امید است در آینده با راه‌اندازی نمایشگاه‌های دائمی در حوزه دوخت‌های سنتی و سوزن‌دوزی‌های ایرانی بیش از هر زمان دیگری به ابعاد اقتصادی، تاریخی و فرهنگی این موضوع توجه شود.
جامعه سالم و دور از افسردگی با هنردرمانی
فاطمه سیدی هنرمند کرمانی عرصه دوخت‌های سنتی و رودوزی‌های ایرانی درباره روند فعالیت‌های خود و شرایط حاکم بر این عرصه می‌گوید طی دو دهه اخیر، اقدامات برخی از برنامه‌های رسانه ملی در آموزش هنرهایی همچون طراحی، خیاطی و انواع رودوزی‌ها ستودنی بوده اما واقعیت آن است که لازم است بیش‌ازپیش به این عرصه‌ها بها داده شود. به‌طور مثال لازم است برنامه‌سازی‌ها به سمت معرفی طیف وسیعی از دوخت‌های سنتی کشورمان برود چراکه جای‌جای میهن عزیزمان از ظرفیت‌های بسیاری در این زمینه بهره‌مند است که بخش اعظمی از آنها در گذر زمان و به دلایل گوناگون ازجمله تغییر نسل‌ها به دست فراموشی سپرده شده‌اند.
او معتقد است جریان هنر درمانی نیز یکی از مهم‌ترین موضوعات و مسائل اجتماعی روز به شمار می‌رود و مردم ما از طیف‌های گوناگون هرقدر بیشتر به سمت این عرصه‌ها سوق پیدا کنند، جامعه‌ای به‌مراتب شادتر، سالم‌تر، موفق‌تر و به‌دوراز افسردگی خواهیم داشت.