گروه فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: خانه کتاب و ادبیات ایران مهم‌ترین نهاد مرتبط با کتاب در کشور است که نقشی کلیدی در ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی و معرفی محتوای مناسب فرهنگی به خوانندگان کتاب دارد. بیش از دوسال می‌شود که علی رمضانی به عنوان مدیر عامل خانه کتاب و ادبیات ایران منصوب شده است. با توجه به اهمیت حوزه کتاب و تاثیرگزاری بسیار این نهاد فرهنگی، از ایشان دعوت کردیم و درخبرگزاری هنرآنلاین میزبان‌شان بودیم و درباره وضعیت کتاب در کشور و همچنین عملکرد خانه کتاب و چالش‌های پیش رو گفتگو کردیم که این گفتگوی مفصل در چند بخش به مخاطبان هنرآنلاین ارائه خواهد شد. بخش اول این مصاحبه که شامل صحبت‌های آقای رمضانی، در مورد اهمیت صنعت نشر در کشور و تشریح بخشی از وظایف خانه کتاب و ادبیات ایران بیان شد به این شرح است:
در ابتدا مدیرعامل خانه کتاب به آمارهای مهمی دربارۀ وضعیت کتاب اشاره و عنوان کرد: از دعوتی که از بنده انجام شد و توجهی که به حوزه کتاب در خبرگزاری هنرآنلاین وجود دارد تشکر می‌کنم. خبرگزاری‌ها موضوعات مختلفی برای پرداختن دارند که به واسطه آن دیده شوند اما ظاهرا موضوع کتاب موضوع کم چالشی است که توجه لازم به آن نمی‌شود. ما هیچ صنعتی در کشور نداریم که به اندازه صنعت کتاب بزرگ باشد. بزرگی صنعت نشر کتاب از جنبه‌های مختلف قابل ارزیابی است که وجه قابل توجه آن جنبه اقتصادی این صنعت است. بین بخش‌های فرهنگی هم، بخش کتاب، از لحاظ اقتصادی حائز رتبه اول است. به عنوان مثال در سال 1401 مجموع پشت جلد صنعت نشر، 9200 میلیارد تومان بوده است و امسال این عدد در مجموع کتابهایی که در کشور تولید می‌شود، از 12000 میلیارد تومان عبور خواهد کرد. بیشترین تولید کتاب نیز در حوزه ادبیات است و در رتبه‌های بعدی هم حوزه‌هایی مثال کودک و نوجوان، دین، علوم اجتماعی، و سایر موضوعات قرار دارد. بر خلاف تصورات بخش‌های کمک آموزشی عمده تولید کتاب در کشور را تشکیل نمی‌دهند؛ احتمالا تا پایان امسال ارزش پشت جلد کتاب کمک آموزشی به 2500 میلیارد تومان از 12000 میلیارد برسد. موضوع کمک آموزشی در بین موضوعات مختلفی که تراکنش اقتصادی صنعت نشر را تشکیل می دهند، نهایتا رتبه پنجم یا ششم دارد. این در حالی است که دوستان و همکاران ما امیدوارند که فروش فیلمهای سینمایی تا پایان سال به 2000 میلیارد تومان برسد که این عدد هم قطعی نیست؛ در نتیجه فاصله اقتصاد نشر با سایر بخش‌های فرهنگی بسیار قابل توجه است.
مدیر عامل خانه کتاب: هشتاد درصد از تولیدات بخش کتاب متعلق به بخش خصوصی است/100 هزار نفر به شکل مستقیم با صنعت نشر در ارتباط هستند.
دکتر علی رمضانی توجه ما را به این نکته جلب کرد که تعداد عناوین کتاب در کشور به طور میانگین بین 100 تا 110 عنوان کتاب در هر سال است که 70 الی 80 هزار عنوان از این کتابها چاپ اولی است و افزود: مجموع شمارگان کتاب در کشور، با فرض این که یک نفر فقط یک نسخه از کتاب را بخواند، بین 120 تا 150 میلیون است. این آمار یعنی برای هر ایرانی، فارغ از این که سواد و دسترسی به کتابها را دارد یا ندارد، 1/5 نسخه کتاب تولید می‌شود که هشتاد درصد از این آمار تولیدات بخش خصوصی است. دولت و نهادهای شبه دولتی در بهترین حالت 15 الی 20 درصد از شمارگان کتاب در کشور را تولید می‌کنند. لازم به ذکر است تعداد فعالان در حوزه کتاب در کشور عدد گسترده‌ای است. پدیدآورندگان اعم از نویسندگان، شاعران و مترجمان و دیگر کسانی که در این حوزه نقش ایفا می‌کنند مانند ویراستار، صفحه‌آرا و تصحیح‌گر حدود 50 هزار نفر هستند. علاوه بر این ما هفت هزار کتابدار در کتابخوانه‌های عمومی کشور داریم که البته در این آمار کتابداران کتابخوانه‌های دانشگاه‌ها و مدارس لحاظ نمی‌شوند. باید اشاره کنم که ما پنج هزار ناشر فعال داریم در طول سال حداقل یک کتاب چاپ می‌کنند. شایان ذکر است در کشور حدود 1000 کتابفروشی فعال داریم که اگر برخی از نوشت‌افزار فروشی‌ها که کتاب عرضه می‌کنند را هم اضافه کنیم این آمار حداقل به 3000 می‌رسد؛ یعنی حدود 100 هزار نفر در این حوزه شغل مستقیم دارند. شاید در هیچ صنعتی به اندازه صنعت کتاب نیروی انسانی درگیر نباشد.
رمضانی درباره اهمیت حوزه کتاب و برخی از اقداماتی که در خانه کتاب جهت رسیدگی به مسائل و مشکلات دست اندرکاران این حوزه انجام می‌شود به هنرآنلاین گفت: کتاب مولفه‌ای مهم و موثر در سبک زندگی است؛ حتی یک فیلم خوب هم از یک متن خوب سرچشمه می‌گیرد و شاهد مثال این گزاره این است که ده فیلم برتر جهان فیلم‌هایی با فیلمنامه‌های اقتباسی هستند. بنابراین صنعت نشر بدون رقیب اولین صنعت فرهنگی کشور است و بقیه صنایع فاصله قابل توجهی با آن دارند اما در عین حال صنعتی آرام و کم سر و صدا است. به طور کلی کتاب قالبی در دسترس است و با شیوه‌های جدید عرضه کتاب که پیش گرفته شده، هم بهتر و هم راحت‌تر به دست مخاطب می‌رسد و حتی مردم ساکن درروستاها نیز می‌توانند کتاب مد نظر خود را تهیه و مطالعه کنند. خانه کتاب و ادبیات ایران مسئول اجزای مختلف کتاب در کشور است و هر کس اعم از نویسنده، ناشر، فروشنده، گروه‌های ترویجی و مخاطب نهایی که به نوعی با کتاب ارتباط دارند، به شکلی به خانه کتاب نیز مرتبط است و ما در مجموعه خانه کتاب و ادبیات ایران به هر کدام از بخش‌های ذکر شده مجموعه خدماتی ارائه می‌دهیم. ما به امور اهالی قلم و نویسندگان رسیدگی می‌کنیم و بانک اطلاعاتی لازم از آن‌ها تشکیل می‌دهیم و آن‌ها را به مجموعه‌های مختلفی از جمله صندوق‌های اعتباری یا بانک‌ها معرفی می‌کنیم. ناشرین نیز در موضوعاتی مثل شابک، کاغذ و نمایشگاه‌های کتاب با خانه کتاب ارتباط دارند. در بخش ترویج هم خبرگزاری ایبنا، تلویزیون اینترنتی کتاب، جوایز و جشنواره‌ها مثل جایزه کتاب سال، جایزه جلال آل احمد، جشنواره شعر فجر، جشنواره کودک و نوجوان و سایر جشنواره‌ها با مدیریت خانه کتاب و ادبیات ایران فعالیت می‌کنند. سامانه 24 ساعته بازار کتاب نیز در خدمت کتابفروشان قرار دارد و مردم می‌توانند در همه روزهای سال کتابهای خود را با یارانه‌ای که در خرید و ارسال از دولت می‌گیرند از این سامانه تهیه کنند. مخاطب نهایی هم از همه این مراحل استفاده می‌کند.
از مخاطبان هنرآنلاین دعوت می‌کنیم بخش‌های دیگر این مصاحبه را که طی روزهای آتی منتشر خواهد شد در خروجی سایت و شبکه های اجتماعی هنرآنلاین بخوانند.
محمد حسین خدایی