گروه فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: حضرت معصومه(س) دختر امام هفتم شیعیان حضرت موسى بن جعفر(ع) و حضرت نجمه‌خاتون(س) هستند. ایشان اول ذی‌القعده سال ۱۷۳(ه.ق) در مدینه منوره دیده به جهان گشودند.
حضرت معصومه(س)، ۲۱ سال تحت سرپرستی امام رضا(ع) بودند زیرا امام کاظم (ع) در سال ۱۷۹ (ه.ق) به دستور هارون زندانی شدند و حضرت معصومه (ع) در آن زمان ۶ ساله بودند و تا زمان هجرت امام رضا (ع) سال ۲۰۰ (ه. ق) تحت کفالت حضرت بودند.
یکی از ویژگی‌های حضرت معصومه (س)، ورود زیارت‌نامه‌ای از سوی معصومان (س) درباره ایشان است که پس از حضرت فاطمه زهرا (س)، تنها بانوی بزرگواری هستند که زیارت «ماثور» دارند که نشان‌دهنده مقام والای این بانوی گرانقدر اسلام است.
آن حضرت در واقع بتول دوم و جلوه‌ای از وجود حضرت زهرا سلام الله علیها هستند. در طهارت نفس امتیازی خاص و بسیار والا داشتند که امام هشتم (ع) ایشان را (که نامشان فاطمه بود) معصومه خواندند و فرمودند: «من زار المعصومة بقم کمن زارنی»: (کسی که حضرت معصومه علیها سلام را در قم زیارت کند مانند آن است که مرا زیارت کرده است).
از لقب‌های ایشان می‌توان به «طاهره» کسی که به مقام طهارت باطن و روح رسیده و از گناهان به دور است. «حمیده» ستایش‌گر خداوند. «البَرَّة» نیکوکار، «الرشیده» کسی که به کمال و رشد عقلانی و روحی رسیده است. «تقیه» کسی که به مقام قرب تقوی نائل شده است. «نقیة» کسی که نظیف و برگزیده است. «الرضیة» کسی که به مقام رضای خدا رسیده و از خدای خویش رضایت کامل دارد. «مرضیه» کسی که خداوند از او راضی است، اشاره کرد.
حضرت فاطمه معصومه (س) مظهر فضایل و مقامات بلند معنوی، اخلاقی و علمی و از بانوان گرانقدر و والامقام اسلام و شیعه محسوب می‌شوند. برای زیارت آن حضرت (س)، پاداش بزرگی وعده داده شده و آن، ورود به بهشت است. امام جواد (ع) می‌فرماید: «هر کس عمه‌ام را در قم زیارت کند، بهشت از آن اوست.»
اول ذی‌القعده خجسته سال‌روز ولادت حضرت فاطمه معصومه (س) است و حضرت ثامن الحجج امام رضا (ع) در یازدهم این ماه چشم به جهان گشودند و این مقطع زمانی به‌عنوان «دهه کرامت» نامگذاری شده است.
سال‌روز ولادت حضرت معصومه (س) در تقویم ملی ایران با عنوان روز «دختران» نامگذاری شده است. این نامگذاری ظاهر ریشه در ازدواج نکردن آن حضرت و تجردشان دارد و باطنش نیز در پی معرفی الگویی برجسته برای دختران مسلمان و به‌ویژه شیعه اهل بیت است.
درباره زندگی، شخصیت و کرامات این بانوی بزرگوار کتاب‌های متعددی منتشر شده؛ عناوین برخی از این متون به این شرح است:
۱-«حضرت معصومه (س) فاطمه دوم؛ پیشینه قم، حوزه علمیه، زندگی حضرت معصومه (س) جمکران و امام زادگان» اثر محمد محمدی‌اشتهاردی ناشر اخلاق
۲-«مشک فشان» اشعار آیات و علمای حوزه علمیه در مدح و منقبت حضرت فاطمه معصومه(س)، گردآورنده مهدی محمدبیگی، ناشر آستان مقدسه حضرت معصومه (س)
۳-«عنایات معصومیه» از زبان خادمین آستانه مقدسه حضرت معصومه علیهما السلام، محمدعلی زینی‌وند، ناشر آستان مقدسه حضرت معصومه (س)
۴-«تاریخ متولیان آستانه مقدسه حضرت معصومه علیها السلام» محمد علی محمدی ناشر زائر
۵-«ستایشگران کوثر قم» اشعار و مدایح در منقبت حضرت معصومه(س) گردآورنده منوچهر حقگو، ناشر آستان مقدسه حضرت معصومه(س)
۶-«زیارة کریمه اهل‌البیت علیه‌السلام» به زبان عربی از شیخ محسن آل عصفور بحرانی ناشر قم
۷- «معصومه قم» آیت‌اللّه سیدتقی طباطبایی‌قمی انتشارات مفید
۸-«زندگی و کرامات حضرت معصومه(سلام‌الله علیها)» نوشته احمد بانپور، نشر الف
۹-«فروغی از کوثر؛ حضرت فاطمه معصومه» اثر الیاس محمدبیگی ناشر امورفرهنگی آستانه مقدسه
۱۰-«نگاهی به زندگانی حضرت معصومه(سلام اللّه علیها)» اثر غلامرضا حیدری ابهری، انتشارات زائر
۱۱-«شرح حدیث عرض دین حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)» اثر لطف‌الله صافی‌گلپایگانی ناشر آستان مقدسه حضرت معصومه (س)
۱۲-«شفیعه محشر؛ زندگی‌نامه و زیارت‌نامه حضرت معصومه(س)» اثر حبیب‌الله تقیان ناشر حسنین
۱۳-«بوستان معصومه(س)» اثر مرتضی عبدالوهابی ناشر آستان مقدسه حضرت معصومه (س)
۱۴- «حضرت معصومه(سلام الله علیها)» اثر رضا علی‌نیا، حکیمه شریفی تصویرگر، ناشر براق
۱۵-«فاطمه معصومه(س) مهمان هفده روزه» اثر فرید مسعودی ناشر دلیل ما
۱۶-«حضرت معصومه (س) و شهر قم» اثر محمد حکیمی ناشر سازمان تبلیغات اسلامی
۱۷-«آینه عصمت؛ مجموعه اشعاری درباره حضرت معصومه(سلام اللّه علیها)» اثر محمود شاهرخی و عباس مشفق کاشانی، انتشارات اسوه حیاه
۱۸-«کرامات حضرت فاطمه معصومه(س)» اثرسیدعلی حسینی‌قمی ناشر نبوغ
۱۹-«تاریخچه قم و زندگی‌نامه حضرت معصومه(س)» نوشته محمد محمدی‌اشتهاردی ناشر گلستان ادب
۲۰-«زندگانی حضرت معصومه(س) و تاریخ قم» اثر سیدمهدی صحفی ناشر صحفی
۲۱-«حضرت معصومه(س) و شهر قم» اثر سیدمحمد حکیمی ناشر دفتر نشر فرهنگ اسلامی
۲۲-«ستایشگران کوثر قم؛ اشعار و مدایح در منقبت حضرت معصومه(س)» گردآورنده منوچهر حقگو ناشر آستان مقدسه حضرت معصومه (س)
۲۳-«حضرت معصومه(س) چشمه جوشان کوثر» اثر محمد محمدی‌اشتهاردی ناشر مطهر
۲۴-«عمه سادات؛ زندگی حضرت معصومه(س)» نوشته سیدابوالقاسم حمیدی ناشر مسجد مقدس جمکران
۲۵-«جغرافیای تاریخی هجرت حضرت معصومه(س)» اثر سیدعلیرضا سیدکباری ناشر آستان مقدسه حضرت معصومه (س)
شاعران آیینی اشعاری را به‌مناسبت ولادت حضرت معصومه(س) سروده‌اند؛ نمونه‌ای از این اشعار:
ای محیط شرم و دریای وقار
موج پاکی، اوج عز و افتخار
ای به شهر علم و تقوی آفتاب
آفتاب حسن و خورشید حجاب
ای نهال سبز بستان رسول
یک ثمر گل از گلستان بتول
دختر صدیقه اطهر تویی
یادگار موسی جعفر تویی
از همه گلهای عالم بهتری
چشمه جاری ز حوض کوثری
ای صفا بخش دل و جان همه
نام تو چون نام مادر، فاطمه
همچنان اجداد خود مظلومه‌ای
پای تا سر عصمتی، معصومه‌ای
سجده بر خاک تو پاکی می‌کند
گل به پیشت سینه چاکی می‌کند
ای وجود پاک ای نیکو سرشت
با تو شهر قم بود باغ بهشت
کشور ما از دو گل دارد بهار
هم بهار و هم وقار و اعتبار
هر دو گل از باغ گلهای رسول
هر دو گل از نسل زهرای بتول
آن یکی در شهر قم شهر صفاست
این یکی در مشهد و نامش رضاست
محمد مبشری
عاصی و محتاج ترحم شدم
راهی بیت‌الکرم قم شدم
رد شدم از وحشت دشت کویر
رد شدم از تشنگی گرمسیر
کیست که این‌گونه جلا می‌دهد
بوی غریبی رضا می‌دهد
پاره‌ای از بارگه شاه طوس
فاطمه ای خواهر «شمس‌الشموس»
عمه مظلومه «صاحب زمان»
روشنی نیمه‌شب جمکران
از سفر سخت کویر آمدم
شاعر و رنجور و فقیر آمدم
اذن زیارت بده بانو! به من
رو به تو کردم، بنما رو به من
اذن نمازم بده، بانوی آب
روضه معصومیت آفتاب
«شیعه» به نام تو مباهات کرد
«نور» در این خانه مناجات کرد
بس که در این خانه خدا منجلی است
هر کسی آمد به لبش «یا علی» است
بقعه‌ای از کوی بنی‌هاشم است
مدرسه عالمه و عالم است
دل تپش از بزم محبت گرفت
در ملکوتش سر خلوت گرفت
لحظه‌ای آرام به کنجی نشست
حضرت معصومه دل من شکست
اشک خدا را، تو به من بد نکن
حضرت معصومه مرا رد نکن
اشک به راه سخنم سد شدی
خوب من این باره چرا بد شدی؟
اشک خدا را، تو بگو: این منم
شمع همین خانه‌ام و روشنم
من نگرانم که مرا رد کنند
خواستنی‌هام به من بد کنند
عمه مظلومه صاحب زمان
روشنی نیمه‌شب جمکران
نام تو یادآور زینب شده
موجب آوارگی شب شده
هم‌سخن خلوت تنهای من
دختر خورشید و مسیحای من
مریم قدیسه آل علی
سیده نسل زلال علی
کوثری از سلسله حیدری
پاره‌ای از عصمت پیغمبری
شیفتگانت به طواف آمدند
در «حرم ستر عفاف» آمدند
جرعه‌ای از آب حیاتم بده
حضرت معصومه نجاتم بده
با دل آغشته به داغ آمدم
از طرف شاه چراغ آمدم
قادر طراوت‌پور
یا رب این خلد برین یا جنه الماواستى
یا همایون بارگاه بضعه موساستى
این مهین بانو که در برج شرافت اخترى است
نسل پاک و زاده انسیه الحوراستى
فاطمه اخت الرضا، سلطان دین، روحى فداه
خاک درگاه تو از عرش علا اعلاستى
ملجا اهل زمان و شافع یوم المعاد
خواهر سلطان دین و ثانى زهراستى
مرقد نورانیش گویا ریاض جنت است
تربت پاکش ز مشک و عنبر ساراستى
گو بیاید تا به بیند این همایون بارگاه
آنکه بر وجود جنت دنیاستى
حضرت ناطق بحق صادق چنین فرموده است
درجزاى زائر او جنت الماواستى
اى مهین بانوى کاخ عصمت، اى مایه وجود
اى که خاک درگهت رشک دم عیساستى
حق ام و اب اگر مانع نبودى گفتمى
هم زخیل خادمانت آدم و حواستى
طالب دنیا به قم چون طیر اندر مجلس است
ظالم اندردشت قم چون ملح در دریاستى
هر که از روى خلوص آرد به درگاه تو روى
خوشدل از دنیا وفارغ از غم عقباستى
عقل در احصا قدرش قاصر است و پا به گل
گرچه چون لقمان دهر وبوعلى سیناستى
خطه قم شد زیمن مقدمش رشک جنان
در صفا دارالخلودو از شرف غبراستى
چون بدیدى این بنا را عقل گفتى کاسمان
صورتى در زیر دارد آنچه دربالاستى
محمد خادم
دلم سه‌شنبه شبی باز راهی قم شد
کنار درب حرم، بین زائران گم شد
نگاه چشم ترم تا به گنبدت افتاد
دوباره شیفته رنگ زرد گندم شد
به یاد مسجد و باب الجواد افتادم
سرود عاشقی‌ام، یا امام هشتم شد
به محض بردن نام امام آینه‌ها
لبان آینه‌هایت پر از تبسم شد
به استحاله کشاندی مرا به لبخندی
دو چشم مملو اشکم، دو خمره خم شد
سلام بر تو و بر خاندان اطهارت
سرم به زیر قدوم تمام زوارت
از آب شور حرم، شوق و شور می‌گیرم
وضو برای تشرف به طور می‌گیرم
ستاره‌ام، که در این آسمان ظلمانی
از آفتاب حضور تو نور می‌گیرم
چقدر زائر عاشق شبیه کودکی‌ام
ضریح مرقدتان را به زور می‌گیرم
چه افتخار عظیمی است آمدی اینجا
عجیب نیست که حس غرور می‌گیرم
برای رد شدنم از پل صراط جزا
ز دست لطف تو برگ عبور می‌گیرم
سلام بر تو و بر خاندان اطهارت
سرم به زیر قدوم تمام زوارت
نسیم مرقدتان عطر کوچه باغ بهشت
برد ز خاطره‌ها غصه فراق بهشت
رواق‌های حریمت بهشت نور و بلور
بلند گنبد نورانیت، چراغ بهشت
مدام روز قیامت پی تو می‌گردم
نمی‌روم به جهنم، و یا سراغ بهشت
شکسته باد دو پایم، اگر که روز حساب
بدون تو بگذارم قدم به باغ بهشت
منم مدیحه‌سرایی که آرزو دارم
جوار باغ تو باشم، شده کلاغ بهشت
سلام بر تو و بر خاندان اطهارت
سرم به زیر قدوم تمام زوارت
وحید قاسمی
ما اهل تمنای عروجیم و به اوجیم
دریای شما بوده که دلداده موجیم
عمریست ملقب به غلامی نگاریم
ما شیفته گفتن از این ایل و تباریم
همسایه دیوار به دیوار حریمم
جیره خور هر روزه احسان کریمم
از گنبد تو می‌شنوم سوره کوثر
آید به مشام دل و جانم بوی مادر
دل‌ها همه در فصل مناجات و نیاز است
دستم به هوای کرمت باز دراز است
لبخند لب حضرت خورشید ببینید
آرام دل رهبر توحید ببینید
این فاطمه موسی جعفر گل زهراست
معصومه زینب صفت گلشن طاهاست
روزی خور احسان کریمه دو جهانند
زوار حرم ساکن قطعی جنانند
در مدح قم او قلم عشق نوشته ست
اینجا سه در از هشت در باغ بهشت است
در مرتبت و علم رسیده به کجاها
فرموده امامش که فداها و ابوها
ای جلوه‌ای از جمعه جاری شدن رب
در صورت تو سیرت زهراست مرتب
تو عالمه و فاضله و هانیه هستی
در فکر رضا هر نفس و ثانیه هستی
مهتاب شب غربت شمس حـججی تو
راه دل ما سوی دعای فرجی تو
در صحن و سرای کرم آرام گرفتم
از کوثر الطاف حرم جام گرفتم
با نوکریت شهره شهری شده‌ام من
با عشق رضا تا به حرم آمده‌ام من
دلتنگ خراسانم و شب‌های گوهرشاد
بنداز دلم را گره بر پنجره فولاد
اینبار اگر پنجره فولاد بگیرم
می‌خواهم از الله سر راه بمیرم
یا رب نظری کن شوم از جمع شهیدان
با دیدن دلدار سفر کرده دهم جان
جز حب و ولایت به خدا توشه ندارم
ای کاش شود گوشه شش گوشه مزارم
حسن ایمانی