به گزارش هنرآنلاین به نقل از روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، آیین اختتامیه سیزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد دوشنبه 15 دی ماه از شبکه چهار سیما در برنامه "شب های هنر" با حضور محسن جوادی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ابراهیم حسن بیگی دبیر علمی جایزه ادبی جلال آل احمد، مصطفی راضی جلالی دبیر اجرایی جایزه، مرتضی سرهنگی هیات علمی جایزه جلال، علیرضا بهرامی شاعر، نویسنده و روزنامه نگار و محمدرضا شرفی خبوشان نویسنده و منتقد ادبی به صورت زنده برگزار شد و برگزیدگان و شایستگان تقدیر این رویداد ادبی معرفی شدند.
محسن جوادی معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه کرونا زمینه‌ساز برگزاری آیین پایانی سیزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد در تلویزیون شد، گفت: ما از این مسئله استقبال می‌کنیم تا در آینده هم از فرصت رسانه ملی برای برگزاری برنامه هایی از این دست بهره‌مند شویم.
جوادی به اهداف جایزه ادبی جلال اشاره کرد و گفت: هدف اصلی این جایزه ادبی ارتقای زبان فارسی و ادبیات ملی و ایرانی است که در شکل‌های مختلفی صورت می‌گیرد و هر کاری یک گام در ارتقای زبان فارسی است. بزرگداشت پدیدآورندگان آثار برجسته، بدیع و پیش‌رو بر عهده جایزه جلال قرار گرفته است از این منظر باید ببینیم در این هدف موفق بوده‌ایم یا نه. در تحقق این امر اگر موفق بودیم نباید تصور کنیم صرفا مختص به جایزه جلال نیست بلکه بین باید سهم همه مولفه‌ها را مشخص کنیم.
او با بیان اینکه بدیع بودن آثار از دیگر اهداف جایزه جلال است، گفت: یکی از اهداف جایزه جلال رشد زبان فارسی است که سازوکارهای خاص خود را دارد؛ زبان پویا است و استفاده درست از واژگان و استفاده از زبان و روایت وسیله‌ای می‌شود تا ادبیات در جامعه رشد پیدا کند. اما در بحث ادبیات ملی ایرانی باید بدانیم تعریف ادبیات چیست. ادبیات تجارب اندیشه‌ها، عواطف و رویدادهای یک جامعه با بیان هنری، پرداخت و روایت آنها است.
جوادی بیان کرد: با برگزاری سیزده دوره جایزه ادبی جلال، شاهد اتفاقات خوبی در این حوزه هستیم اما هنوز با نقطه مطلوب فاصله داریم. به واسطه این جایزه، بخشی از جامعه کتابخوان به سمت کتاب جذب شده و آثار برگزیده این جایزه به فروش رفته است. در بخش بین‌المللی از طریق ترجمه و گرنت می‌توان آثار را در حوزه بین‌المللی هم مطرح کرد. قطعا جایزه جلال در این مساله سهم مهمی داشته است اما انتظار بیشتر است.
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: ما باید برای جوایز ادبی بیش از یک روز کار کنیم، نباید این رخدادها در یک روز تمام شود، از سوی دیگر برای جوایز ظرفیت‌سازی نکرده‌ایم، اما دستورالعملی فراهم شده تا این امر از یک رویداد یک روزه خارج و کمک شود آثار خلاقانه خلق شود. جایزه ادبی جلال آل احمد ملی است، اما نباید تمام اتفاقات این جایزه را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توقع داشته باشیم بلکه بخش خصوصی، انجمن‌های ادبی و تشکل‌ها نیز در این زمینه می‌توانند کمک‌کننده باشند.
او افزود: صدا و سیما و آموزش و پرورش در زمینه معرفی کتاب‌های برگزیده جایره ادبی جلال آل احمد به ما کمک کنند و در کتاب‌های تخصصی و دانشگاهی به این آثار پرداخته شود. همچنین برای خوانده شدن کتاب‌های برگزیده جایزه ادبی جلال آل احمد می‌توان آنها را نقد کرد افرادی هستند که قبل از خریدن و خواندن کتاب نقد آن را می‌خوانند و سپس اقدام به خرید کتاب می‌کنند.
جوادی در پایان با تاکید بر اینکه در جایزه ادبی جلال آل احمد تلاش کردیم اعتبار بخشی داشته باشیم، گفت: شناسنامه جوایز مهم است. اینکه چه داورانی آن را انتخاب می‌کنند باید روشن باشد. داوران یک جایزه اعتبار آن جایزه محسوب می‌شوند، در جایزه جلال تلاش کردیم که ساز و کار درستی برای اعتباربخشی از این زاویه فراهم کنیم از این رو هیئت علمی و داوران جایزه را از افراد دارای اعتبار انتخاب کردیم.
هدف جایزه جلال توجه به فرهنگ و تمدن است
محمدرضا شرفی خبوشان نیز در این آیین بیان کرد: جایزه ادبی جلال آل احمد به خاطر ویژگی‌هایی که دارد از مهمترین جوایز ادبی کشور به حساب می‌آید و زمینه‌های که به آن توجه می‌کند مترصد بعد روایت است و در چهار بخش داستان بلند و رمان، داستان کوتاه، نقد ادبی و مستندنگاری برگزار می‌شود. این جایزه در این ابعاد به توجه همگان نیاز دارد و صرفا برگزارکننده جایزه نیست که تلاش می‌کند بلکه انتظار می‌رود برگزیدگان، جامعه کتابخوان، فرهیختگان، نویسندگان و نهادهای مختلف به اهمیت این جایزه و اهداف آن پی‌ببرند.
شرفی خبوشان گفت: هدف از برگزاری ۱۳دوره جایزه ادبی جلال آل احمد اختصاص جایزه به یک نویسنده نیست بلکه هدف اصلی آن ارتقاء زبان ملی و توجه به فرهنگ و تمدن است. با این وجود آیا آثاری که در این جایزه معرفی شده اند توانسته مردم و جامعه کتابخوان شوند.
در ادامه این آیین کتاب "جلال و جمال(برگردان گزیده ای از داستان‌های جلال آل احمد به زبان اردو)" ترجمه احمد شهریار، نویسنده، شاعر و مترجم پاکستانی در آیین اختتامیه سیزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد رونمایی شد.
همکاری ناشران در ارسال به موقع آثار
در ادامه، مصطفی راضی جلالی عنوان کرد: جایزه ادبی جلال آل احمد مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است که متشکل از هیات امنا به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است. هیات امنا، اعضای هیات علمی را انتخاب می کند تا گروه‌های داوری و هیات داوران را معرفی و انتخاب کنند. هیات داوران آثار منتشر شده در سال قبل از برگزاری جایزه ادبی جلال را بررسی و برگزیدگان را انتخاب می‌کنند.
او افزود: در این دوره از جایزه با توجه به شرایط حاکم بر کشور ناشی از کرونا، نگران آثار ارسالی برای داوری در جشنواره بودیم اما با همکاری و مساعدت ناشران آثار به موقع به دبیرخانه رسید. در بخش داستان بلند و رمان ۸۲۰ اثر، در بخش داستان کوتاه ۳۲۴ اثر و در بخش نقد ادبی ۷۶ اثر و بخش مستندنگاری ۴۷۴ اثر به دبیرخانه ارسال شد.
جلالی به شیوه داوری آثار ارسالی به دبیرخانه جایزه ادبی جلال اشاره کرد و گفت: ابتدای شهریور ماه، کتاب‌ها پایش شد و کتاب‌هایی که شرایط حضور در جایزه را نداشتند از چرخه داوری خارج شدند و مابقی کتاب‌ها از اوایل مهرماه در اختیار داوران قرار گرفت. جلسات داوری به شکل مجازی یا با حضور حداقلی داوران برگزار شد و مابقی داوران بعد از خواندن کتاب‌ها به شکل مجازی در جلسات حضور پیدا می‌کردند.
دبیر اجرایی جایزه جلال درباره مبلغ جایزه برگزیدگان و شایستگان‌تقدیر این دوره از جایزه ادبی جلال توضیح داد و گفت: به برگزیدگان مبلغ 150 میلیون تومان و جایزه شایستگان‌تقدیر 30 میلیون تومان تعلق می‌گیرد. هیات داوران هر بخش طبق آیین‌نامه این اختیار را دارند که اگر کتابی را مناسب تشخیص دادند به عنوان کتاب تجلیل شده طبق نظر هیات داوران انتخاب کنند که 10 میلیون تومان به آنها تعلق می‌گیرد.
جلالی عنوان کرد: داوران مرجع قضاوت محتوا، قوت و ضعف کتاب‌ها هستند؛ در دوره‌های پیشین هم نامزد و برگزیده‌ای در بعضی از بخش ها معرفی نشد.
نویسندگان آثار خلاقانه ای در زمینه داستان کوتاه خلق نکردند
ابراهیم حسن بیگی دبیر علمی جایزه ادبی جلال آل احمد از دیگر مهمانان حاضر در این نشست، گفت: انتخاب نشدن کتاب‌ها در حوزه داستان کوتاه در همه جوایز و جشنواره‌ها چه خصوصی و چه دولتی امری ممکن است. آثار خلاق و فنی از سوی نویسندگان در زمینه داستان کوتاه نوشته نشده است و این امر باعث شد در این بخش اثر برگزیده و حتی شایسته تقدیری نداشته باشیم و برای اینکه در دوره‌های آینده این اتفاق رخ ندهد نمی‌توانیم راهکاری را تزریق کنیم و از نویسندگان بخواهیم که داستان خوب بنویسند.
دبیر علمی جایزه ادبی جلال آل احمد در پایان گفت: جریان ادبی و خلاقیت ادبیات داستانی باید شاداب باشد و نویسنده حال و هوای خوب نوشتن پیدا کند اما به دلایل مختلفی اجتماعی به ویژه اقتصادی شاید یکی از دلایل افت این بخش این است که نویسنده‌ها درگیری‌های فکری دیگری دارند. باید امیدوار بود این غم‌ها و مسائل کمتر شوند. با توجه به سال سختی که امسال پیش رو داشتیم و شیوع بیماری کرونا به خلق آثار بهتر برای دوره بعد زیاد امیدوار نیستم.
بیش از 85 درصد آثار از سوی ناشران برای ما ارسال شده است
در ادامه، علیرضا بهرامی گفت: یکی از مسائلی که در اجرای این جایزه ادبی وجود دارد، این است که در گذشته تا چند دوره این جایزه در دل جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برگزار میشد. پس از دوره هفتم، مدیریت وقت بنیاد شعر و ادبیات داستانی خواهان این شد که چون این بنیاد مسئول برگزاری جایزه ادبی جلال و شعر فجر است، جایزه کتاب سال نباید در حوزه ادبیات دخالت کند. باید دید این کار چه مزیتی داشت؟ مسئله دوم اینکه در زمانی که جایزه کتاب سال در حوزه ادبیات هم برگزار شد، ناشران کتاب های خود را اعلام وصول می‌کردند و این نسخه‌ها به صورت خودکار از آنها تحویل گرفته میشد و به دبیر خانه جایزه کتاب سال می‌رفت. اما در حال حاضر طی فراخوانی ناشران کتاب‌های خود را به دبیرخانه می‌فرستند. بسیاری از آثار انتشار یافته در طول یک سال را در جایزه ادبی جلال بررسی نمی‌کنیم اما برگزیده جایزه جلال را به عنوان برگزیده کتاب سال معرفی می‌کنیم. این چطور می‌تواند برگزیده کتاب سال باشد درحالی که چند صد کتاب در حوزه رمان، داستان و ... اصلا بررسی نشده‌اند. اگر ناشری اثرش را به دبیرخانه ارسال نکند، وظیفه دبیرخانه چیست؟ و اینکه چه اقداماتی برای جهانی شدن این جایزه در نظر گرفته شده است؟
جلالی در پاسخ به این سوالات گفت: مرجع تجمیع آثار جایزه جلال از چند محور انجام می‌شود؛ استعلام از بانک اطلاعات کتاب‌های خانه کتاب و ادبیات ایران یکی از این محورها است و ما علاوه بر آثاری که از طریق فراخوان دریافت می‌کنیم فهرست خانه کتاب و ادبیات ایران را نیز در اختیار داریم و به هیچ عنوان هیچ اثر منتشر شده‌ای منطبق با ضوابط آیین‌نامه از چشم ما دور نمی‌ماند. دبیرخانه پس از پایش اولیه میزان آثار ارسالی را اعلام می‌کند. هر کتابی که از سوی ناشران فرستاده نشود، توسط دبیرخانه خریداری می‌شود که در این دوره با توجه به همکاری خوب ناشران، خریدهای حداقلی را انجام دادیم و بیش از 85 درصد آثار از سوی ناشران برای ما ارسال شده است. این جایزه آیین‌نامه‌ای دارد و اجرایی شدن این آیین‌نامه در حوزه جهانی شدن نیاز به کار اجرایی بسیاری دارد که ما در حال انجام آن هستیم.
او در پایان افزود: نمی‌توانیم توقع داشته باشیم جایزه‌ای که 13 دوره آن برگزار شد به بلوغ و نقطه هدف تعیین شده، به شکل صد در صدی برسد. سیاست‌گذاری درباره اینکه چه امکانی به برنده جایزه جلال داده می‌شود از طریق گروه‌هایی تعیین می‌شود که درباره آن کارشناسی می‌کنند و با هیات علمی مطرح و تصمیماتی گرفته می‌شود. ویترین کتابفروشی‌ها و ناشران به برندگان و نامزدهای جایزه جلال اختصاص دارد و این نشان می‌دهد این جایزه در سیزده دوره به موفقیت‌های نسبی رسیده است.