به گزارش هنرآنلاین به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، پنجمین نشست روسای کتابخانه‌های ملی کشورهای عضو اکو، با حضور کشورهای آذربایجان، افغانستان، ازبکستان، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، قزاقستان و قرقیزستان به میزبانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به صورت مجازی برگزار شد و روسای کتابخانه‌های ملی کشورهای عضو اکو درباره اشتراکات و تبادلات فرهنگی کشورهای عضو منطقه اکو و تاثیر بر مردم ساکن کشورهای منطقه صحبت کردند.
سرور بختی رییس موسسه فرهنگی اکو گفت: مزیت نسبی کشورهای عضو اکو اشتراکات فرهنگی، هنری و تاریخ چندهزار ساله مردمان منطقه است و کتاب عصاره اندیشه انسان‌ها و کتابخانه سازنده و توسعه دهنده فرهنگ نخبگان است. از این رو، نقشی اساسی و چشم گیر در پویایی فرهنگی و جاودان شدن اندیشه ها دارد.
او ادامه داد: خوشبختانه روز به روز بر میزان استقبال از نشست‌های فرهنگی در منطقه اکو افزوده می شود و این موفقیت تمام عیار برای حوزه فرهنگ مردمان این منطقه است. نشست روسای کتابخانه‌های ملی اکو یکی از باسابقه ترین نشست‌ها در حوزه فرهنگ است که هوشمندی و درایت و میل شما بزرگواران به همکاری‌های مشترک منطقه ای را نشان می‌دهد که خود نویدبخش آینده روشن و ارتقا فرهنگ مردم منطقه و حرکت سریع‌تر در مسیر توسعه فرهنگی و اجتماعی خواهد بود.
رئیس موسسه فرهنگی اکو یادآور شد: در دنیای امروز با وجود پیشرفت و توسعه گسترده فناوری های مدرن و شبکه های ارتباطی مجازی، کتاب و کتاب خوانی همچنان جایگاه و نقش و اهمیت خود را حفظ کرده است و در حفظ و صیانت فرهنگ منطقه، نقش کتاب و کتابخانه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
به گفته بختی، کتاب عصاره اندیشه انسان‌ها و کتابخانه سازنده و توسعه دهنده فرهنگ نخبگان است و از این رو، نقشی اساسی و چشم گیر در پویایی فرهنگی و جاودان شدن اندیشه ها دارد. در طول تاریخ همواره ملت‌هایی که به کتاب و کتابخانه، اندیشه و پژوهش اهمیت داده اند و در رشد و گسترش آن برنامه ریزی و سرمایه گذاری کرده اند، دارای فرهنگی پویا و پاینده بوده‌اند.
او با بیان این مطلب که کتابخانه ابزاری برای تعاملات فرهنگی بین کشورها است، اضافه کرد: کتابخانه‌ها با ارائه خدمات، منابع و محصولات خود از طریق محمل‌های نوین اطلاع رسانی، مرزهای بین فرهنگ‌ها را در هم نوردیده و افکار و اندیشه‌ها را در دسترس جامعه وسیع تری قرار می‌دهند. آشنایی ملت‌های مختلف با دانش، تفکرات و اندیشه‌های مختلف یکدیگر، به توسعه فرهنگی آنها می‌انجامد و باعث نزدیکی بیشتر فرهنگ‌ها می‌شود.
رئیس موسسه فرهنگی اکو افزود: کشورهای منطقه اکو به دلیل دارا بودن عناصر فرهنگی مشترک هم پذیری فرهنگی بیشتری با یکدیگر دارند. در این راستا این کشورها، با داشتن اشتراکات فراوان، بالاترین سطح انگیزه برای تقویت هم گرایی‌های فرهنگی را دارند. بنیانگذاران «سازمان همکاری های اقتصادی» اگرچه این سازمان را با اهداف اقتصادی بنا نهادند و در ضرورت اهتمام به همکاری های اقتصادی، کم ترین تردیدی نیست اما مزیت نسبی کشورهای عضو اکو، فرهنگ، هنر و تاریخ چندهزار ساله آنها است.
بختی اهداف از راه اندازی موسسه فرهنگی اکو را تقویت و ارتقای همکاری و مشارکت نزدیک بین مردم منطقه عنوان کرد و گفت: تاسیس شبکه ارتباطی بین مراکز فرهنگی، دانشگاهی، کتابخانه‌ها، موزه‌ها و آرشیوهای کشورهای منطقه در راستای حفاظت از میراث فرهنگی غنی منطقه، از جمله اهداف این نهاد است. بر همین اساس از بدو تاسیس تاکنون، موسسه فرهنگی اکو، همواره کوشش کرده تا بستر مناسب برای برگزاری برنامه‌هایی که در راستای ارتقا فرهنگ و توسعه پایدار مردم منطقه است را فراهم کند.
او مشارکت در برگزاری پنج دوره نشست روسای کتابخانه ملی کشورهای اکو، اولین نشست روسای دانشگاه‌های هنر منطقه اکو، اولین سمپوزیوم روسای دانشگاه‌های اکو، برنامه‌ریزی اولین نشست روسای موزه‌ها اکو، معرفی میراث مشترک منطقه، آموزش محققین و پژوهشگران در زمینه‌های مختلف فرهنگی و هنری، تبادل تجربیات دانشمندان کشورهای عضو در عرصه‌های دانشگاهی، چاپ و انتشار کتب و مجلات در زمینه معرفی فرهنگ منطقه، بهره‌گیری از رسانه‌ها، برگزاری نمایشگاه‌ها و کارگاه‌های آموزشی در حوزه عکس، نقاشی، خطاطی، نسخ خطی، برنامه مبادله منابع و آثار هنری، برگزاری سمینارها و کنگره‌هایی به منظور معرفی تاریخ، هنر و فرهنگ منطقه و برگزاری بزرگداشت برای مشاهیر و مفاخر و دانشمندان منطقه را از مهم ترین دستاوردهای ایجاد موسسه فرهنگی اکو عنوان کرد.
او به برگزاری پنجمین نشست روسای کتابخانه‌های ملی منطقه اکو، به میزبانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و همکاری و مشارکت موسسه فرهنگی اکو اشاره کرد و افزود: این نشست در راستای ایجاد و تقویت شبکه ارتباطی بین کتابخانه‌های ملی کشورهای عضو و با هدف هم افزایی هرچه بیشتر کتابخانه‌های ملی اکو برگزار شد؛ در این نشست روسای کتابخانه‌های ملی اکو، گردهم آمده‌اند تا پیرامون مهم‌ترین موضوعات مشترک کتابداری، اطلاع‌رسانی و حفاظت از میراث مکتوب منطقه به بحث و تبادل نظر بپردازند و دریچه‌های نوینی از همکاری را در عرصه کتابخانه‌ها، تبادلات و تعاملات فرهنگی در سطح منطقه را بگشایند و تجربیات خود از دوران کرونا را با همتایان خود به اشتراک بگذارند.
بختی اضافه کرد: موسسه فرهنگی اکو معتقد است که مقوله فرهنگ تعطیل بردار نیست حتی با بحران کرونا و این که از دل این تهدید برای همه حوزه‌های فرهنگ و از جمله کتابخانه‌ها که مراجع فرهنگی هستند فرصت‌های نوین بازشناسایی و بازپروری فراهم شده است.
او یادآور شد: موسسه فرهنگی اکو از ابتکارات این نشست به منظور ارتقای هر چه بیشتر همکاری میان کتابخانه‌های ملی کشورهای عضو اکو استقبال می کند و می تواند در زمینه‌های گوناگون، کارگاه‌های آموزشی، دوره‌های آموزشی کوتاه و درازمدت، تبادل تجربیات، تخصص و اطلاعات در حوزه‌های مختلف فرهنگی، طرح‌های مشترک تحقیقاتی در حوزه آثار مکتوب و دیجیتال، طرح‌های مشترک در زمینه‌های مختلف مانند مرمت و نسخ خطی، برگزاری نمایشگاه‌ها و سایر شاخه‌های مرتبط بستر لازم را برای حفاظت و حراست و اعتلای هر چه بیشتر فرهنگ مردم منطقه فراهم کند.
تبدیل تهدید کرونا به فرصت برای حمایت از میراث مستند
سوِتان سوتکوفسکی سرپرست دفتر منطقه ای یونسکو در تهران در ادامه این نشست گفت: رویداد امروز به دلایلی در حال انجام است که همه ما به خوبی می دانیم. کووید ۱۹ بر تمام جنبه های زندگی ما نه تنها بر سلامتی بلکه بر سیستم‌های آموزشی، زندگی فرهنگی و تعاملات اجتماعی ما تاثیرگذاشته است. با این حال، در حالی که همه‌گیری در حال نگارش سرنوشت کنونی ماست، بسیاری از روش‌های مفید برای مقابله با این رویداد بی‌سابقه را می‌توان در گذشته یافت، که به عنوان دریچه ورود ما به جهان است.
سوتکوفسکی افزود: در واقع موسسات حافظه به بسیاری از سئوالات در جهان معاصر پاسخ می‌دهند، آنها به ما در مورد تاثیراجتماعی اپیدمی‌های قبلی از جمله تاثیر شیوع این گونه بیماری‌ها که باعث کشته شدن ۵۰ میلیون نفر بین سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ شد، اطلاعاتی منتقل می‌کنند. آنها توضیح می‌دهند که چرا مورخان و متخصصان در این زمینه از اولین کسانی بودند که زنگ خطر درباره شایعات و اطلاعات نادرست را به صدا در آوردند و اهمیت شفافیت را برجسته کردند. همان‌طور که این مسئله نشان می‌دهد، هیچ سابقه‌ای، و هیچ پژوهشی از گذشته بدون رجوع به اطلاعات مؤسسات حافظه وجود ندارد.
سرپرست دفتر منطقه ای یونسکو در تهران ادامه داد: قرنطینه‌های ناشی از بیماری همه‌گیری کووید ۱۹ نیاز به اطلاعات دقیق و قابل اعتماد در مورد ماهیت و تاثیراین بحران جهانی بهداشتی را متذکر می‌شود. از آن جا که مردم چنین اطلاعاتی را تقاضا می‌کردند، اطلاعات نادرست و غیرقابل اعتمادی نیز بوجود آمدند، که باعث تولید اطلاعات نامعتبر می‌شد و همچنین در برخی موارد باعث نشر اکاذیب گردید. به این ترتیب مؤسسات حافظه در خط مقدم این جنگ قرار گرفتند، زیرا آنها سعی در انتشار اطلاعات دقیق و قابل اعتماد برای استفاده توسط سیاست‌گذاران، شهروندان، رسانه‌ها و سایر کاربران داشتند.
او اضافه کرد: همچنین بیماری همه‌گیر کووید ۱۹ خدمات آنلاین، شامل دسترسی به اطلاعات، یادگیری در مورد این پاندمی، گونه‌های مختلف و ترکیبی بیماری را شناسایی کردند. برای اکثر کتابخانه‌ها، به ویژه آن‌هایی که حضور آنلاین کم‌تری دارند، همه‌گیری‌ها، چالش های زیادی ایجاد کرده است. با این حال، این پاندمی، کاتالیزوری برای تغییر و غربالگری مجدد اولویت‌ها نیز بوده است. به عنوان مثال برای کتابداران دانشگاهی که در ارائه مهارت‌های اطلاعاتی - آموزشی مربوط به سوادآموزی مشارکت دارند، مأموریتی جدید در حال ظهور است که شامل تأمین دسترسی به اطلاعات و پیوند با منابع، طراحی مجدد آموزش آنلاین و پرورش سواد دیجیتال برای دانش‌آموزان می‌شود.
سوتکوفسکی گفت: نسل امروز حق دسترسی و استفاده از سوابق مستند گذشته خود را دارد. این جایی است که برنامه حافظه جهانی یونسکو وارد می شود. این برنامه برای حفاظت از میراث مستند بشری و با تسهیل در حفاظت، حمایت از دسترسی جهانی و افزایش آگاهی عمومی از اهمیت سوابق و اسناد آغاز می‌شود.
او افزود: با شروع همه‌گیری، یونسکو با شرکای خود از جمله «ایفلا» که نماینده آن در این اجلاس حضور دارد، بیانیه مشترکی صادر کرد تا تهدید کووید ۱۹ را به فرصتی برای حمایت بیشتر از میراث مستند تبدیل کند. این عبارت به بسیاری از زبان‌ها از جمله فارسی ترجمه شده است.
او اظهارداشت: این بیانیه چندین موضوع مهم را در بر می گیرد، در مرحله نخست، این برنامه بر لزوم سرمایه‌گذاری بیشتر در حفظ میراث مستند تاکیددارد که شامل افزایش آگاهی در مورد ارتباط نهادهای حافظه با بحران کنونی است.دوم، همه‌گیری نیاز به دسترسی جهانی به میراث مستند را نشان داده است، از این نظر یونسکو یک صفحه وب اختصاصی با منابع مورد نیاز متخصصان میراث مستند ایجاد کرده است که نشان می‌دهد چگونه دانشمندان، سیاست‌گذاران و عموم مردم می‌توانند از همه‌گیری‌های گذشته و همچنین چگونگی مقابله نهادهای حافظه با بحران پرده بر دارد.
به گفته سرپرست دفتر منطقه ای یونسکو در تهران، با ادامه بیماری همه‌گیر، اقدامات مستندسازی توسط نهادهای حافظه برای کمک به نسل‌های آینده در درک پیچیدگی و گستردگی این بحران و همچنین پاسخ‌گویی تصمیم‌گیرندگان بسیار مهم خواهد بود.
سوتکوفسکی در ادامه به دیگر افزود: بسیار مهم است که ما تمهیدات سیاست‌گذارانه مناسبی را به صورت ملی و نهادینه اجرا کنیم. فقط از این طریق، اطمینان حاصل خواهیم کرد که خطرات طبیعی و انسانی که میراث مستند ما را تهدید می‌کنند، به طور مؤثر مدیریت می‌شوند. یک جنبه اصلی این امر، حفاظت دیجیتال است که نه تنها به اسناد آنالوگ، بلکه به دارایی‌های میراث مستندی که به صورت دیجیتال متولد شده‌اند و در معرض نابودی دائمی هستند نیز بسط می‌یابد.
او تاکید کرد: در حالی که مؤسسات حافظه، سازمان‌های معتبری هستند، کارهای آنها بیشتر به صورت آفلاین مورد قدردانی قرار می‌گیرد. چالش امروز این است که در مورد فعالیت‌های آنها در محیط دیجیتال تجدید نظر کنیم. بدون اتخاذ تدابیر کارآمد، در معرض از دست دادن موقعیت برجسته این مؤسسات در تهیه اطلاعات و منابع اسنادی هستیم.
سرپرست دفتر منطقه ای یونسکو در تهران اضافه کرد: اقدامات قابل توجهی توسط بسیاری از کتابخانه‌های سراسر جهان انجام شده است، با این حال، ما باید بیشتر تلاش کنیم. باید با ایجاد مشارکت‌های سازمانی پایدار، از طریق به اشتراک گذاشتن بهترین شیوه‌ها و آموزه‌ها، با سازماندهی رویدادهایی مانند رویدادهای امروز و جلسه حاضر، امکان انجام اقدامات کارآمدتری را در بلندمدت فراهم کنیم. از طریق کتابخانه‌ها است که می‌توانیم در گذشته، حال و آینده مسیر خود را پیدا کنیم.
سوتکوفسکی تاکید کرد: پیشنهاد می‌کنم که برای افزایش ظرفیت کتابداران در مؤسسات خود در زمینه سواد اطلاعاتی و همچنین ردیابی اطلاعات نادرست، تدابیری بیندیشید. کتاب‌های راهنما و منابع یونسکو در این زمینه‌ها، که به بسیاری از زبان‌ها ترجمه شده است، می‌تواند بسیار مفید باشد.
در ادامه این نشست، روسای کتابخانه‌های ملی کشورهای آذربایجان، افغانستان، ازبکستان، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، قزاقستان و قرقیزستان به معرفی مجموعه خود و بیان دستاوردها در حوزه فرهنگ به خصوص در زمان شیوع ویروس کرونا پرداختند، همچنین گزارش دبیرخانه روسای کتابخانه‌های ملی کشورهای عضو اکو و گزارش فعالیت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در دوران کرونا ارائه شد.
در پایان پنجمین نشست روسای کتابخانه‌های کشورهای عضو اکو، بیانیه پایانی این اجلاس و دستورالعمل برای برگزاری ششمین نشست قرائت شد.
بر اساس این بیانیه، رییس کتابخانه ملی کشور آذربایجان درخواست میزبانی ششمین نشست روسای کتابخانه‌های کشورهای عضو اکو در سال ۲۰۲۳ را داد، همچنین تاکید شد کشورها موظف شوند اطلاعات مربوط به کتابخانه ملی خود را در پورتال اکو بارگذاری کنند.
تاکید بر عدم جنگ و خشونت و عدم تاثیرپذیری کتابخانه‌ها از مناقشه‌های سیاسی و نیز انتشار اقدامات صورت گرفته از طرف کشورهای عضو اکو در دوران شیوع ویروس کرونا با تاکید بر محافظت این کشورها در برابر بالایا، از دیگر موارد عنوان شده در بیانیه پایانی نشست روسای کتابخانه های کشورهای عضو اکو است.