سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: نیما یوشیج بنیانگذار شعر نوین را به واسطه تعلق خاطر او به زادگاهش - یوش مازندران- می توان شاعر شمال هم نامید. در همین قیاس، زنده یاد منوچهر آتشی شاعر ایلیاتی و روایت گرجنوب لقب گرفته است.
آتشی در دوم ماه مهر 1310خورشیدی درروستای دهرود دشتستان که از توابع بوشهر است، چشم به جهان گشود و در 74 سالگی پس از گذراندن یک دوره بیماری، در 29 آبان 1384 در بیمارستان سینای تهران درگذشت وبنا بر وصیتش ، در بوشهر به خاک سپرده شد.
آتشی تحصیلات ابتدایی(دبستان گلستان) و متوسطه (دبیرستان سعادت) را در بوشهر گذراند و برای طی دوره دانشسرای عالی به شیراز رفت. درسال 1333 آموزگاری را در بوشهر آغاز کرد و درسال1336 وارد دانشسرای عالی تهران شد و در رشته ی زبان انگلیسی لیسانس گرفت. درکنار تدریس در بوشهر، قزوین و تهران به فعالیت‌های فرهنگی دیگر- سرودن شعر، ترجمه و روزنامه نگاری -نیز اشتغال داشت. از جمله ، در پایان سال های دبیری خود مسوولیت ویراستاری را درانتشارات سازمان رادیو و تلویزیون ایران به عهده داشت. شاعر جنوب در سال 1359از خدمات دولتی بازنشسته شد و در یکی از شرکتهای خصوصی به کار پرداخت.
آتشی از آخرین بازمانده گان گروهی بود که شاگردان بلاواسطه ی نیمای بزرگ محسوب می‌شدند. در کنار زنده یادانی چون مهدی اخوان ثالث و احمد شاملو، آتشی با نیما حشرو نشر بسیار داشت و در گسترش اوزان نیمایی وافزودن ابزارهای شعرنو نقش بزرگی ایفاکرد. زنده گی شاعرانه ی او را شاید بتوان به دو دوره تقسیم کرد. در دوره شش ساله اول که ازچاپ نخستین اشعار او در نشریات(1333) تا چاپ اولین دفتر شعر او(آهنگدیگر-1339) به درازا کشید، آتشی بواسطه دلبستگی شدیدش به زنده گی ایلیاتی و غیر شهری، از استعاره ها ، تمثیل‌ها و مضامین ویژه‌ای استفاده می‌کند که عمدتا با دریا ، خلیج، کوه، دشت و بیابان، بیشه و علف، درخت و کلبه، پرچین واسب، درندگان و پرندگان و نظایر آن‌ها سروکار دارند و زندگی شهری را سرزنش و تحقیر می‌کنند. در این دوره، آتشی از اصطلاحات محلی نیز وام بسیار می‌گیرد.
"اسب سفید وحشی
بر آخور ایستاده گرانسر
اندیشناک سینه ی مفلوک دشت هاست
اندوهناک قلعه ی خورشید سوخته است
با سر..."
و یا
"آمده‌ام از گرد راه گرم و عرق ریز
سوخته پیشانیم زتابش خورشید
مرکب آشفته یال خانه شناسم
سم به زمین می زند که: در بگشایید
آمده‌ام تا به
پای دوست بریزم
بسته به ترکم شکار کبک و کبوتر..."
و یا
"این روح سوگوار جنوبی
بالای ابرها هم
ما را رها نمی کند
در ابر نیز دریا می بیند در دریا مرگ..."
در آغاز کار، نقد نویسان آن زمان و نیز جمع کثیری از شاعران شهرنشین، شعر آتشی را زیر پرسش بردند و او را "محصور در حصاری بسته" ،"فاقد جهان بینی کافی" ، "روستایی" و "انزوا طلب"خواندند. فرخ تمیمی در کتاب پلنگ دره ی ویزاشکن (زنده گی وشعر منوچهر آتشی) بر وجه عاطفی و روستایی شاعر جنوب تاکید می کند و از "شورش" او علیه مظاهر شهری سخن می‌گوید. آتشی با بردباری غیر قابل تصوری این اتهامات را تحمل کرد و سرانجام در سال های ابتدایی دهه ی 40 در نشستی که باحضور محمد علی سپانلو، جواد مجابی و محمود مشرف آزاد تهرانی(م.آزاد) به شعر او اختصاص داده شده بود، مباحثه زیر صورت پذیرفت:
سپانلو گفت:"آتشی صاحب یک رمانتیسم مردانه است. اما در باره ی طبیعت وزمان، ذوق رمانتیک دارد و در مسائلی چون عشق جسمانی، ذوقی ندارد. آتشی درنتیجه ی شهر نشینی، کفاره ی نامنصفانه یی پرداخته و حتا روستایی گری سابق خود رادر تغزل از دست داده است."مجابی گفت:"...داشتن تفکر روستایی، با استفاده از فضای روستایی در شعر،تفاوت دارد. نگاه آتشی، نگاه یک تهران نشین به تهران نیست. نگاه یک روستایی است کهبه خاطر عقیده یی که دارد،می ترسد. روابط شهری برایش ناشناخته است. قابل تشخیص نیست. درحالی که شاعری که شهرنشین باشد، از سطحی فراتر به مظاهر می نگرد..."
آتشی در پاسخ گفت:"...نیمای بزرگ سروده:
ازپس پنجاه و اندی زعمر
نعره بر می آیدم از هر رگی
کاش بودم باز دور از هرکسی
چادری و گوسفندی و سگی
و یا در جای دیگر باز هوای فضای روستانشینی خود را کرده و سروده
من از آن دونان شهرستان نیم
خاطر پردرد کوهستانی‌ام
نیما مثل من روستایی کامل بوده، یا من مثل او...کسانی که در نقد شعرهای من فقط یک بعد یا یک وجه عاطفی به قول خودشان "شورش" علیه مظاهر شهری گری را وجهه ی مطالعه و بررسی شعر من گرفته اند، یک صدا نوشته اند که فلانی سراسر نوستالژی گذشته و روستاست! ولی هیچ کدام درباره ی نیما چنین نگفته‌اند. همین مطلب - به ظاهر -نوستالژی روستا یا در واقع "شورش" علیه وضع موجود آیا آن قدر اهمیت ندارد که مورد بازبینی و بررسی دقیق تر قرار گیرد؟ آیا حضور مستمر این - به ظاهر -غم غربت روستا در شعر یک شاعر، نشانه ی طبیعی بودن و حقیقی بودن حضور او -درمقایسه با حضور ژورنالیستی بسیاری دیگر، حتا از معاریف - در عرصه ادبیات مدرن ایران نیست؟..."
با وجود وفا داری به فرهنگ جنوب، آتشی از اوایل دهه چهل با دیدی جهان بینانه‌تر عمل کرد و سروده‌هایش به تدریج جهان شمولی وسیع‌تری پیدا کردند. محمد حقوقی در این باره می‌گوید: "منوچهر آتشی، درست در زمانی که مهدی اخوان ثالث از"زمستان" بیرون آمده بود و به "آخر شاهنامه"ی خود می رسید واحمد شاملو با"هوای تازه"ی خویش روی به "باغ آینه" داشت، سواربر توسن شعری با سکه ای دیگر، اشعار مرده و ایستای رمانتیک سیاه سال های 30 را باپخش "آهنگ دیگر" زنده و پویای خود از سکه انداخت...". در این دورهاست که آتشی می‌کوشد میان فرهنگ شهر و روستا نوعی آشتی یا دست کم همزیستی مسالمت آمیز برقرار کند:
چه پروا
بادبان از ورق پاره‌ها داریم
و دفتری قطور در گریبان
می‌رانیم
بر موج زار حادثه
شعر بر کاغذ نوشته می‌شود اما
نفس
ظرطه در غزل ما وزنده است
و باد
به شرط کرانه ما
معنا می‌شود
چه پروا
بادبان از ورق پاره ها پر کرده‌ایم
و ورق پاره پر شعر
شعر پر اندیشه
و اندیشه از نفس ما که شرطه ی دریاهای ظلمانی است
می‌وزد
نفسی که توفان‌ها را
آرام می کند
و دریا را
به خلیج‌های خلوت
یدک می‌کشد
چه پروا
باد گو بنال . بپیچد برخود
دریا در دفترهای ماست.
آتشی دوبار ازدواج کرد و هر دو به جدایی کشید. همسر اول و دخترش از آن ازدواج، که وکیل است، مقیم امریکا هستند. آتشی گفته است که اصرارش در نرفتن از ایران، سبب این جدایی شد. از شاعر ایلیاتی یازده دفتر شعرباقی مانده است: "آهنگ دیگر"(1339)، "آواز خاک" (1347)، "دیدار در فلق"(1348)، "وصف گل سوری"(1367)، "گندم و گیلاس"(1368)، "زیباتراز شکل قدیم جهان"(1376)، "چه تلخ است این سیب"(1378) ، "حادثه در بامداد"(1380) و سه دفتر شعر دیگر با نام‌های "اتفاق آخر"، "حادثه در بامداد" و "خلیج وخزر". از او همچنین مجموعه‌ای از مقاله‌ها و نوشته‌ها و تعدادی ترجمه، باقی مانده است.
مینا وداد