سرویس مد و لباس هنرآنلاین: دومین جشنواره ملی طراحی پارچه و لباس کودک و نوجوان با همکاری انجمن طراحان لباس و پارچه ایران و بنیاد ملی مد و لباس از 15 تا 23 دی ماه در فرهنگستان هنر برگزار می‌شود.
در این مطلب قصد داریم به موضوعات مهم و تحقیقات حیاتی در راستای طراحی و تولید لباس برای کودکان و نوجوانان اشاره کنیم.
طراحی لباس برای کودکان نسبت به بزرگ‌سالان دارای اهمیت فراوانی است چرا که لباس متناسب با شرایط سنی، جسمی و روانی کودک می‌تواند باعث راحتی و آرامش خاطر و عملکرد هرچه بهتر کودکان شود درصورتی‌که لباس نامناسب چه‌بسا آسیب‌های جبران‌ناپذیری را در ایشان به وجود می‌آورد.
لباس این قابلیت را دارد که علاوه بر دارا بودن ویژگی‌ها پوششی لباس، اهداف دیگری را نیز به دنبال داشته باشد. با توجه به این مهم، در پژوهش‌هایی حاضر تأثیر لباس‌های چندمنظوره بر رفتار خلاقانة کودکان ۳ تا ۶ سال بررسی شده است. برای این منظور تعداد ۱۰۱ نفر از کودکان، به‌عنوان نمونه بررسی شده‌اند که ۵۳ نفر (۲۳ پسر و ۳۰ دختر) در سنین ۳ تا ۵/۴ سال و ۴۸ نفر (۲۰ دختر و ۲۸ پسر) در رنج سنی ۵/۴ تا ۶ سال هستند.
در بخش نظری پژوهش برای شناخت هرچه بهتر کودکان در گروه سنی موردنظر، به مطالعة آثار مکتوب و نظریات روان‌شناسان و اندیشمندان مختلف در مورد مراحل رشد و ویژگی‌ها جسمی و روانی کودکان، مفاهیم و عناصر خلاقیت و ارتباط آن با بازی و ... پرداخته شد. با توجه به مطالب مذکور و همچنین نظرخواهی از روان‌شناسان و مربیان مهدکودک، تصمیم گرفته شد برای لباس گروه سنی ۳ تا ۵/۴ سال از بازی‌های ساخت و سازی و برای لباس گروه سنی ۵/۴ تا ۶ سال از بازی‌های داستان‌پردازی و شخصیت‌پردازی استفاده شود. از میان اتودهای خطی تهیه شده دو نمونه انتخاب شد، سپس از میان اتودهای رنگی، نمونه‌های مناسب گزینش‌شده و به مرحلة دوخت رسید. در مرحلة دوخت به انتخاب پارچه و ابزار مناسب دقت ویژه‌ای شده و سعی بر آن شد تا لباس‌های موردنظر در وهلة اول راحتی کودک را تأمین نماید.
لباس‌ها پس از آماده شدن در هفت مهدکودک در شهرستان اردبیل بر روی کودکان به روش مشاهده‌ای بررسی شد. بررسی عملکرد کودکان به‌صورت انفرادی بوده به این صورت که کودک موردنظر در کلاسی حاضر شده، جزئیات و قطعات مختلف لباس برای وی به‌صورت بازی توضیح داده شد و ادامه بازی به عهدة کودک گذاشته شد. برای بررسی هر چه‌بهتر عکس‌العمل کودکان در ارتباط با لباس‌های مذکور، مؤلفه‌های مهم خلاقیت مطابق با نظریات روان‌شناسان مطرح ازجمله "تورنس" که سابقه‌ای طولانی در بررسی رفتارهای خلاقانه و سنجش میزان خلاقیت کودکان دارد، جمع‌آوری‌شده به‌صورت پرسشنامه‌ای تدوین شد تا مشاهده‌گر بتواند عملکرد کودکان را مطابق با این مؤلفه‌ها بررسی شود.
با توجه به نتایجی که از بررسی پرسش‌ها حاصل شد، می‌توان نتیجه گرفت که لباس‌های چندمنظورة طراحی‌شده باعث بروز رفتار خلاقانه در کودکان ۳ تا ۶ سال شده و خلاقیت ایشان را برانگیخته است. نتیجه دیگر است که لباس طراحی‌شده بر اساس بازی‌های ساخت‌وسازی، خلاقیت بیشتری را نسبت به لباس طراحی‌شده بر اساس بازی‌های شخصیت‌پردازی و داستان‌پردازی در کودکان برانگیخته است.
متأسفانه اهمیت طراحی لباس با توجه به خصوصیات کودکان در کشورمان مورد کم‌لطفی قرارگرفته است و اغلب تولیدکنندگان با کم‌توجهی یا بی‌توجهی به ویژگی‌ها متناسب لباس کودک، در انتخاب رنگ و فرم و پارچه کوتاهی نموده و صرفاً با چاپ نقش‌های کارتونی به‌زعم خود لباس کودک تولید می‌کنند. طراحی لباس کودک مخصوص مهدکودک‌ها و پیش‌دبستانی‌ها نیز از این موضوع مستثنا نبوده و غالباً ویژگی قابل‌تأمل و مناسبی را دارا نیست که به‌عنوان لباس ویژة مهد و پیش‌دبستانی خود را نشان دهد و آنچه بیشتر اوقات دیده می‌شود طرح‌های کلیشه‌ای و یکنواخت و غالباً با رنگ‌ها و فرم‌های نامناسب است که نه‌تنها کاربرد دیگری برای آن تعریف‌نشده بلکه در مقام یک لباس نیز کاستی‌ها و ضعف‌های بسیاری را دارد.
علاوه بر کم‌توجهی تولیدکنندگان به ویژگی‌ها لباس کودک آنچه در ایران اهمیت زیادی به آن داده نشده، توجه به کاربردهای دیگر لباس غیر از پوشش است چراکه تولیدکنندگان و طراحان، به لباس صرفاً به‌عنوان پوشاک پرداخته و کاربرد دیگری را برای آن متصور نیستند اما پژوهش‌هایی ازاین‌دست که از معدود پژوهش‌هایی در رابطه با لباس کودک و کاربردی نگاه کردن به آن است، توجه خاصی به این مهم داشته و لباس کودک را یک وسیله چندمنظوره جهت تحریک خلاقیت و بازی کودکان معرفی می‌کند.
توجه ویژه به رنگ و فرم و کاربرد در این لباس‌ها و سعی در طراحی بر اساس ویژگی‌ها و علایق کودکان در رنج سنی ۳ تا ۶ سال را می‌توان از دلایل حصول نتایج متعدد دانست چراکه اگر کودکان با لباس‌های مذکور ارتباط نگرفته و نسبت به آن از خود علاقه نشان نمی‌دادند، پژوهش با موانع زیادی روبرو می‌شد.
اینکه چرا دختران خلاقیت بیشتری نسبت به پسران از خود نشان دادند، به نظر می‌رسد بیشتر به دلیل وجود المان‌های عروسکی مخصوصاً در لباس طراحی‌شده بر اساس بازی‌های داستان‌پردازی و شخصیت‌پردازی باشد و دلیل دیگری که برای این موضوع می‌توان مطرح کرد این است که پسربچه‌ها بیشتر به بازی‌های با تحرک بالا علاقه‌مندند و مانند دختربچه‌ها حوصله نمی‌کنند در مکانی نشسته و زمان طولانی‌ای به بازی بپردازند.
از دلایل مشاهده خلاقیت بیشتر در گروه سنی ۳ تا ۴/۵ سال نسبت به گروه سنی ۴/۵ تا ۶ سال نیز می‌توان این نتیجه را گرفت که کودکان خلاق به دنیا می‌آیند ولی به گفته تورنس، خلاقیت بسیاری از آن‌ها رفته‌رفته کاهش پیداکرده و در حدود ده‌سالگی افت می‌کند.
علل این موضوع را می‌توان در محیط‌های آموزشی غیررسمی و رسمی، بی‌توجهی به آموزش و پرورش پویا و خلاق به‌ویژه در سنین پیش‌دبستانی و دبستانی به‌عنوان عامل اساسی دانست.