سرویس مد و لباس هنرآنلاین: فعالان عرصه مد و لباس، هدی فرهنگ را در مقام یک طراح بین‌المللی لباس می‌شناسند. حدود هشت سال است که طرح‌های او نه فقط در ایران که در چند رویداد، فستیوال و شبکه بین‌المللی فارسی زبان همچون "هدهد" و "الکوثر" به چشم می‌خورند.
فرهنگ هم روانشناسی خوانده و هم در رشته طراحی لباس دانشکده هنرهای زیبا به تحصیل پرداخته و تلاقی این دو حوزه فرهنگی و هنری تاکنون به او کمک کرده است که آثاری منحصربه‌فرد به ویژه در حیطه مانتوی اجتماع طراحی و رونمایی کند. مشروح گفت‌وگوی هنرآنلاین با این هنرمند را در ادامه بخوانید:
خانم فرهنگ لطفاً در ابتدای گفت‌وگو از نحوه ورودتان به عرصه مد و لباس بگوئید.
هدی فرهنگ، متولد سال 1359 در شهر قم هستم. تحصیلات مقطع دبیرستان را در رشته علوم انسانی پشت سر گذاشتم و در دانشگاه وارد رشته روانشناسی شدم. از سنین کودکی علاقه بسیاری به هنر نقاشی داشتم و به گفته پدر و مادرم، از همان سه‌سالگی، همیشه در حال کشیدن تصویر لباس عروس بودم. بزرگ‌تر که شدم، طرح‌های سه‌بعدی از لباس‌ها ترسیم می‌کردم و درباره آن‌ها به دیگران توضیح می‌دادم. پس از اخذ دیپلم، دوره‌های خیاطی را گذراندم و مدرک خود را در این زمینه کسب کردم. دراین‌بین و به دلیل شغل پدرم، فرصت‌های مسافرتی بسیاری برایم به وجود می‌آمد و به‌ویژه در سفرهای خارجی تلاش کردم زمان را به بطالت نگذرانم. هر کشوری که سفر می‌کردیم دوره‌های طراحی لباس مختص آن کشور را طی می‌کردم و از نزدیک با سنت پوشش آن‌ها آشنا می‌شدم. این‌ها تبدیل به رزومه کاری من برای ورود به رشته طراحی لباس دانشکده هنرهای زیبا شد. البته پس از پایان تحصیلات در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد روانشناسی، به‌صورت حرفه‌ای وارد رشته طراحی لباس دانشکده هنرهای زیبا شدم. به یاد دارم که همراه دیگر دوستانم، پایان‌نامه بسیار خوبی در این رشته ارائه کردیم و با رایزنی بسیار، موفق شدیم که در کاخ سعدآباد، شوی زنده لباس‌هایمان را اجرا کنیم. خدا رحمت کند آن زمان مجوز برپایی "کت واک" از پروژه پایان‌نامه ما را آیت‌الله هاشمی رفسنجانی صادر کردند.
شما در ادامه مسیر، تجربیات درزمینه طراحی لباس برای شبکه‌های تلویزیونی برون‌مرزی هم‌کسب کردید. به نظر شما، همراهی یک طراح لباس با این بخش از برنامه‌سازی تا چه اندازه می‌تواند در نمایش فرهنگ غنی ایرانی مؤثر باشد؟
بله درست است. در ادامه مسیر، همکاری با شبکه برون‌مرزی "هدهد" را به‌عنوان طراح لباس اسلامی آغاز کردم. شبکه "هدهد" تنها شبکه ماهواره‌ای کودک و نوجوان شیعی در جهان است. زمانی که من وارد این شبکه شدم، رتبه آن در جهان نهم بود اما خوشبختانه امروز در میان شبکه‌های تولید برنامه ویژه کودکان و نوجوانان مسلمان، "هدهد" رتبه چهارم را از آن خودکرده است. برنامه‌های این شبکه با سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی تولید می‌شود و حجم مخاطب بسیاری بافرهنگ‌های گوناگون میزبان تولیدات آن هستند پس بدون شک توجه به مقوله طراحی لباس در چنین بستری، توان بالا درزمینه جریان سازی و معرفی فرهنگ رادار است. نمونه کارهایی را در شبکه الکوثر داشتم و در چند پروژه تئاتر دینی به‌عنوان طراح لباس همکاری کردم. در ادامه به‌عنوان کارشناس و ناظر در جشنواره‌های مختلف مد و لباس حضورداشته‌ام. حدود سه سال است که به‌عنوان طراح لباس بین‌المللی معرفی شده‌ام.
شما در چند فستیوال و جشنواره جهانی هم حضورداشته‌اید و افتخاراتی را کسب کرده‌اید. در این‌باره برایمان بگوئید.
بله طی سال‌های اخیر به‌اتفاق تعدادی دیگر از طراحان در چند اکسپوی خارجی حضورداشته‌ام و رتبه‌هایی هم‌کسب کرده‌ام. در اکسپوی مکزیک و ارمنستان از طرح فرش قم بر روی مانتوی اسلامی تقدیر به عمل آمد. در جشنواره بین‌المللی فجر امسال، طرح لباس بانوی هخامنشی من رتبه آورد. شاید تعداد طرح‌هایم اندک بوده است اما اغلب به ثبت ملی رسیده‌اند.
هدف شما از ارائه آثار خاص در زمینه طراحی و دوخت لباس و نرفتن به سمت تولید انبوه چه بوده است؟
تلاش می‌کنم در کارهایم نمادهای ایرانی را به مخاطب نشان دهم. البته دین اسلام هم بافرهنگ و هنر ایرانی آمیخته‌شده و تلاش می‌کنم از لباس به‌عنوان یک اثر هنری یاد کنم. در اکسپوی مکزیک، بسیاری از هنرمندان و طراحان لباس از موزه لوور پاریس آمده بودند. آن‌ها با تعجب بسیار به آثار ما نگاه می‌کردند و برای همکاری با ما ابراز تمایل از خود نشان می‌دادند. امیدوارم روزی برسد که برند ایرانی در کنار مارک‌های مطرح جهانی بدرخشند و برندهای اسلامی و ایرانی به‌زودی چند ورق از ژورنال‌های ورق دنیا را به خود اختصاص دهد.
آیا تا پیش‌ازاین چنین اتفاقی رقم خورده است که ژورنال‌های معروف بین‌المللی درزمینه فشن، صفحاتی را به هنرمندان ایرانی اختصاص دهند؟
مجالات معروف خیر، اما ما در سفرهایی که به کشورهای خارجی داشته‌ایم، گفت‌وگوها، تصاویر و اخبار آثارمان در روزنامه آن کشورها چاپ شد و به دستمان رسید.
شما تا مقطع کارشناسی ارشد درزمینه روانشناسی تحصیل‌کرده‌اید. از سوی دیگر تجربیات بسیاری در زمینه سفر به کشورهای خارجی داشته‌اید. روانشناسی و مطالعات فرهنگی جوامع مختلف تا چه اندازه به شما در عرصه طراحی لباس کمک کرد؟
طراحی لباس ارتباط تنگاتنگی با حوزه‌های مختلف همچون روانشناسی، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و حوزه‌های مشابه دارد و از همین رو می‌توان به آن به‌مثابه یک عرصه فرهنگی و هنری میان‌رشته‌ای نگاه کرد. اشراف به هر یک از ین حوزه‌ها درزمینه طراحی لباس کمک قابل‌توجهی به من کرده است. من در زمان طراحی لباس مراسم ازدواج برای یک خانم، ساعت‌ها با او درباره علایق و تصورات دوران کودکی او درباره این لباس ویژه صحبت می‌کنم و تمام تلاش خود را به کار می‌بندم که آن لباس علاوه بر برازندگی، با خلق‌وخو، عادات و تصورات ذهنی، روحی و شخصی آن فرد هم ارتباط برقرار کند. همواره به سفارش‌دهندگان این نکته را متذکر می‌شوم که همواره چیزی را بر تن کن که خودت دوست داری و نه آنکه دیگران می‌پسندند. به‌طور کل هر طراح لباس باید یک روانشناس خوب باشد. ما در این حوزه، گاه برای گروه‌های اجتماعی لباس طراحی می‌کنیم. یک طراح لباس باید روح افراد حاضر در این گروه‌ها را دریابد و از رنگ‌ها و نمادهایی در کار استفاده کند که فرد بتواند با پوشش خود نماینده مؤثری در حرفه خود باشد.
آیا در ادامه، تمایلی برای ورود به سطح وسیع‌تری از طراحی و دوخت لباس برای اقشار مختلف جامعه دارید؟
من فرد شلوغی هستم. تمرکزم تنها بر روی حوزه طراحی مد و لباس نیست و تلاش می‌کنم در زمینه روانشناسی هم فعالیت مستمر خود را به‌ویژه در حوزه مشاوره ادامه دهم. نگاه من به مقوله هنر، نگاه قابل احترامی است. من از هنرم برای به دست آوردن پول و منافع اقتصادی استفاده نکرده‌ام کما اینکه فرصت‌های بسیاری در این زمینه داشته‌ام. بالغ‌بر 15 سال است که در دو حیطه روانشناسی و طراحی لباس مشغولم که مورد نخست، مقوله بسیار حساس، پیچیده و زمان‌گیری است. اینکه مراجعین من از حضور در دفتر کارم رضایت نسبی دریافت کنند برایم بسیار مهم است. با این وجود همواره رویکرد اقتصادی را هم در این زمینه دنبال کرده‌ام، اما نگاهم به فعالیت طراحی لباسم فراتر از چیزی است که باعث رفاه من در زندگی شود. طراحی لباس برای من شغل نیست بلکه هدفم به‌عنوان یک سفر فرهنگی و هنری این است که ایران و سنت‌های قدیمی آنکه ممکن است به دست فراموشی سپرده شده باشد در لباس‌هایی که طراحی می‌کنم زنده شوند. من به سال‌های آینده نگاه می‌کنم که بدون حضور ما هم نام سرزمینمان در بستر خلق آثار هنری در زمینه مد و لباس زنده باشد.
شما فرمودید که ناظر برخی رویدادهای حوزه مد و لباس هستید. برخی ایونت‌ها با رویکردهای اقتصادی برگزار می‌شوند اما ممکن است شاهد غفلت برخی هنرمندان از آثاری نامناسب در این رخدادها باشیم و یا بعضاً دیده‌شده است که این رویدادها فضایی برای معرفی پوشش دیگر کشورها را فراهم کرده درصورتی‌که شاید سال‌هاست که نتوانسته‌ایم نمایش درستی از لباس اقوام ایرانی داشته باشیم. کمی از تجربیاتتان در زمینه کارشناسی و نظارت بر این رویدادها بگوئید.
مسئولیت ناظر این است که بر اساس قوانین بنیاد ملی مد و لباس، بر روی آثار به نمایش درآمده نظارت داشته باشد و حفظ شئون اسلامی و اینکه آثار محصول کشوری جز ایران نباشد از مهم‌ترین موارد است. متأسفانه اغلب ملزومات طراحی و تولید لباس در ایران وارداتی هستند و از کشورهایی مانند ژاپن، هنر و ترکیه در اختیار هنرمندان ایرانی قرا می‌گیرند. در ایونت های آغازین، کمی در این بخش از موضوع حساسیت بیشتری به خرج می‌دادیم و اصرار داشتیم که صفر تا صد آثار هنرمندان با تکیه‌بر محصولات ایرانی باشند، اما در ادامه دیدیم که شاید این میزان از سخت‌گیری با توجه به تمام محدودیت‌هایی که به آن اذعان داریم درست نباشد و در این بخش با مماشات بیشتری رفتار کردیم، اما هدف اصلی از برگزاری این رویدادها، نشان دادن هنر ایرانی است تا بتوان به مرور زمان از ورود اجناس بی‌کیفیت خارجی جلوگیری کرد. تا چندی پیش ملزومات حجاب ما از سوریه و عراق می‌آمد، اما امروز شاهدیم که چندین شرکت در این زمینه صادرات دارند. ایونت‌ها موقعیت بسیار مناسب برای نمایش هنر ایرانی در فضایی مشخص برای تمام افراد جامعه است و چقدر خوب است که در این رویدادها، طراح لباس خوب داشته باشیم و نه اینکه تنها باهدف اقتصادی بخواهیم رویدادی را برگزار کنیم. اصول و قواعد طراحی و دوخت لباس اهمیت ویژه‌ای دارد که نباید فدای منافع اقتصادی شوند. اگر پشت لباس هر ایرانی، یک اتاق فکر حضور داشته باشد، بدون شک افراد جامعه سازگاری بیشتری با پوشش‌های خود دارند. خوشبختانه سال گذشته و در سال جاری رویدادهای بسیار درخور توجه و مطلوبی در حوزه مد و لباس برگزار شده است. من از رخدادهای دو سال اخیر به‌عنوان رنسانس هنری در عرصه طراحی مد و لباس اسلامی و ایرانی یاد می‌کنم. رنسانس، نوزایی به همراه دارد و این مهم با کمک و تلاش‌های شبانه‌روزی افراد بسیاری ازجمله مسئولان بنیاد ملی مد و لباس و کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور محقق شده است. نوزاد هنر طراحی لباس در ایرانی با پیگیری ها و تلاش‌های مسئولان قد کشیده است و امیدواریم آینده خوبی در انتظارش باشد.
متأسفانه یکی از نقاط ضعف مشهود در زمینه مد و لباس ایرانی، عدم توجه رسانه‌ها به رخدادهای این حوزه است. طی سه سال گذشته، چندین اکسپوی خارجی با حضور طراحان مد ایرانی برگزارشده است، اما آن‌گونه که بایدوشاید مورد رصد رسانه‌های داخلی قرار نگرفته است. لطفاً به‌عنوان یکی از حاضران در این اکسپوها اشاره‌ای به مهم‌ترین دستاوردهای آن برای عرصه مد و لباس کشورمان داشته باشید.
مهم‌ترین دستاورد این رویدادها، شناساندن هنر ایرانی به دیگر نقاط جهان است. بسیاری از جوامع هیچ‌گونه اطلاعی از پیشینه فرهنگی و هنری ما ندارند. ما در اکسپوی مکزیک متوجه شدیم که از زعم آن‌ها، ایران کشور جنگ‌زده است و مردم ایران هم به‌هیچ‌عنوان صلح‌طلب نیستند. این در حالی است که کشور ما سرشار از ثروت‌های مادی و معنوی است و باید به دیگران عرضه شود. وقتی پاویون ایران در موزه مردم‌شناسی مکزیک برپا شد و لباس‌ها با دیگر کشورها همچون لباس فراعنه مصر مقایسه می‌شد، آن‌ها مشاهده کردند تاریخ ایران همپای مصر است و این فرهنگ و تمدن غنی در طول تاریخ به تمام جهان صادرشده است. ایران و ایرانی باید هنر خود را به تمام جهان نشان دهد. وقتی در این اکسپوها، پرچم ایران در کنار دیگر کشورهای مدعو به اهتزاز درمی‌آید، حس غرور به همگان دست می‌دهد. پوشش و نوع حجاب ما برای تمام مردم جهان جذاب است و طرح‌های ما وقتی در دیگر کشورها به نمایش درمی‌آید یک شناسنامه چندزبانه هم در کنار آن درج می‌شود و به‌خوبی معرف هنر و فرهنگ ما برای مردم دیگر نقاط جهان است.
آیا اکسپوی دیگری را در زمینه مد و لباس پیش رو دارید؟
اکسپوی کانادا را پیش رو داشتیم و قرار بود در هفته هنر ایران با عنوان "به نام دیدار" برپا شود که البته متأسفانه به دلایل سیاسی و اقتصادی به تعویق افتاد و در آینده نزدیک درصدد انجام آن هستیم. در فستیوال کشورهای مسلمان به میزبانی عمان هم به‌عنوان ناظر حضور داشتم. آثار ارائه‌شده در این رویداد، نشان داد که طراحان کشورهای اسلامی به این سمت کشیده می‌شوند که از حالت عبای خار شوند و به عمق سنت‌های خو رفته و نمادها و رنگ‌ها را وارد طراحی‌های خود کنند.
در میان تمام تلاش‌های طراح لباس ایرانی، هنوز هم نوجوان و جوانان ما در معرض هجمه برخی مدهای ناهنجار خارجی هستند. به‌عنوان یک روانشناس و طراح لباس چه پیشنهادی برای رفع این معضل در کشور دارید؟
دختر و پسر ایرانی از طریق رسانه‌های جمعی در برابر هجمه‌های غربی قرار دارد. رسانه‌های خودی هم که به رخدادهای حوزه مد و لباس کم‌توجه هستند. جوان ایرانی می‌خواهد خود را بروز کند و منتظر خوراک مناسب است. جوان و نوجوان ایرانی، شناخت درستی از اصالت خود ندارد. متأسفانه پس از انقلاب اسلامی درگیر هشت سال جنگ تحمیلی شدیم و آن‌قدر فرصت نداشتیم که در صنعت پوشاک به خودکفایی رسیم، پس در مقاطع مختلفی زمانی، فرصت برای به وجود آمدن این ناهنجاری‌ها ایجاد شد. در سال‌های اخیر زمینه برای معرفی و شناساندن المان‌ها و اصالت ایرانی در امر پوشش فراهم شده، اما هنوز هم میزان تبلیغات بسیار کم است. آن‌قدر که شما المان‌های هندی را در ایران می‌بینید هنر ایرانی را نمی بینید و بخش عمده‌ای از این مسئله به دلیل نبود تبلیغات درست است. بسیاری از مردم اطلاع ندارند که بخش عمده‌ای از پارچه موجود در بازار ایران هندی و پاکستانی است و ما باید این مهم را به مردم گوشزد کنیم. لباس اقوام ایرانی منحصربه‌فرد اما در حال انقراض است و وظیفه ما طراحان این است که اجازه این فاجعه را در جنگی نابرابر ندهیم.