سرویس مد و لباس هنرآنلاین: ویلیام موریس شاعر و هنرمند سوسیالیست، راه برون‌رفت از صنعت زدگی را به‌درستی در کاربردی ساختن هنر می‌داند. حال‌آنکه مواجهه هنر و صنعت در هیچ عرصه‌ای به‌اندازه مد و لباس رخ‌نمایی نمی‌کند و هر زمان که این ارتباط دوسویه به شکلی درست و قاعده‌مند رقم خورد، رخدادهایی درخور توجه را به تماشا نشستیم.
نه‌فقط در تفکر سنتی که در تمامی دیدگاه‌های مدرن نیز بر ارتباط دیرینه میان دو مقوله هنر و صنعت یا شاید بهتر بگوییم طراحی و تولید تأکید شده حال‌آنکه بسیاری از هنرمندان و صنعتگران در طول تاریخ تمدن بشر، هنر دست هنرمندان را از دل ماشین‌آلات صنعتی به محصولی مبدل ساخته‌اند که ضمن کاربردی بودن، همبستگی جریان فکری میان هنر و صنعت را به عرصه‌ای مولد و پول‌زا تبدیل کند.
و اما اکنون، در قرن بیست و یکم و علی‌رغم آنچه حافظه تاریخ، گواه آن است، از این ارتباط به‌عنوان چالشی بزرگ یاد می‌شود، چالشی که بسیاری از ناهنجاری‌های فرهنگی، هنری، اجتماعی و اقتصادی را در پی داشته و وحدت ناگسستنی میان طراحی و تولید مد و لباس ایرانی را زیر سؤال برده است.
طی روزهای گذشته، این جریان با عنوان "چالش‌های ارتباط میان طراحان و تولیدکنندگان عرصه مد و لباس" در قالب گفت‌وگو با طراحان حوزه مد و لباس موردبررسی قرار گرفت؛ سوژه‌ای که با یادداشتی در مقدمه و با تیتر "وقتی انقلاب هنری به انقلاب صنعتی منتج نمی‌شود!" تلاش کرد تا بررسی چرایی نبود ارتباط پویا میان طراحان و تولیدکنندگان عرصه مد و لباس در مقطع کنونی را در قالب یک رسالت رسانه‌ای موردنظر قرار دهد آن هم با تکیه‌بر این مهم که یقیناً یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تحقق رونق و جهش تولید در سایه ایجاد ارتباط میان طراحان و تولیدکنندگان در تمامی صنایع ازجمله صنایع نساجی و پوشاک مهیا خواهد شد.
آثار هنری طراحان بدون رعایت اصول اخلاقی توسط تولیدکنندگان کپی می‌شوند؛ قراردادهای با طراحان از هرگونه اعتبار ساقط است؛ تصویرسازی نیاز صنعت را مرتفع نمی‌کند؛ تأکید بر لزوم بازنگری در سرفصل‌های آموزشی مؤسسات طراحی؛ قانون‌مندی ارتباط می‌تواند به ایجاد فرهنگ ورود طراحان به صنعت کمک کند؛ باید برای اتصال طراحان و صنعتگران زمان خرید؛ حس زیبایی‌پسندی جامعه زیر سلطه دغدغه‌های اقتصادی فراموش شده است؛ مشکلات بخش تولید به افزایش فاصله میان طراحان و تولیدکنندگان مد و لباس دامن زده است؛ بسیاری از تولیدکننده‌ها در همکاری با جامعه متخصص طراح، تابع هیچ قانونی نیستند...
این‌ها تیترهایی بودند که در سایه اظهارنظر جمعی از طراحان مد و لباس کشور به‌منظور واکاوی این موضوع در شرایط کنونی به دست آمد و بی‌شک هرکدام می‌تواند چراغ راهی برای متولیان و سیاست‌گذاران بخش خصوصی و دولتی برای درمان این عارضه خطرناک در مسیر تحقق شعار جهش تولید باشد؛ هرچند که قریب به اکثریت طراحان مد و لباس در کشور بر این باور هستند که مهم‌ترین چالش ارتباط میان طراحان و تولیدکنندگان این عرصه به نبود قانونی برای جلوگیری از کپی آثار طراحان و رساندن آن‌ها بدون هیچ ضابطه و قانونی به تولید انبوه اشاره دارد.
ادعا در حد زارا و پایمال کردن حق و حقوق طراح به راحتی خوردن آب
فرزانه عشایری از طراحان مد و لباس کشور با عنوان برند "دل‌ونو" که سابقه حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی را نیز دارد، درباره دلایل نبود ارتباط مؤثر میان طراحان و تولیدکنندگان عرصه مد و لباس به خبرنگار هنرآنلاین گفت: زمانی در ابتدای راه که نه سرمایه و نه تجربه قابل‌توجهی داشتیم، تلاش می‌کردیم که تمام بخش‌های مرتبط با طراحی، اجرا و فروش آثارمان را خودمان انجام دهیم اما از جایی به بعد که درمی‌یابیم طرح‌هایمان می‌تواند بخش عمده‌ای از نیاز بازار را مرتفع سازد، وارد مذاکره با تولیدکنندگان می‌شویم.
او افزود: متأسفانه اکثر تولیدکنندگان در ایران فقط سرمایه این کار را دارند یعنی تحصیلات آکادمیک در این زمینه کسب نکرده‌اند و بیشتر آن‌ها در امتداد موروثی بودن این شغل، وارد این فضا شده‌اند.
این طراح لباس اظهار داشت: من با برندهایی کار کرده‌ام که ادعا دارند زارای ایران هستند اما آثار زمستانه و پاییزه من را به‌راحتی کپی و حق و حقوق من را پایمال کردند. درنهایت نیز فاکتور مورد نظر خود را صادر کردند به من گفتند اگر اعتراضی وجود دارد، با وکیلمان صحبت کنید و وقتی قانون مدونی در راستای حمایت از طراح برای رسیدن به حقوق مادی و معنوی وجود ندارد، همه چیز را بر وجدان تولیدکننده واگذار می‌کنیم و در این شرایط است که اغلب اوقات با سرخوردگی، عطای ارتباط با بخش تولید را به لقایش می‌بخشیم.
مقاومت بخش تولید در جذب طراحان یا تصویرسازان؟!
سارا مشفق‌نیا طراح لباس و مدیر مؤسسه مد و لباس "مهرازی" نیز دراین‌باره گفت: طی سال‌های اخیر و در تداوم روند افزایش آموزشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی مد و لباس، روز به روز بر تعداد افرادی که داعیه‌دار طراحی لباس هستند افزوده شده در حالی که به دلیل نبود سرفصل های آموزشی کاربردی و استاندارد، اغلب این افراد بیشتر یک تصویرساز مد هستند تا طراح که این امر خود به تنهایی می تواند دلیلی متقن برای مقاومت بخش تولید در پذیرش آثار این افراد باشد.
مشفق‌نیا با تأکید بر این که تصویرسازی نیاز صنعت را مرتفع نمی‌سازد اظهار داشت: در شرایط موجود، بخش صنعت به دنبال آثاری است که متضمن فروش محصول و سود اقتصادی برای آن‌ها باشد و به دلیل بیگانه بودن طراحان با بخش صنعت، نه تنها این خواسته محقق نمی‌شود بلکه روز به روز به فاصله موجود میان طراحان و تولیدکنندگان افزوده می‌شود.
مشفق‌نیا با اشاره به این که لازم است فضای بازدید طراحان از بخش‌های تولیدی و صنعت فراهم شود اظهار داشت: این ارتباط بیشتر بر اساس رابطه شکل می‌گیرد تا ضابطه اما به عقیده من بخش صنعت باید فضای بازدید طراحان را برای رفع نارسایی‌ها در این بخش به صورت خودجوش فراهم سازد و اینگونه عرصه آموزش و صنعت نیز به درستی با یکدیگر ارتباط گرفته و ضعف‌ها فعلی رفع خواهد شد.
وقتی طراح از آرمان‌هایش فاصله می‌گیرد و به کار سفارشی بسنده می‌کند
سما ذاکر صفایی طراح لباس درباره دلایل نبود ارتباط مؤثر میان طراحان و تولیدکنندگان عرصه مد و لباس گفت: یکی از مشکلاتی که نه‌فقط در عرصه طراحی مد و لباس که در تمامی صنایع به چشم می‌خورد این است که پرداخت هزینه برای ایده، فکر و طرح در ایران معنا ندارد و علی‌رغم اتفاقات درخور توجه حوزه طراحی، بخش صنعت همچنان تمایلی برای خرید طرح و حمایت مادی و معنوی از آثار هنرمندان ندارد.
این طراح لباس با اشاره به این که باید شرایطی ایجاد شود که در فضایی ساختارمند و قانون‌مدار، طراحان مد و لباس به صنعت ورود کنند و ترسی از اجحاف حقوقشان را نداشته باشند اظهار داشت: نبود قانون کپی‌رایت در ایران یکی از مهم‌ترین مشکلات در مسیر ایجاد این ارتباط به شمار می‌رود و در چنین شرایطی است که طراحانی که بی‌شک نقطه ایده آلشان، تولید انبوه آثارشان است، به شکل خصوصی مشغول به کار هستند و به شکل سفارشی کار می‌کنند.
صفایی افزود: پروسه ارتباط میان طراح و صنعت، یک جریان فرهنگی است که البته در سال‌های اخیر میان بسیاری از طراحان و صاحبان برند، این اتفاق رخ‌داده اما باوجود تحولات بزرگی که در بخش طراحی رخ‌داده است، همچنان در عرصه تولید، نشانی از این میزان رشد به چشم نمی‌خورد که همین امر بیشتر به نگاهی بازاری و اقتصادی تولیدکنندگان بازمی‌گردد.
زمان بخریم؛ طرح بفروشیم
فرامرز فرمانی طراح مد و لباس که سابقه طراحی لباس برای بسیاری از چهره‌های شناخته‌شده عرصه سینما و موسیقی را دارد، نیز دراین‌باره گفت: زمانی که ذائقه و سلیقه پوششی طیف وسیعی از جامعه ما با الهام از تبلیغات رسانه‌های متعدد داخلی و خارجی تعریف می‌شود، بخش تولید با پی بردن به این موضوع، محصولاتی را تولید و عرضه می‌کند که با کپی‌برداری از همین طرح‌ها به تولید انبوه رسیده‌اند.
او افزود: این در حالی است که طراحان مد و لباس در مقاطع زمانی گوناگون برآنند تا آثاری بدیع و متناسب با ترندهای جهانی و همچنین ملهم از منابع هنری و فرهنگی را خلق کنند اما فرصتی برای رساندن نتیجه ساعت‌ها و شاید روزها تلاش خود که احتمالاً دارای پشتوانه مطالعاتی نیز بوده است را پیدا نمی‌کنند.
فرمانی با تأکید بر اینکه از هم‌اکنون باید برای اتصال طراحان و صنعتگران زمان خرید اذعان داشت: این پروسه و به‌ویژه در ابعاد ایجاد فرهنگ همکاری میان این دو طیف، پروسه‌ای زمان‌بر است که متأسفانه بخش تولید برای از دست ندادن بازار و فرصت فروش محصولات خود در وقت مقتضی و رسیدن به سود اقتصادی موردنظر حاضر به انجام این کار نیست.
از افزایش مشکلات و دغدغه‌های اقتصادی تا تغییر اولویت‌ها
و اما نغمه زائری طراح لباس درباره دلایل نبود ارتباط مؤثر میان طراحان و تولیدکنندگان عرصه مد و لباس گفت: بسیاری هستند که سالیان سال است در این عرصه فعالیت می‌کنند و چه در بخش طراحی و چه تولید با چنگ و دندان، حوزه فعالیتی خود را حفظ می‌کنند اما حقیقتاً در ماه‌های اخیر، آن‌چنان مشکلات اقتصادی و تنگناهای مالی برای فعالان هر دو حوزه گران تمام‌شده که هم شاهد آنیم بسیاری از طراحان از هنر خود دست کشیده‌اند و هم بسیاری از کارگاه‌های کوچک و بزرگ تولیدی اعلام ورشکستگی کرده‌اند.
او افزود: شرایط بسیار بد اقتصادی سبب شده که صحبت درباره موضوعاتی همچون چالش ارتباط میان طراحان و تولیدکنندگان عرصه مد و لباس به اولویت‌های بالای دهم این عرصه برسد بااین‌حال می‌توان با قاطعیت گفت که مشکلات بخش تولید به افزایش فاصله میان طراحان و تولیدکنندگان مد و لباس دامن زده است؛ مشکلاتی که روزبه‌روز بر دامنه و عمق آن‌ها افزوده می‌شود.
طراح و هنرمند یا کارمند بخش تولید؟
سرآخر نیز، مرجان کشاورز طراح و تولیدکننده لباس درباره دلایل نبود این ارتباط گفت: اشاره به مسئله مهم نبود قانون کپی‌رایت در ایران شاید مهم‌ترین نکته‌ای باشد که می‌توان در این مورد خاص به آن اشاره کرد و از آنجا که طراحان در هیچ عرصه‌ای، مجال دفاع از حقوق مادی و معنوی خود را ندارند، جریان سوءاستفاده از هنر طراحی آن‌ها در میان جامعه تولید به‌شدت باب شده و روزبه‌روز هم بر میزان کمیت این چالش افزوده می‌شود.
کشاورز با تأکید بر این که اثبات کپی طرح طراحان توسط تولیدکنندگان به‌صرف وقت و هزینه بسیار زیادی نیاز دارد که درنهایت هم به کسب نتیجه مطلوب منجر نمی‌شود اظهار داشت: البته بسیاری از تولیدکنندگان هم برای فرار از این دست پیگیری‌ها تلاش می‌کنند با اندکی دست‌کاری در طرح اولیه، خود را از اتهام کپی‌برداری مبرا کنند.
کشاورز اذعان داشت: از سویی دیگر و در خوش‌بینانه‌ترین حالت، بخش تولید می‌خواهد با طراح مانند یک کارمند رفتار کند که همین امر می‌تواند هنر شخص طراح را در وهله نخست زیر سؤال برده و اگر هم بخواهند به شکل پورسانتی با بر اساس تعداد طرح، آثار را خریداری کنند، از آنجا که این امکان وجود دارد از یک طرح اولیه، ده‌ها طرح دیگر استخراج شود، عمر همکاری میان طرفین به‌شدت کوتاه خواهد بود.