به گزارش هنرآنلاین به نقل از روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، آیین اختتامیه هفدهمین دوره جشنواره "نقد کتاب" عصر یکشنبه 21 دی ماه با حضور محسن جوادی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ایوب دهقانکار مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، حجت الاسلام و المسلمین سید حسن اسلامی اردکانی دبیر علمی جشنواره و جمعی از برگزیدگان برگزار شد.
محسن جوادی در این آیین با بیان اینکه نقد کتاب به معنای جدی گرفتن کتاب است، گفت: نقد کتاب برای نویسنده‌ای که می‌خواهد کتابش خوانده شود مفید است. نقد جدی زمان زیادی را از منتقد می‌گیرد و باید از آن استقبال شود. گاهی ممکن است مقاصد دیگری پشت نقد به ویژه نقدهای سفارشی که بیشتر ماهیت تخریب دارند باشد اما درصد این نقد ها کم است و ما آنها را نقد حساب نمی‌کنیم.
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: نقد قالب زیبایی دارد، نقد یعنی عیب و اشکال مطلب را در قالب خوبی ارائه کنیم. جوهر نقد اهتمام و جدیت نسبت به کتاب است و به دنبال آن اولین تقدیر و تشکر باید از سوی نویسنده نسبت به ناقد رخ دهد درحالی که این چنین نیست و این فرهنگ هنوز در کشور ما نفوذ پیدا نکرده است.
او با تاکید بر اینکه نباید نقد در جامعه رها و بین نخبگان باقی بماند گفت: فرهنگ عبور از سطح و انتقال به سطح دانشجویی و مردم عادی در نقد اتفاق نمی افتد در حالی که نقد باید زنجیره ای پیوسته باشد و نقد ناقد باید از سوی نویسنده و ناقدان دیگر نقد شود. در این صورت زنجیره نقد شکل می گیرد. وقتی کار علمی می کنیم حقیقت را منتقل می کنیم یا طرح و ایده نو و جدیدی را شکل می دهیم.
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با ابراز امیدواری از اینکه نقد به زودی در ایران جایگاه اصلی خود را پیدا کند، گفت: در آیین‌نامه‌های ارتقاء به تالیف و ترجمه بها داده می‌شود اما برای نقد کتاب جایگاهی در سنجش علمی قائل نیستند. بنابراین ناقد باید اعتبار و احترام پیدا کند و نقد از حد نخبگانی خارج شود.
او با اشاره به فصلنامه‌های نقد کتاب که پیش از این در خانه کتاب و ادبیات ایران منتشر می‌شد گفت: به زودی در این مجموعه سامانه نقد کتاب راه‌اندازی می‌شود تا از این طریق زنجیره وار نقد را ادامه دهیم.
جوادی تصریح کرد: نقد آثار پیش از انتشار آنها از دیگر موارد مغفول شده در کشور ماست. نقد از دو طریق به اقتصاد نشر کمک می‌کند؛ کتاب‌سازی با نقد از بین می‌رود و نگرانی ناشران و نویسندگان را از کتاب سازی برطرف می‌کند. نقد همچنین به بازاریابی کتاب کمک می‌کند.
مطلق انگاری و تعصب در نقد وجود ندارد
در ادامه این آیین، ایوب دهقانکار ضمن اشاره به اهمیت نقد و نگاه و اهتمام خانه کتاب و ادبیات ایران به جایگاه نقد گفت: صرف‌نظر از اینکه نقدی که روی اثر علمی و ادبی صورت می‌گیرد بر مبنای کدام مکتب علمی یا فکری باشد تمام نقدها از یک نظر اشتراک دارند؛ هر نقدی باید برای اثربخشی بر مبنای تفکر نقادانه باشد.
او با تاکید بر اینکه یک منتقد و نقاد با پیش‌فرض کار نقد را پیش نمی برد، گفت: مطلق انگاری و تعصب در نقد وجود ندارد. موضوعی که در فرهنگ غنی ایران اسلامی و در احادیث به کرات به آن اشاره و تاکید شد و اکنون نیز در تئوری های روز دنیا با آنها تعامل داریم.
دهقانکار افزود: کسی که می‌خواهد نقد کند در کنار نقاط‌قوت به نقاط ضعف هم می‌پردازد تا شاهد اثربخشی و کارایی آثار نقد شده باشیم. جایگاه نقد از منظر ادبیات همان صافی است که صوفی باید از آن رد شود؛ در این شرایط یک اثر خالص و مورد پذیرش تولید می‌شود.
او به اهمیت نقد و تفکر نقادانه اشاره کرد و گفت: سیلی نقد به از حلوای نسیه است. سیلی نقد خوب است و صرف نقد ارزشمند است و باعث پیشرفت و بهبود و اصلاح امور می‌شود. از این جهت، اهتمام ما در خانه کتاب و ادبیات ایران بر این است که نقد در فرهنگ، ادبیات و حوزه کتاب رواج بیشتری داشته باشد.
نقاد باغبان پژوهش‌ها است
در ادامه، مصطفی گرجی، از برگزیدگان هفدهمین دوره جشنواره نقد کتاب ضمن اشاره به تعبیر مولانا «او ببینی بو کند/ ما با خرد هم ببوییمش به عقل منتقد» به تفاوت انسان و حیوان و غیرانسان گفت: انسان بو می‌کشد و رصد می‌کند بر همین اساس انسان از خرد نقاد خود کمک می‌گیرند و این تفاوت و تمایز انسان و حیوان در خردورزی و عقل منتقدانه است.
گرجی عنوان کرد: دستگاه فکری عرفا و بزرگان ادب فارسی، پنج صفت برشمردند که به تعریف نقد و ناقد کمک می‌کند؛ باغبان، شکسته‌بند، جامه‌شوی، ناقدان و طبیب تعابیری است که در دستگاه فکری مولوی قابل فهم است و نقش و صفت نقد را روشن و تبیین می‌کند. نقاد در جایگاهی قرار گرفته که می‌تواند به عنوان باغبانِ پژوهش‌ها و مجموعه آفرینش‌های علمی و ادبی و فرهنگی باشد و در عین حال شکسته‌بند و جامه‌شوی است.
مردم عادی باید با الفبا نقد آشنا شوند
محمد مترجم‌زاده، از دیگر برگزیدگان هفدهمین دوره جشنواره نقد کتاب گفت: نقد در هر دوره‌ای از تاریخ کشور ما به ویژه نقد هنر که پیشنه طولانی ندارد و از دهه 20 شروع شده در مرحله خاصی باید گذار خاصی داشته باشد. ما باید واقعیت اکنون خود را درباره نقد کتاب‌های هنر در نظر بگیریم و درباره اکنون خود تصمیم بگیریم. ما در این حوزه با هیچ کجای دنیا مسابقه نداریم.
او نقد را وظیفه‌مند دانست و گفت: نقد وظیفه‌مندتر از هنرمند و کسی است که اثری را خلق می‌کند و به جهت تعهد اجتماعی که دارد باید متناسب با شرایط زمانی در جهت بهبود آن قدم برداریم. نقد باید باعث بازخوانی شود.
مترجم‌زاده با تاکید بر اینکه باید ضرورت نقد کتاب را ایجاد کرد تا مردم عادی با الفبای آن آشنا شوند، گفت: نخبگانی بودن فضای نقد در کشور ما ایراد محسوب می‌شود چرا که اگر کتابی را نقد می‌کنیم باید موجب آگاهی شود و به ثمر برسد؛ در حالی که این اتفاق رخ نمی‌دهد. در ترجمه و انتشار کتاب‌ها شاهد اشتباهات زیادی هستیم و نقد باید جلوی این اشتباهات را بگیرد.
برگزیده هفدهمین دوره جشنواره نقد کتاب در پایان گفت: نقد کتاب باید کاربردی شود و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه کتاب و ادبیات ایران و سایر نهادهای مرتبط باید نشریات، مجله‌ها و... حوزه نقد کتاب را باز نشر کنند تا جامعه دانشگاهی با آنها آشنا شوند. در این صورت می‌توانیم یافته‌های ارزشمند نقد را در چند مسیر در سطح جامعه تسری دهیم و از آنها استفاده کنیم.
آغاز خودشناسی با شروع نقد
در ادامه این آیین، سیدحسن اسلامی اردکانی با اشاره چهار کارکرد اصلی نقد در جامعه گفت: فردیت بخشی به هویت ناقد یکی از کارکردهای نقد است. کسی که نقد می‌کند سفر خودشناسی با معیارها و منطق‌های خود را آغاز می‌کند و در این مسیر آرام آرام خود را می‌شناسد و هویت علمی خود را شکل می‌دهد. از این رو مهمترین کارکرد نقد کمک به خود ماست بنابراین نباید از کسی انتظار ستایش داشته باشیم.
دبیر علمی جشنواره نقد کتاب ادامه داد: نقد به پرورش ذائقه عمومی جامعه کمک می‌کند و باعث می‌شود ذائقه به سمت آثار نازل در عرصه‌های هنر، ادبیات، علم و... کشیده نشود. همچنین، نقد به چرخه نشر کمک می‌کند؛ ناشران در اروپا و آمریکا کتاب‌های منتشر شده را برای استادان و منتقدان می‌فرستتند تا درباره آنها نقد بنویسند. این اتفاق در کشور ما رخ نمی‌دهد. نقد بازاریابی عالمانه است و منجر می‌شود مردم از انتشار و وجود کتاب مطلع شوند.
اسلامی اردکانی، گسترس آفاق معرفت ناقد را از دیگر کارکردهای نقد برشمرد و گفت: ناقد با خرده‌بینی‌های خاص خود نه با سلیقه‌های شخصی تلنگر می‌زند و کمک می‌کند آفاق علم گسترش پیدا کند.
او ادامه داد: ناقدان کم و بیش به یکی از این کارکردها توجه دارند. این کارکردها باعث می‌شود برای نقد به سراغ آثاری برویم که در جامعه علمی ما یا به دلیل ارزش علمی که دارند و تاثیرگذاری یا به دلیل تخریب فرهنگ، مساله درست می‌کنند. بعضی از ناقدان به دنبال آثار خاص، کلاسیک و قدیمی برای نقد هستند اما کار ناقد کار عمومی است و ما به عنوان یک ناقد چهره عمومی داریم که مستلزم حضور در فضای عمومی است.
اسلامی اردکانی در پایان گفت: زمانی می‌توانیم به این چهار کارکرد پای‌بند باشیم که در جامعه حضور و از بازار نشر مطلع باشیم و فراز و فرود نشر را دنبال و پیگیری کنیم.