گروه فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: حسن بن علی بن ابی‌طالب (ع) مشهور به امام حسن مجتبی دومین امام شیعیان، نخستین فرزند خانواده امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) هستند. ایشان در شب نیمه ماه مبارک رمضان سال سوم هجری قمری در مدینه منوره متولد شدند.
بنابر گزارش‌های تاریخی، نام «حسن» را پیامبر (ص) برای ایشان برگزیدند. امام حسن (ع) هفت سال از عمرشان را با پیامبر (ص) همراه بودند و در بیعت رضوان و ماجرای مباهله با مسیحیان نجران حضور داشتند. در بیشتر منابع، امام حسن (ع) را شبیه‌ترین افراد به رسول خدا (ص) وصف کرده‌اند.
پیامبر اکرم (ص) به امام حسن (ع) و برادرشان امام حسین (ع) علاقه خاصى داشتند و فرمودند که حسن و حسین فرزندان من هستند. به پاس همین سخن امام على (ع) به سایر فرزندان‌شان فرمودند: «شما فرزندان من هستید و حسن و حسین فرزندان پیغمبر خدایند».
کنیه امام حسن مجتبی (ع) را «ابومحمد» و «ابوالقاسم» گفته‌اند. برای ایشان القابی هم‌چون مجتبی (برگزیده) و سید (سرور) و زکی (پاکیزه) برشمرده‌اند.
درباره جود و بخشش امام مجتبی (ع) هم حکایات و روایات متعددی بیان شده است. آیه اطعام، آیه مودت و آیه مباهله نیز درباره ایشان و پدر و مادر و برادرشان نازل شده است. حضرت امام حسن مجتبی (ع) دو بار کل دارایی‌شان را در راه خدا بخشیدند و سه بار نیمی از اموال‌شان را به نیازمندان دادند. به دلیل بخشش‌های فراوان ایشان را «کریم اهل بیت» خوانده‌اند. امام حسن (ع) نزدیک به ۶ ماه به اداره امور مسلمین پرداختند.
مجموع سخنان و مکتوبات امام مجتبی(ع) و نام ۱۳۸ نفر از افرادی که از ایشان روایت کرده‌اند، در کتاب «مسند الامام المجتبی (ع)» گردآوری شده است.
درباره زندگی امام حسن مجتبی (ع) کتاب‌های متعددی نوشته و به چاپ رسیده است؛ معرفی بیست عنوان کتاب:
۱-«مکتب کریم اهل بیت (ع) امام حسن مجتبی(ع)» نوشته علی قائمی به ۱۸ بخش تقسیم شده و در هر بخش به قسمتی از زندگی امام حسن (ع) پرداخته شده است.
۲-«دریا، طوفان، تلاطم، پنجره‌ای به آفاق شخصیت شگفت امام حسن مجتبی (ع)» نوشته محبوبه زارع، ۶ بخش دارد.
۳-«با مظلومی صبور» این کتاب گزارشی مختصر از زندگی امام حسن مجتبی (ع) است که توسط محمد انصاری، نوشته شده است.
۴-«گزارش لحظه به لحظه از شهادت امام مجتبی (ع)» این کتاب نوشته محمدرضا انصاری گزارشی است از جزییات شهادت امام حسن مجتبی (ع) که در قالب داستان تدوین شده.
۵-«حکایت اخگر الماس ریزه‌ها» موضوع کتاب تحلیلی از شهادت امام حسن مجتبی (ع) و بررسی اقوال در مورد خروج پاره‌های کبد ایشان پس از خوردن سم است. جویا جهانبخش، نویسنده این کتاب است.
۶-«در تحلیلى از زندگانى سیاسى امام حسن مجتبى علیه‌السلام» نوشته جعفر مرتضى‌العاملى ترجمه محمد سپهرى به زندگى سیاسى امام پرداخته شده است.
۷-«حقایق پنهان» پژوهشی در زندگانی سیاسی امام حسن مجتبی علیه‌السلام است که توسط احمد زمانی به نگارش درآمده است.
۸-«مسند الامام المجتبى ابی محمد الحسن بن علی علیهما السلام» نوشته عزیزالله عطاردی است و مولف در هر مسند، روایات را به صورت کامل از منابع نقل کرده و ضمن بیان منبع آن، سلسله اسناد را هم آورده است
۹-«چهل حدیث در فضایل امام حسن (ع)»، در این کتاب پاره‌ای از احادیث پیامبر و سایر معصومین (ع) راجع به فضایل و ابعاد اخلاقی و شخصیتی امام حسن مجتبی (ع) ذکر شده است.
۱۰-در کتاب «کلمه الامام الحسن» اثر سیدحسن شیرازی ترجمه علی‌رضا میرزامحمد سخنان امام حسن (ع) جمع‌آوردی شده است
۱۱-«حسن (ع) کیست؟» اثر فضل‌الله کمپانی است و در این کتاب نویسنده ضمن بیان تاریخ زندگانی امام حسن مجتبی (ع) و بیان فضایل به مسئله صلح ایشان پرداخته و کوشیده با ادله تاریخی، روایی و با بیانی رسا و روان به تبیین آن بپردازد.
۱۲-«صلح امام حسن، پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه» شیخ‌راضی آل‌یاسین، ترجمه حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، در این کتاب جامع‌ترین و کامل‌ترین تحلیل تاریخی از واقعه صلح امام حسن (ع) صورت گرفته است.
۱۳-«نگرشی به صلح امام حسن (ع)» اثر ابراهیم طاهری، ضمن بیان فضایل و خصایل، زندگانی امام حسن (ع) تلاش شده چهره‌ای منطقی و شایسته از صلح امام حسن (ع) نشان داده شود.
۱۴-«امام مجتبی (ع) در آیینه کتاب» شامل کتاب‌شناسی ۴۶۳ عنوان کتاب مستقل در ۱۰ زبان است. در چاپ قبلی این کتاب به ۲۲۲ عنوان اشاره شده است.
۱۵-«امام حسن» بحثی برگرفته از کتاب «الغدیر» نوشته علامه عبدالحسین امینی با گردآوری محمدحسن شفیعی شاهرودی است. در این کتاب نویسنده سخنانی را که پیامبر اکرم (ص) در مورد امام حسن (ع) بیان کرده با شرح و تفصیل از نظر خوانندگان میگذراند.
۱۶-رمان «حا سین نون» نوشته سیدعلی شجاعی، روایتی است از زندگانی امام حسن مجتبی (ع)، در بستر زمانی شهادت حضرت امیر و آغاز خلافت امام تا شهادت ایشان.
۱۷-«غنچه یاس کبود» نوشته هادی شریفی با داستان ازدواج حضرت علی (ع) با حضرت فاطمه (س) شروع می‌شود و در ادامه با ماجرای ولادت امام حسن (ع) ادامه پیدا می‌کند و با روایت ماجراهای تاریخی پایان می‌یابد.
۱۸-آیت‌الله سیدهاشم رسولی‌محلاتی نیز کتابی تحت عنوان «زندگانی امام حسن مجتبی (ع)» نوشته و در این اثر تمام زوایای زندگی امام در نظر گرفته شده و از منابع معتبر بهره برده است.
۱۹-«اولین میراث مکتوب از حیات امام مجتبی (ع)»، این کتاب انتخاب فرازهاى مربوط به امام مجتبى (ع) از کتاب سلیم بن قیس هلالی نخستین میراث مکتوب شیعه است که تاریخ حیات و فضایل معصومین (ع) را تا سال ۷۶ (ه.ق) (فوت سلیم) نوشته است. هیچ تالیفی قبل از کتاب سلیم در این زمینه یافت نمی‌شود. محمدباقر انصاری، نویسنده کتاب ضمن بیان اهمیت کتاب سلیم و حضور او در هنگام ثبت وقایع تاکید دارد که او یکی از اصحاب باوفا و از سابقه داران مکتب اهل بیت (ع) بوده و مطالب کتاب او از طرف برخی از ائمه (ع) تایید شده است.
۲۰-«حسن بن علی (ع) امام مصلح» کتابی مفصل درباره امام حسن مجتبی (ع) از تولد آن حضرت تا شهادت است که توسط مرضیه محمدزاده نوشته شده است.
شاعران آیینی نیز به مناسبت میلاد با سعادت کریم اهل بیت (ع) اشعاری سروده‌اند؛ نمونه چند شعر:
مطلع شعر من از عشق تو حیران شده است
کریم های دو عالم به نام زاده شدند
زبانزد همه خاص و عام زاده شدند
اگر که ظرف نباشد توقع مِی نیست
شراب‌ها همه از فیض جام زاده شدند
چقدر خام شدم تا مرا کمی بپزند
پیاله‌ها همه از خشت خام زاده شدند
تو امر کردی و تکوینا استجابت شد
و عاشقان تو با یک کلام زاده شدند
جواب دادن تو اشتیاق می‌آرد
سلام‌ها ز علیک السلام زاده شدند
چه خوب شد که محبان حلال زاده عشق
و دشمنان حسن هم حرام زاده شدند
حسن حسین و یقینا حسین هم حسن است
نشسته‌ام که ببینم کدام زاده شدند
همین دو تا پسر فاطمه همان اول
امامزاده شدند و امام زاده شدند
چقدر دور و بر تو فرشته ریخته است
بزرگ‌ها همه با احترام زاده شدند
بساط نوکری ما کنار تو پهن است
از اول ایل و تبارم غلام زاده شدند
عجیب نیست به دنبال گنبدت هستیم
کبوتران همه بالای بام زاده شدند
چه بهتر است که بشینی و سکوت کنی
که از قعود تو صدها قیام زاده شدند
علی‌اکبر لطیفیان
بیت در بیت دلم بی سر و سامان شده است
عالم پیر دگر باره چه در بر دارد
گوئیا شور جوانیست که در سر دارد
لحظه آمدنش غصه نهان خواهد شد
"عالم پیر دگر باره جوان خواهد شد"
وخدا خواست که یک برگ دگر رو بکند
جهت قبله نما روی به آن سو بکند
مژده آمدنش تا به پیمبر دادند
همه ذرات جهان در تب و تاب افتادند
نور خورشید ز دامان قمر می آید
چقدر طفل به مادر به پدر می آید
چهره اش ، ناز نگاهش به پیمبر رفته
کرم و عاطفه اش نیز به مادر رفته
این پسر کیست چنین جلوه محشر دارد
از همین کودکی اش هیبت حیدر دارد
ماه مهمانی حق نیز به مهمانی اوست
امشب افطار علی بوسه به پیشانی اوست
و در آن لحظه که این کودک شیرین آمد
شک ندارم که خدا نیز به تحسین آمد
تا در آئینه ی او حُسن خدا را دیدند
نام او را ز سماوات حَسن نامیدند
بر لبان علی و فاطمه لبخندآمد
کوچه امشب به تماشای حسن بند آمد
و خداوند روی سر در افلاک نوشت
هست او سید و آقای جوانان بهشت
دشمنش خوار و ذلیل است مریض است مریض
پسر حیدر و زهراست عزیز است عزیز
در شجاعت که شده فاتح پیکار جمل
و شهادت شده در کام پسرهاش عسل
مادرش نام مرا سائل این خانه نوشت
روزی شعر مرا نیز کریمانه نوشت
پدرش گفت بیاییم و گدایش باشیم
کاش امشب همه مشمول دعایش باشیم
دلخوش از مستحبی هستم و شد ورد لبم
چون که واجب شده پاسخ بدهی مستحبم
با لب روزه تو را می دهم ای یار سلام
که کریمانه بگویی به من زار سلام
سائل خانه ات از حد و عدد بیرون است
آسمان نیز به درگاه شما مدیون است
نظری کن که در این ماه مسلمان بشویم
کاش بر سفره ی افطار تو مهمان بشویم
جانم امام مجتبی (علیه السلام)
مهدی چراغ‌زاده
تو آمدی، رمضان سفره ضیافت شد
شب تولد تو تازه ماه رویت شد
همین که در دو جهان کار تو کرامت شد
خیال من دگر از روز حشر راحت شد
به شکر آنکه برای خدا حسن شده‌ای
چهار رکعت یومیه‌های من شده‌ای
همیشه پشت در خانه تو مهمان است
بیا ز خانه که در کوچه راهبندان است
هر آن کسی که گدایت نشد، پشیمان است
الا که گوشه‌ای از سفره تو ایران است
چه خوب می‌شد اگر قبر تو در ایران بود
شب ولادت تو صحن تو چراغان بود
محمد رسولی
در خیالم یک ضریح امشب محیا می‌کنم
عشق را درسینه ام یکباره احیا می‌کنم
چشم برهم میزنم آرام درکوی شما
تاخودم را رو به روی صحن پیدا می‌کنم
با ملائک در هیاهوی نوای یاحسن
بی‌خیال از اوج عرش و سیرِ دنیا می‌کنم
یاکریمم یاکریمی یا اباالاحسان حسن
من عسل‌های دلم را باتو احلی می‌کنم
شال سبز اصلا فقط ارث از امام مجتبی ست
شانه‌هایم را به اکرام تو زیبا می‌کنم
نیمه ماه مبارک، نذری مادر بزرگ
رزق من راهم بده آقا تمنا می‌کنم
آینه در آینه جان می‌دهم یا ذالکرم
روزه‌ام با اشک شوق دیده‌ام وا می‌کنم
سید واصفی
از نیمه ماه رمضان ماه بر آمد
با آمدنش فصل غم ورنج سر آمد
شاد است رسول دوسرا حضرت طاها
زیرا که کنون سبط کبیرش به بر آمد
در بیت علی غلغله وشور بپا شد
جبریل امین شاد بر او جلوه گر آمد
گو یوسف مصری برود باز به چاهش
چون یوسف زهرا زدل چاه بر آمد
شد نام نکویش حسن و نیک بگویم
این نام زدرگاه خدای قدر آمد
باید که فراموش کنی حاتم طائی
بر سلسله جود و کرم راهبر آمد
او کشتی صبر است به دریای بلاها
ایوب که باشد چو علی را پسر آمد
ای شیعه مبارک به تو این روز خدایی
از بحر ولایت به تو این تاج سر آمد
اسماعیل تقوایی