گروه فرهنگ و ادبیاتِ خبرگزاری هنرآنلاین: دوازدهمین دوره نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس و مقاومت از تاریخ 15 الی 21 مهر ماه در شهر همدان برگزار شد. این رویداد مهم فرهنگی با تدبیر برخی مسئولین و تصمیم‌گیران حوزه کتاب، در نقاط مختلف کشور برگزار می‌شود. برگزاری این نمایشگاه در شهرهای مختلف، فرصت‌های فراوانی را جهت آشنایی مخاطبین از سراسر کشور با کتاب حوزه دفاع‌مقدس و مقاومت، ایجاد می‌کند. همچنین برگزاری این نمایشگاه در نقاط مختلف کشور چالش‌هایی را در پی دارد.
فرصت‌ها و چالش‌های این نمایشگاه را را در گفتگو با دو تن از اعضای فعال در حوزه ادبیات مقاومت مورد بررسی قراردادیم. آقای مهدیمحمدخانی مدیر نشر «روایت فتح» و خانم فرزانه قلعه قوند مسئول پژوهش نشر «پیام آزادگان» به سوالات هنرآنلاین پیرامون دوازدهمین دوره نمایشگاه ملی کتاب دفاع‌مقدس و مقاومت پاسخ دادند. شایان ذکر است، هنرآنلاین مسائل و مشکلات مطرح شده در این گفتگو را با مسئولین نمایشگاه مطرح می‌کند تا ضمن شنیدن پاسخ‌ها و توضیحات این عزیزان به یک راهبرد مناسب برای نمایشگاه‌های بعدی برسیم.
برگزاری استانی نمایشگاه فرصت‌ساز است / مردم به نمایشگاه دسترسی نداشتند / حضور نوجوانان قابل قبول بود / زمان دقیق برگزاری باید زودتر مشخص و اعلام شود
مهدی محمدخانی در گفتگو با خبرنگار هنرآنلاین نمایشگاه همدان را به طور کلی خوب ارزیابی کرد و گفت: برگزاری نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس و مقاومت ظرفیت مناسبی جهت توجه بیشتر به این حوزه از ادبیات مقاومت است. این نمایشگاه باعث می‌شود نگاه مخاطبین به سمت ادبیات دفاع مقدس بیشتر جلب شود. به نظر بنده این نمایشگاه با گذر زمان توانسته جایگاه بهتری میان اهل کتاب داشته باشد. نشر «روایت فتح» در نمایشگاه امسال توانست با مخاطبانی از استان همدان ارتباط بیشتری برقرار کند و موضوعات بیشتری جهت تولید کتاب شناسایی کند و همچنین جهت عرضه و فروش کتابهای خود اقدام کند. برگزاری نمایشگاه در استان‌های مختلف یک ویژگی مثبت نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس است که مخاطبان از استان‌هایی غیر از تهران را به سمت این نمایشگاه و استقبال از آثار دفاع‌مقدس می‌کشاند. از طرف دیگر جمع ناشرین دفاع‌مقدس در یک نقطه باعث ارتباط بیشتر ناشرین با یکدیگر می‌شود که به واسطه این ارتباط نشرها می توانند از تجربیات هم به نحو احسن استفاده کنند.
محمدخانی به طور مشخص درباره امتیازات برگزاری این نمایشگاه در هر استان عنوان کرد: برگزاری نمایشگاه در یک استان می‌تواند به پرداخت به موضوعاتی مثل ایثار، جهاد و شهادت در همان استان کمک شایانی کند. با برگزاری این نمایشگاه، خانواده شهدا، محققین، پژوهشگران و نویسندگان حوزه دفاع‌مقدس هر استان به نشرهای مختلف مراجعه می‌کنند و این حضور و ارتباط باعث تولید آثاری از همان استان می‌شود. موارد ذکر شده نکات مثبت برگزاری نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس در استان‌های مختلف است که در همدان هم این اتفاقات مثبت افتاد و همزمانی این نمایشگاه با کنگره شهدای استان همدان نکته خوب دیگری بود که در مورد نمایشگاه می‌توان به آن اشاره کرد.
مدیر انتشارات «روایت فتح» پیرامون برخی چالش‌های این نمایشگاه و نکاتی که می‌توان بهتر در مورد آنها برنامه‌ریزی کرد هم افزود: در مواردی مثل پذیرایی از میهمانان و حمایت از ناشرین جهت حضور در نمایشگاه شاهد رشد خوبی نسبت به سال‌های گذشته بودیم. اما نیاز هست در بعضی موارد بازنگری‌هایی شود و برنامه‌ریزی‌های بهتری جهت بهبود برخی امور در نمایشگاه انجام شود تا سال‌های بعد شاهد نمایشگاه‌های دفاع‌مقدس بهتر و باکیفیت‌تری برگزار کنیم. نکته مهمی که بایستی در برنامه‌ریزی برای نمایشگاه سال آینده در نظرگرفته شود، تمهیدات لازم برای حضور مخاطبین است که مخاطب بیشتر و پرشورتری از نمایشگاه استقبال کند. البته امسال حضور دانش‌آموزان پر رنگ بود، اما فاصله از مرکز شهر همدان باعث شد بسیاری از مردم نتوانند در نمایشگاه حاضر شوند. نمایشگاه نزدیک فرودگاه بود و حدود دوازده کیلومتر از مرکز شهر فاصله داشت. البته سالن برگزاری امکانات مناسبی داشت. درباره فضای تبلیغاتی هم نیاز است کار بیشتری صورت بگیرد و بایستی در سطح شهر و با استفاده ظرفیت تبلیغات شهری، برگزاری نمایشگاه به شکل بهتری اطلاع‌رسانی شود که متاسفانه مسئولین نمایشگاه به خوبی از این ظرفیت استفاده نکردند. باید مقدماتی فراهم شود که مخاطبان راحت تر بتوانند به نمایشگاه دسترسی داشته باشند.
مهدیمحمدخانی درباره حضور دانش‌آموزان در این نمایشگاه اضافه کرد: یک ویژگی مهم نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس همدان، حضور دانش آموزان در آن بود. نسبت استقبال مخاطبین نوجوان ما نسبت به حضور دیگر اقشار، نسبتِ خوب و قابل قبولی بود. مخاطب نوجوان به دنبال محتواهایی از جنس دفاع‌مقدس می‌گردد و این ما هستیم که باید کتابهای جذاب‌تر و همچنین خوراک فکری و معنوی برایشان تهیه و تولید کنیم.
وی درباره برنامه‌های نشر «روایت فتح» برای حضور بهتر در نمایشگاه هم نکاتی به این شرح بیان نمود: همکاران ما در نشر «روایت فتح» تلاش کردند که فضای مناسبی در غرفه این نشر در نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس همدان فراهم کنند که به این واسطه بتوانیم ارتباط بهتری با مخاطبان داشته‌باشیم. در همین راستا با کمک همکاران فضایی در نظر گرفته‌بودیم که بتوانیم از حضور نویسندگان و محققین حوزه دفاع‌مقدس در غرفه روایت فتح هم به نحو احسن استفاده کنیم. همچنین یک زمان‌بندی در نظر گرفته‌بودیم که طی آن مسئولین نشر و کارشناسان جهت برقراری ارتباط بهتر بین ناشر، نویسنده و مخاطب، حضور داشته‌باشند و همانطور که عنوان شد برای استفاده از ظرفیت استان و طرح موضوعات جدید برای تولید کتاب هم برنامه داشتیم.
محمدخانی درباره تولید جدید نشر روایت اضافه کرد: نظر به برگزاری همزمان کنگره شهدای استان همدان، نشر روایت فتح کتاب «مجنون من لیلی» با موضوعِ زندگی سردار شهید سعید‌اسلامیان را از زبان خانم زهرا‌ترابی همسر شهید، رونمایی کرد. نویسنده این کتاب نیز خانم مونا اسکندری هستند. این کتاب روز 20 مهر ماه در سالن نمایشگاه رونمایی شد و مراسم رونمایی هم از شبکه استانی به طور زنده پخش شد. شایان ذکر است که این اقدام گامی در جهت معرفی شهدای‌استانی بود. در همین راستا اگر زودتر مشخص شود کدام استان سال بعد میزبان نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس است، نشرها می‌توانند متناسب با ظرفیت‌های هر دست به تولیدات بیشتری بزنند که شهدا و ایثارگران همان استان را معرفی می‌کند.
مسئولین برگزاری با ناشرها مشورت نمی‌کنند / مردم به نمایشگاه دسترسی نداشتند / نمایشگاه سال گذشته بهتر از امسال بود
در ادامه با خانم قلعه قوند از اعضای نشر «پیام آزادگان» هم کلام شدیم و نظر ایشان را درباره نمایشگاه کتاب دفاع مقدس و مقاومتِ همدان جویا شدیم؛ ایشان خواهان تعامل بیشتر نشرها با مسئولین نمایشگاه بودند و عنوان کردند: ابتدا باید بگویم که مسئولان نمایشگاه در مراحل برگزاری نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس و مقاومت، مشورت لازم را با نشرها انجام نمی‌دهند و برخی ملاحظات را در نظر نمی‌گیرند. برگزاری نمایشگاه در استان‌های مختلف خوب است، اما مشروط به این که تمهیدات لازم صورت پذیرد. سال قبل نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس در شهر قم برگزار شد و ما از شرایط آن نمایشگاه بسیار راضی بودیم، اما نمایشگاه امسال که در همدان برگزار شد، برخی از نکات مثبتِ نمایشگاه سال قبل را نداشت. این را باید در نظر داشت که همزمان با برگزاری نمایشگاه در همدان، در این شهر کنگره شهدای‌غریب استان نیز برگزار می‌شد و به‌همین‌دلیل برخی از مسئولان استانی و مردم به کنگرة شهدا می‌رفتند و توجهات به سمت نمایشگاه نبود. مکان نمایشگاه نیز در نقطه‌ای دور از مرکز شهر تعبیه شده‌‌بود و تردد به نمایشگاه سخت بود و به همین خاطر مخاطب بسیار کمی از نمایشگاه استقبال می‌کرد. حضور دانش‌آموزان هم متأسفانه به شکل نمادین و نمایشی اتفاق می‌افتاد و بین دانش‌آموز و کتاب، ارتباط لازم برقرار نمی‌شد.
وی درباره استقبال مخاطبین از غرفه‌های نمایشگاه اضافه نمود: غرفه‌ها متاسفانه خیلی شلوغ نبود و فقط برخی از غرفه‌هایی که که متعلق به سازمان و یا ارگانی هستند در برهه‌ای به واسطه اطلاع‌رسانی‌ها شلوغ می‌شدند. برخی از این مشکلات در نمایشگاه‌های برگزار شده در استان‌های غیر از همدان نیز وجود داشت. بهتر این بود که با مشارکت شهرداری وسیلة نقلیه جهت رفت‌وآمد به نمایشگاه فراهم می‌شد. البته یک نکته خوب وجود داشت و این بود که کتابهای نشر «پیام‌آزادگان» و دیگر نشرها توسط عوامل نمایشگاه از تهران به‌صورت رایگان به محل نمایشگاه در همدان منتقل می‌شد.
خانم قلعه قوند درباره استقبال مخاطبین از برخی کتابهای خاص این گونه مطرح کردند: این نکته قابل ذکر است که معمولاً سه‌دسته کتاب در این نمایشگاه ها موردتوجه قرار می‌گیرد، یک دسته کتابهایی است که تقریظ مقام معظم رهبری را دارد، دستة دوم کتابهایی که نویسندة صاحب نام دارد و سوم نیز کتابهایی هستند که توسط نشرهای وابسته به برخی ارگان‌ها تولید شده‌است. ارگان‌ها در همة استان‌ها اداره‌کل و تشکیلات و دفتردستک دارند و این باعث می‌شود نشرهای مرتبط با سازمان‌های مختلف مانند ارتش، سپاه، بنیاد و ...، کار راحت‌تری برای عرضه و معرفی کتابهای خود داشته‌باشند، ولی نشرهای خصوصی در این چرخة ناعادلانه متضرر می‌شوند. این 3 دسته تمام تبلیغات رسانه‌ای را، که مهم ترین آنها صدا و سیما است، در اختیار دارند، ازاین‌رو نشرهایی که فاقد این سه فاکتور هستند، جایگاهی در دیده‌شدن کتاب ندارند و ناشر هرتلاشی هم بکند، از بهترین طرح جلد و عنوان و نوشته بازهم اندرخم یک کوچه است و به خاک سیاه می‌نشیند. از طرفی در سطح شهر همدان نیز تبلیغات لازم جهت حضور مردم در نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس، انجام نشده بود.
وی در پایان گفتگو به کتابهایی که از این نشر مورد استقبال مخاطبین بوده است هم یادآور شد: در نمایشگاه کتاب دفاع‌مقدس همدان، کتابهای «دانشنامة آزادگان» «سرباز‌کوچک‌امام» «تکه‌های‌کوچک‌سیب»«پنج خطی»«ارشد سلطنتی»« زمان ایستاده بود»«مثل صفحة شطرنج»«غروب هشتم اسفند»«یک سه زارم» «عکس دسته‌جمعی» و «گل کاشتی عباس» از آثار تولیدشدة نشر «پیام‌آزادگان» بیشتر از دیگر آثار تولید‌شده، مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت.
محمد حسین خدایی