گروه فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: موسی بن جعفر معروف به امام موسی کاظم(ع) بیستم ماه ذی‌الحجه سال ۱۲۸ هجری قمری در قریه ابوا (میان مکه و مدینه) دیده به جهان گشودند. پدر بزرگوارشان حضرت امام جعفرصادق(ع) و مادر گرامی‌شان حمیده است.
کنیه امام هفتم را ابوابراهیم، ابوالحسن اول، ابوالحسن ماضی و ابوعلی گفته‌اند. حضرت امام موسی‌کاظم(ع) را به دلیل کنترل خشم خود در برابر بدرفتاری دیگران، کاظم و به سبب عبادت بسیار، عبد صالح لقب داده‌اند. کنیه ایشان را ابوابراهیم، ابوالحسن اول، ابوالحسن ماضی و ابوعلی گفته‌اند. حضرت امام موسی‌کاظم(ع) را به‌خاطر کنترل خشم خود در برابر بدرفتاری دیگران، کاظم و به‌سبب عبادت بسیار، عبد صالح لقب داده‌اند. باب‌الحوائج نیز از القاب ایشان است.
امام هفتم شیعیان از حدود ۲۱ سالگى بر اثر وصیت پدر بزرگوار و امر خداوند متعال به مقام بلند امامت رسیدند. زمان امامت حضرت سى و پنج سال و مدت امامت ایشان از همه ائمه بیشتر بوده است البته غیر از حضرت ولیعصر(عج).
مناظرات و گفت‌وگوهایی از امام کاظم(ع) با برخی از خلفای عباسی، دانشمندان یهودی و مسیحی، ابوحنیفه و دیگران گزارش شده است. آثار زیادی درباره ایشان در قالب کتاب، پایان‌نامه و مقاله به زبان‌های مختلف نوشته شده است. موضوع بیشتر این آثار ابعاد زندگی و شخصیت امام هفتم شیعیان است. همچنین همایشی با عنوان «سیره و زمانه امام کاظم(ع)» در ایران برگزار شده که مقالات آن با عنوان مجموعه مقالات «همایش سیره امام کاظم علیه‌السلام» به چاپ رسیده است.
برگزاری این همایش و پرداختن به سیره و زمانه امام هفتم شیعیان به دلیل دوران بسیار مهم و حیاتی در زندگانی ائمه(ع) بوده است. در واقع این دوران یک تغییر تاکتیک و تغییر روش در زندگی و سیره ائمه(ع) است و با این فعالیت همه ابعاد زندگی امام هفتم شیعیان، اعم از زندگی فردی، سیره سیاسی اجتماعی، میراث علمی و فرزندان و خاندان امام کاظم(ع) و به‌ویژه سیره سیاسی ایشان مورد توجه قرار گرفته است.
درباره زندگی و ابعاد شخصیتی امام هفتم شیعیان کتاب‌های متعددی نشر یافته است؛ عناوین ۱۷ کتاب:
۱- «حضرت امام موسی کاظم در شکنجه‌گاه» عبدالامیر فولادزاده، انتشارات اعلمی
۲- «پیشوای آزاده، امام کاظم (ع)» مهدی پیشوایی، انتشارات توحید
۳- «پیشوای هفتم، حضرت موسی بن جعفر(ع)» گروه نویسندگان، موسسه در راه حق
۴- «تحلیلی از اوضاع زمانی امام موسی (ع)» علی گلزاده غفوری، انتشارات پرتو
۵- «جامع الانساب در احوال اولاد و احفاد امام موسی کاظم (ع)» سید محمد علی روضاتی اصفهانی، اصفهان
۶- «چهل حدیث در فضایل و کلمات امام موسی کاظم (ع)»، انتشارات وزرات فرهنگ و ارشاداسلامی
۷-«پرواز در زنجیر، داستان زندگی امام کاظم(ع)» رضا شیرازی، انتشارات پیام آزادی
۸- «حضرت موسی کاظم (ع)» فضل الله کمپانی انتشارات مفید
۹- «داستان‌های زندگی از حضرت امام موسی بن جعفر(ع)» سیدرضا تقوی‌دامغانی، سازمان تبلیغات اسلامی
۱۰- «زندگانی امام موسی کاظم علیه السلام» اکبر نواب شیرازی
۱۱-«امام موسی کاظم (ع)» سید کاظم ارفع، موسسه انتشاراتی فیض کاشانی
۱۲- «سخنان حضرت موسی بن جعفر(ع)» سیدمحمدتقی حکیم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
۱۳- «سیری در زندگانی امام هفتم» سید عبدالرسول حجازی، کانون انتشار
۱۴- «شخصیت حضرت رضا و موسی الکاظم (ع)» احمد مغنیه، ترجمه سید جعفر غضبان، انتشارات اردیبهشت
۱۵- «امام موسی کاظم (ع)» مصطفی زمانی (۱۳۵۶ ۱۴۱۱ ق)، قم، بنیاد فرهنگی اسلام
۱۶- «امام موسی کاظم (ع) گروه کودکان و نوجوانان» بازنویسی مهدی رحیمی، بنیاد بعثت
۱۷-«زندگانی حضرت امام موسی کاظم» عمادالدین حسین اصفهانی شرکت سهامی طبع کتاب
به‌مناسبت سال‌روز طلوع امام موسی کاظم(ع) شاعران و ادیبان، اشعاری سروده‌اند؛ نمونه چند شعر:
موساى عیسوى دم، هفتم امام شیعه
از کاظم غیظ افزود بر احترام شیعه
آید شمیم جنت زد بر مشام شیعه
گشتند زان شه دین، شاهان غلام شیعه
بگرفت چون که آن شاه بر کف زمام شیعه
گردید نور ایمان ظلمت‌زداى شیعه
مفتون همدانى
صبح انوار هدایت موسى کاظم بود
صاحب سر ولایت، موسى کاظم بود
آن گلستان ولایت کز نسیم او دمید
گلبنى در هر ولایت، موسى کاظم بود
عقل در تفسیر آیات کمالش کى رسد
آیتى در صد روایت، موسى کاظم بود
آفتابى چون على موسى‌الرضا را در وجود
مشرق صبح سعادت، موسى کاظم بود
اهلی شیرازی
چه عالمی ست عالم باب الحوائجی
با توست نور اعظم باب الحوائجی
مهر تو است حلقه وصل خدا و خلق
داری به دست خاتم باب الحوائجی
در عرش و فرش واسطه فیض و رحمتی
بر دوش توست پرچم باب الحوائجی
در آستانه تو کسی نا امید نیست
آقا برای ما همه باب الحوائجی
بی شک شفیع ماست نگاه رئوف تو
در رستخیز واهمه باب الحوائجی
دیوانه سخای ابا الفضلی توام
مانند ماه علقمه باب الحوائجی
صحن و سرات غرق گل یاس می‌شود
وقتی که میهمان تو عباس می‌شود
در ساحل سخاوت دریای کاظمین
مائیم و خاک پای مسیحای کاظمین
با دست های خالی از اینجا نمی‌رویم
ما سائلیم، سائل آقای کاظمین
رشک بهشتیان شده حال کسی که هست
گوشه‌نشین جنت الاعلای کاظمین
نور الهی از همه جا موج می‌زند
توحیدی است بسکه سراپای کاظمین
داریم در جوار حرم، حق آب و گِل
خاتون شهر ما شده زهرای کاظمین
ما ریزه خوار صحن و سرای کریمه‌ایم
این افتخار ماست، گدای کریمه‌ایم
در سایه سار کوکب موسی بن جعفریم
ما شیعیان مکتب موسی بن جعفریم
فیضش به گوشه گوشه ایران رسیده است
یعنی گدای هر شب موسی بن جعفریم
هستی ماست نوکری اهل بیت او
ما خانه زاد زینب موسی بن جعفریم
قم آستان رحمت آل پیمبر است
در این حرم، مُقرَّب موسی بن جعفریم
با مهر و رأفتش دل ما را خریده است
ما بنده مُکاتَب موسی بن جعفریم
چشم امید اهل دو عالم به دست اوست
مات مرام و مشرب موسی بن جعفریم
حتی قفس براش مجال پرندگی ست
مدیون ذکر و یارب موسی بن جعفریم
دلسوخته ز ندبه چشمان خسته‌اش
دلخون ز ناله و تبِ موسی بن جعفریم
آتش زده به قلب پریشان، مصیبتش
با دست بسته غرق سجود است حضرتش
از طعنه‌های دشمن نادان چه می‌کشید
بین کویر، حضرت باران چه می‌کشید
در بند ظلم و کینه قوم ستمگری
تنها پناه عالم امکان چه می‌کشید
خورشید عشق و رحمت و نور و سخا و جود
در بین این قبیله عصیان چه می‌کشید
با پیکرش چه کرده تب تازیانه‌ها
با حال خسته گوشه‌ی زندان چه می‌کشید
شکر خدا که دختر مظلومه‌اش ندید
بابای بی شکیب و پریشان چه می‌کشید
اما دلم گرفته ز اندوه دیگری
طفل سه ساله گوشه‌ی ویران چه می‌کشید
با دیدن سر پدرش در میان طشت
هنگام بوسه بر لب عطشان چه می‌کشید
وقتی که دید چشم کبودش در آن میان
خونین شده تلاوت قرآن چه می‌کشید
می گفت با لب پر از آهی که جان نداشت:
ای کاش هیچ سنگدلی خیزران نداشت
یوسف رحیمی
شده دل وادى سینا به تجلاى موسى
که کلیم خدا آید به تماشاى موسى
معجز نور، کرده ظهور، مولا، موسى بن جعفر
به طواف حرم رفتم به هواى تو بودم
همه جا با خیال تو به ولاى تو بودم
کعبه من، قبله من، مولا، موسى بن جعفر
دل بیت‌الحرام عشق ز تو گیرد تمنا
حجر الاسود هستى به تو دارد تولا
مروه منا، سعى و صفا، مولا، موسى بن جعفر
چه لیاقت مرا مولا که کنى یک نگاهم
منم آن عاشق مسکین که تو را از تو خواهم
یک نفسم، از تو بسم، مولا، موسى بن جعفر
دلم از کاظمین تو به خدا رو نتابد
نرود از سر کویت که به جز تو نیاید
عشق منى، جان به تنى، مولا، موسى بن جعفر
تویى آن هفتمین مولا که ز هفت آسمانت
ز ملک می‌رسد تبریک به دل شیعیانت
بر تو امام، عرض سلام، مولا، موسى بن جعفر
جعفر رسول‌زاده
چون گل گلزار صادق پرده از رخ برگرفت
عالم از نور جمالش جلوه دیگر گرفت
آفتاب صبح صادق آنکه از صبح ازل
روشنی خورشید از آن ماه بلند اختر گرفت
دُرّ مکنون پرورش چون یافت در مهد صدف
شد حمیده خو، چو خو در دامن مادر گرفت
موسی کاظم امام هفتمین نور خدا
آنکه نور عارضش آفاق سرتاسر گرفت
آنکه روشن از جمالش گشت آیات خدا
وانکه رونق از کمالش شرع پیغمبر گرفت
هم ادب رونق از آن گنجینه آداب یافت
هم سخن زیور از آن کلک سخن گستر گرفت
شد رها از بند محنت آنکه از صدق و صفا
دامن باب الحوائج موسی جعفر گرفت
از در باب الحوائج روی حاجت بر متاب
زانکه فیضش چشمه از سرچشمه داور گرفت
در صف محشر شفاعت یافت آنکو چون رسا
دامن موسی بن جعفر در صف محشر گرفت
قاسم رسا
هر که یک دفعه سر این سفره مهمان می‌شود
مور هم باشد اگر روزی سلیمان می‌شود
سر به زیر انداختن ذاتش توسل کردن است
دردها در این حرم ناگفته درمان می‌شود
این کریمان لطفشان هر چند آماده ست، لیک
نام مادر که وسط باشد دو چندان می‌شود
ما پدر را خواستیم و از پسر خیرش رسید
در رجب ها کاظمین ما خراسان می‌شود
نیستی پیغمبر اما ظاهرا پیغمبری
هر که می‌بیند تو را، از نو مسلمان می‌شود
نسل موسایی تو طبع مسیحا داشتند
یک نفر از آن همه پیر جماران می‌شود
این دلِ ما، سینه ما، عرش ما، حتی بهشت
هر کجا موسی بن جعفر نیست زندان می‌شود
نیستم آهو ولی سگ هم به دردی می خورد
لااقل یک گوشه از صحنت نگهبان می‌شود
علی‌اکبر لطیفیان
وارث ملک تبسم، کاظم است
عشق عالمتاب هفتم، کاظم است
آفرینش، سوره‌ای از مهر او
بر لب هستی، تبسم کاظم است
مصحف اخلاص و قاموس یقین
بحر عرفان را تلاطم، کاظم است
مقتدای آسمان مردان سبز
قبله آیینه مردم، کاظم است
ترجمان وحدت دل‌های ما
تابش مهر تفاهم، کاظم است
می پرستان! وقت سرمستی رسید
در میستان هفتمین خم، کاظم است
آسمان! تبریک، فصل هفتم است
مهر عالمتاب هفتم، کاظم است
رضا اسماعیلی