گروه فرهنگ و ادبیات خبرگزاری هنرآنلاین: افتتاح رسمی شبکه تلوبیونی کتاب خبر خرسند کننده‌ای برای تمام اهالی سرزمین کتاب به‌حساب می‌آید؛ از ناشرین و نویسنده‌ها گرفته تا کتاب‌فروش‌ها و کتاب‌خوان‌ها. قدر مسلّم ماجرا این است که داشتن یک کانال اختصاصی با قواره و استاندارد کانال‌های تلویزیون فرصت مغتنمی برای «کتاب» به‌شمار می‌رود و در صورت برنامه‌ریزی صحیح و اصولی مدیرانش می‌تواند روزهای خوب و امیدبخشی را برای کتاب‌خوان‌ها رقم بزند. به‌همین بهانه چند دقیقه‌ای با میثم رشیدی مهرآبادی هم‌کلام شدیم تا بیش‌تر با حال و هوای این شبکۀ اینترنتی آشنا بشویم. رشیدی مهرآبادی که او را با عناوینی همچون نویسنده، پژوهشگر، روزنامه‌نگار، ناشر و فعال حوزۀ کتاب می‌شناسیم این‌روزها برنامۀ هفتگی «جلد دوّم» را برای شبکۀ تلوبیونی کتاب تولید می‌کند.
شروع ماجرا
سردبیر ویژه‌نامۀ «قفسه کتاب» در بخش آغازین حرفهایش ظرفیت‌های موجود در شبکۀ کتاب را تشریح نمود تا ناشرین، نویسنده‌ها، مترجمین، تصویرگرها و سایر کسانی که در تولید یک کتاب نقش‌آفرین هستند با فضای تدارک دیده شده در این رسانۀ نو پا آشنا شوند. رشیدی در این رابطه گفت: ایدۀ اولیۀ شبکۀ کتاب توسط مجید صحاف که یکی از فعالین حوزۀ کتاب و علاقمند و آشنا به برنامه‌سازی تلویزیونی هستند مطرح شد. صحاف در نمایشگاه کتاب 1401 که معاون روابط‌عمومی و تبلیغات بود تصمیم گرفت ایدۀ خودش را اجرایی کند. به‌همین سبب و با توجه به تجربیات و توانمندی خودش برای نخستین‌بار تمام امکانات فنّی و تجهیزات تولید برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی را در نمایشگاه مستقر کرد تا شبکه‌های مختلف صداوسیما بدون نیاز به همراه داشتن ابزار فنّی، ویژه‌برنامه‌های خود را به روی آنتن رسانۀ ملّی بفرستند. درواقع برنامه‌سازها بدون دغدغه و دردسر با مجری و کارشناس برای تولید یا پخش زندۀ برنامه به نمایشگاه می‌آمدند. این اتفاق با یک رشد چشمگیر در نمایشگاه 1402 هم ادامه پیدا کرد و باعث شد تعداد برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی بالاتر برود و منجر به حضور بیش‌تر مردم در نمایشگاه بشود. به‌عقیدۀ من یکی از عوامل استقبال خوب مردم از نمایشگاه کتاب همین تلاش شبکۀ کتاب و خانۀ کتاب و ادبیات ایران بود.
پخش رسمی
رشیدی مهرآبادی در ادامه ضمن اشاره به تفاهم‌نامۀ منعقد شده بین سازمان صداوسیما و وزارت‌ارشاد در راستای راه‌اندازی شبکۀ اینترنتی کتاب افزود: شبکه‌های متعددی از بستر تلوبیون برای انتشار محتوا استفاده می‌کنند امّا شبکۀ کتاب در یک‌سال و نیم گذشته آن‌قدر خوب ظاهر شد که مسئولین صداوسیما را به این نتیجه رساند که پخش رسمی آن را آغاز کنند. توجه داشته باشیم که شبکه‌های تلوبیونی از لحاظ استانداردهای تولید و پخش هیچ تفاوتی با شبکه‌های تلویزیونی ندارند و برنامه‌ها با همان فرم و کیفیت تولید می‌شوند. از طرف دیگر خیلی‌ها خود برنامه‌های تلویزیون را از سکوی تلوبیون تماشا می‌کنند. مثل خود من که عموماً فرصت دیدن برنامه‌های مورد علاقه‌ام روی آنتن را ندارم و بعداً در آرشیو تلوبیون آنها را پی‌گیری و مشاهده می‌کنم. این دو عامل سبب شده که شبکۀ کتاب در تلوبیون مورد توجه علاقمندان به کتاب قرار بگیرد. در نمایشگاه کتاب 1402 اغلب ناشرین و نویسنده‌هایی که شبکۀ کتاب دربارۀ آنها برنامه تولید کرد از بازخورد مردم ابراز رضایت می کردند و می‌گفتند که هیچ برنامه‌ای به اندازۀ این شبکه در دیده شدن آثار ما موثر نبود. این نکته را هم بگویم که شبکۀ کتاب بدون چشم‌داشت مادی و فقط با هدف رشد و ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی فعالیت می‌کند و امکاناتش را بدون مرزبندی و تبعیض در اختیار ناشرین قرار می‌دهد.
آیا کتاب به یک شبکۀ تلویزیونی نیاز دارد؟
این خبرنگار باتجربه و فعال شناخته شدۀ حوزۀ مختلف کتاب دیدگاه جالبی دربارۀ کارایی و ضرورت وجود چنین شبکه‌ای داشت که ما را هم سر ذوق آورد که مخاطب حرفه‌ای این شبکه باشیم. رشیدی در این‌باره خاطرنشان کرد: ظرفیت ویترین ما در راسته‌های کتاب‌فروشی مثل خیابان انقلاب و کریمخان تهران و شهرهای دیگری که راستۀ فروش کتاب دارند پاسخگوی کتاب‌های چاپ اوّل یک سال نیست. هرسال بیش از 30 هزار عنوان اوّل و سی و چند هزار تجدید چاپ روانۀ بازار می‌شود. شما بفرمایید که باتوجه به فروشگاه‌های موجود در کشور چند عنوان از این تعداد امکان دیده شدن دارند؟ چندسال پیش یک دانشجو برای پایان‌نامه‌اش بررسی کرده بود که در کتابفروشی‌های پایتخت به هر کتاب در سال یک سانتیمتر فضا برای دیده شدن تعلق می‌گیرد؛ تازه این محاسبه مربوط به تعداد عناوین آن سال است که این‌روزها دو برابر شده. تلویزیون اینترنتی کتاب سعی دارد یک ویترین وسیع و جدید رسانه‌ای برای معرفی کتاب‌های جدید خوب باشد. پوشش زنده یا تولیدی برنامه‌های کتابی جاهای مختلف مخصوصاً خانۀ کتاب و ادبیات ایران با نظر به کارشناسی قابل قبول در انتخاب کتاب، یکی از اقدامات شبکۀ کتاب در همین راستا به‌شمار می‌رود. شبکه نشست‌های کتابی مختلف را در صورت تعامل و سطح مورد تأیید کتاب و کارشناس‌ها پوشش می‌دهد. به این ترتیب مخاطبان این تلویزیون اینترنتی همواره با تازه‌های خوب و مفید نشر آشنا شده و در جریان محتوای کتاب‌های جدید قرار می‌گیرند. احتمالاً طرح‌های دیگری هم دارند که بنده از آنها مطلع نیستم. چیزی که می‌دانم این است که ناشرین و فعالین حوزۀ کتاب می‌توانند از این موقعیت و فرصت به‌وجود آمده در تلویزیون اینترنتی کتاب استفاده کنند.
فرصتی مغتنم برای دیده شدن
از این نویسندۀ خوش‌ذوق کشورمان خواستیم تا کمی بیش‌تر دربارۀ موقعیت و فرصتی که شبکۀ کتاب در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد حرف بزند. وی در پاسخ به این پرسش ما اضافه کرد: بنده به نوبه خودم از برنامه‌سازان، ناشران، نویسندگان، مترجمان و شاعران در حوزه‌های مختلف دعوت می‌کنم که ارتباط‌شان با این شبکه را قوی‌تر و بیش‌تر کنند تا محتوای برنامه‌های آن روز به روز فاخرتر بشود. این روی باز را من در مدیر شبکه و دست‌اندکاران دیگر آن‌جا می‌بینم که از طرح‌های خلاقانۀ تلویزیونی استقبال می‌نمایند. یک‌مقدار شاید به‌لحاظ بودجه در تنگنا باشند امّا با توجه به این‌که تمام کسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند عاشق این جریان هستند و اساساً کسی با هدف کسب درآمد ویژه و خاص سرمایه‌اش را خرج کتاب نمی‌کند و همه خودشان را خادم کتاب و کلمه می‌دانند، إن‌شاءالله تعامل لازم بین شبکه و آنها شکل خواهد گرفت. مخصوصاً ناشرین بزرگی که بعضاً از پنجاه تا سیصد و پنجاه کتاب در سال به چاپ می‌رسانند باید در شبکه حضور پیدا کرده و از این بستر برای معرفی محصولات خودشان بهره ببرند. علاوه بر این برنامه‌های شبکه هم فضای مناسبی برای استفادۀ ناشرهاست. در مجموع شبکۀ کتاب رو به رشد بوده و با حمایت‌های مسئولین وزارت‌ارشاد و مدیران خانۀ کتاب و ادبیات ایران و ناشرین شاهد شکوفایی هر چه بیش‌تر آن خواهیم بود.
جلد دوم
در ادامه از این مدرس نویسندگی و کارشناس کتاب خواستیم تا برنامۀ خودش در تلویزیون اینترنتی کتاب یعنی «جلد دوّم» را هم برای مخاطبین ما معرفی کند. تهیه‌کننده و مجری این برنامۀ تلوبیونی در این‌باره گفت: برنامۀ جلد دوّم در گفتگو با نویسندۀ یک کتاب به حاشیه‌های تولید آن می‌پردازد. ما در آیتم‌های تولیدی این برنامه یک ساعته به محل کار و منزل نویسنده می‌رویم و با او دربارۀ خودش، خانواده و دوستانش در یک فضای صمیمی گپ می‌زنیم و با سبک زندگی و شیوۀ نوشتن وی آشنا می‌شویم. داخل استدیوی برنامه هم به‌صورت زنده دربارۀ یکی از کتاب‌های آن نویسنده حرف می‌زنیم. ما در این برنامه با انواع و اقسام نویسنده‌ها با طرز فکرهای مختلف گفتگو کرده‌ایم امّا شرط اصلی انتخابمان کتاب مفید و قابل دفاع و پاگیر شدن نویسنده در دنیای نویسندگی است. ما دنبال کسانی می‌گردیم که نوشتن، ترجمه یا سرودن متن اصلی زندگی آنها باشد. نه ما و نه مسئولین لیست سیاهی نداریم و فقط ارزش‌مندی خود کتاب و شخصیت فردی و اجتماعی نویسندۀ آن برایمان اهمیت دارد.
ویزیت کتاب
میثم رشیدی مهرآبادی در خاتمه به یک نکتۀ بسیار مهم و غیرقابل چشم‌پوشی اشاره کرد. ایشان چالش و پاشنۀ آشیل این‌روزهای دنیای کتاب را چیزی غیر از مقدار مطالعه دانست و ابراز داشت: ما در بین دهه هشتادی‌ها و حتا دهه نودی‌ها با مشکل میزان مطالعه روبرو نیستیم که هیچ در برخی موارد شاهد پرخوانی در بین این نسل از جامعه هم هستیم. نیاز امروز ما «ویزیت کتاب» است؛ یعنی راهنمایی کنیم که چه‌کسی چه کتابی را بخواند. یک‌سری از این ویزیت‌ها باید شخصی باشد و به خود خواننده بگوییم که با توجه به سلایق و علایق و نیازهای روحی‌اش چه کتابی را بخواند. به‌طور عام هم ما در رسانه موظیم که به کتاب‌های خوب ضریب بدهیم تا دیده و خوانده بشوند. کتاب‌های فراوانی در بازار نشر وجود دارند که باید در اولویت خواندن جامعه قرار بگیرند امّا کسی از وجود آنها مطلع نیست. درواقع باید به ذائقه و انتخاب مخاطب جهت داده بشود. ما باید کتاب‌های خوب را غربال کرده و به مردم معرفی کنیم که این هدف در دستور کار شبکۀ کتاب قرار دارد.