سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: شکی نیست که ارزش هر عملی به مقدار معرفت ما نسبت به آن است. محرم و صفر بهانه خوبی است برای افزودن بر معرفت‌مان نسبت به امام حسین(ع)، هدف قیام حسینی، شناخت یاران حسین بن علی(ع) و … .
گزارشی که اکنون خواهید خواند در دو بخش طراحی شده است. نیمه اول شامل معرفی 10 اثر در باب امام حسین (ع) و قیام ایشان است و نیمه دوم چهل اثر دیگر با محوریت شخصیت آن امام بزرگوار به صورت کوتاه و فشرده معرفی شده است.
طوفان بلا در کربلا / غلامرضا ادبی
فلسفه این کتاب جمع کردن مجموعه‌ای از نیازهای یک شخص در ماه محرم است؛ یک مجموعه کوچک و کاربردی. کتاب از دو بخش تشکیل میشود. بخشی در مورد ابعاد مختلف عاشورا و بخشی در مورد خود عاشورا و یاران و اتفاقات آن روز.
در بخش اول هرچیزی که لازم است درباره عزاداری دانسته شود را نویسنده به سرعت و اختصار مطرح کرده؛ و البته مستدل و منطقی و عالمانه. کتاب با فلسفه عزاداری شروع میشود و با بحثی تاریخی در مورد تاریخچه عزاداری ادامه پیدا می‌کند. از عزاداری قبل از خلقت حضرت آدم (ع) تا عزاداری حضرت رسول (ص) و عزاداری ائمه اطهار (علیهم السلام) بعد از شهادت ایشان.
در فصل بعدی به صورت خیلی کوتاه به آفات عزاداری پرداخته میشود! و بعد احکام عزاداری بنابر فتاوای علما مطرح میشود؛ از شبیه‌خوانی تا علم‌برداری و سینه‌زنی و آرایش خانم‌ها. و بعد هم بحث گریه و برکات و آثار آن بر مصیبت حضرت سیدالشهدا (ع) و البته در ذیل هر کدام از این مباحث فصل‌هایی کوتاه که بحث را از جهات گوناگون باز می‌کنند.
بخش دوم کتاب به صورت روزشمار دهه محرم و به تبع هر روز، شخصی از یاران را مطرح می‌کند و البته بدون ماندن در لایه تاریخی در ضمن هر بحث. مباحث متفاوت اخلاقی و علمی نیز مطرح می‌شوند.
حماسه و عرفان / آیت الله جوادی آملی
همان‌طور که از نام این کتاب بر می‌آید، موضوع آن درباره عرفان، حماسه و ارتباط بین این دو مقوله است. اصل مطالب کتاب، برگرفته از سخنرانی‌های آیت‌الله جوادی آملی است که در محرم سال ۱۴۱۱ق (۱۳۶۸ش) انجام شده و پس از انجام تغییرات لازم و حذف و اضافات، بازبینی و تأیید نهایی ایشان به چاپ رسیده است.
"نقش حماسه و تأثیر ستم‌ستیزی در تعالی روح بشر، زمینه اشتیاق عارفان ناب را به شهادت فراهم کرده و مجاهد کوی حق را با عرفان اصیل آشنا می‌سازد و این، همان هماهنگی حماسه و عرفان است."
"جهاد حقیقی بدون عرفان ناب نخواهد بود؛ چنانکه عرفان خالص بدون ایثار مال و جاه و نثار جان حاصل نخواهد شد. در وصف مجاهدان راستین، نشانه‌های عرفان مشهور است و در رسم عارفان واقعی، علامت‌های مجاهدت مشهود."
مطالب این کتاب که با محوریت عاشورا و نهضت حسینی (ع) است، طی یک مقدمه و سه بخش ارائه شده است: هماهنگی آیین اسلام با فطرت، فضیلت حماسه و عرفان، عارفان حماسه‌ساز و حماسه‌سازان عارف.
وارثان عاشورا / صفائی حایری
نوشته مزبور مجموعه‌ای است از پنج مبحث در زمینه: اضطرار به دین و حجت، حق و شبهه، احیای امر، وارثان عاشورا، اصحاب اباعبدالله(ع). این کتاب حاصل سخنرانی‌های استاد در چند دهه محرم است که به همت و قلم خود ایشان، رقم زده شده.
در مبحث اول نویسنده به بحث اضطرار به ولیّ و انتظار از ولیّ و انتظار برای ولیّ پرداخته است و با توجه به آیاتی از سوره آل عمران و فجر و تکاثر، از تمحیص و بلاء و فتنه و اشتغال به نعمت‌ها گفت‌وگو کرده است.
در مبحث دوم به تحلیلی از حق و شبهه می‌پردازد تا در برخورد با شبهه و فتنه و وسوسه و بدعت، همراه نور و هدایت و بینات و فرقان، بتوانیم مسلط و سالم و بهره‌مند باشیم. نویسنده می‌کوشد تا نشان دهد همراه این بینات و با دستیابی به یک میزان مشخص و فرقان حاکم و با توجه به بیان حضرت امیر در خطبه ۱۸۲ نهج‌البلاغه که از حق و هدف، طریق و راه، قائد و رهبر و آداب و فقه حرکت گفت‌وگو می‌کنند، چطور می‌توان از بند شبهه رهید و زمینه فتنه را از بین برد و یا ضعیف کرد و از انحراف‌ها و بدعت‌ها رها شد.
در مبحث سوم به این نکته پرداخته شده که احیای امر اهل بیت را چگونه و از کجا دنبال کنیم تا از کسانی باشیم که به حیات قلبی رسیده باشیم، آن هم تا روزی که تمامی دل‌ها می‌میرند. در این نوشته با توجه به تمامی روایات احیاء امر، از عوامل احیاء و مراحل پنج‌گانه آن، سخن به میان آمده است.
در مبحث چهارم که عنوان کتاب هم از همین بحث گرفته شده، مولف توضیح می‌دهد که میراث حسین (ع) که وارث آدم تا خاتم است، به کسانی خواهد رسید که از آگاهی و علم، عبودیت و تقوا، عبودیت و صلاح برخوردار باشند و این‌ها وارثان عاشورایند.
در مبحث پنجم به تحلیل و تطبیق و بررسی اوصاف و خصوصیات اصحاب اباعبدالله، پرداخته میشود که چطور مسلم بن عقیل به استقامت و هانی بن عروه به حمیت و حمایت و حرّ به محاسبه و مقایسه و انتخاب و حرّیت و عبودیت و زهیر به نجات و فلاح و سرداری و قیس بن مسهر و عبدالله بن یقطر به مقام سقایت و رسالت و شهادت و هم چنین دیگر یاران به آن مقام وفا و ادب و فداکاری و فوز رسیدند.
عاشورا / صفائی حایری
در این کتاب با توجه به این نکته که زندگی صحنه پیکارها و میدان مبارزه‌هاست، به اشکال مختلف، انگیزه‌ها، هدف‌ها، نیازها و سدها و مانع‌های جهاد و مبارزه می‌پردازد و در نهایت با بررسی تحلیل‌های مختلف در رابطه با قیام و حرکت امام حسین(ع)، نویسنده خود به تحلیلی از قیام اباعبدالله(ع) می‌پردازد.
عاشورا
از این داستان خون تا به حال تحلیل‌هایی شده است. تحلیل‌هایی نه چندان نزدیک و همدم، بلکه در برابر و مخالف با هم. شهادت، شفاعت، امر به معروف، جلوگیری از ظلم، انقلاب و تشکیل حکومت.
کتاب "عاشورا" بر آن است تا فهم دوره‌ای بزرگ را فشرده برای ما آسان‌تر کند.
چهل حدیث از امام حسین (ع) / صفائی حایری
"…گاهی من می‌خواهم مقدمه‌ای را شکار کنم، می‌کوشم و موفق نمی‌شوم و گاهی هم بدون مقدمه، عنایت‌ها را همراه می‌بینی که بیدار می‌کنند و صدا می‌زنند و خود را بر تو آشکار می‌سازند و تو می‌بینی که این‌ها از تو نیست و به آگاهی، به اختیار و به اقدام تو، مرتبط نیستند که عنایت او و رعایت اوست. از یک محرّمی به فکر بهره‌مندی بیشتر از کلمات اهل بیت افتادم و شروع و ختم سخن را با کلام آنها همراه کردم. دوستان توصیه کردند که روایات را مستقل منتشر کنیم و شروع کردند. و من پیشنهاد دادم که اربعینیاتی فراهم کنیم، دست به کار شدیم و در نتیجه این چهل حدیث از اباعبدالله الحسین(ع) فراهم آمد."
حماسه حسینی / استاد مرتضی مطهری
حماسه حسینی نام مجموعه کتاب دوجلدی (و سابقا سه جلدی) است از استاد مرتضی مطهری، مشتمل بر کلیه سخنرانی‌ها و یادداشت‌های او پیرامون واقعه کربلا و تحریفات تاریخی صورت گرفته در نقل آن. جلد اول مجموعه دو جلدی شامل سخنرانی‌ها و جلد دوم شامل یادداشت‌های آقای مطهری است. این کتاب به چندین زبان ترجمه شده و تاکنون بیش از ۵۰ بار در ایران تجدید چاپ شده است.
استاد مرتضی مطهری در بخش تحریفات لفظی واقعه عاشورا، به شدت از محدث نوری و کتاب او در زمینه تحریفات عاشورا، یعنی لؤلؤ و مرجان متاثر است. ایشان مصادیق تحریفات لفظی را بیشتر از این کتاب نقل کرده و صراحت و شجاعت محدث نوری را تحسین می‌کند.
جان‌ها فدای دین / علامه مصباح
"جان‌ها فدای دین" ویرایش ۳ سخنرانی آیت‌الله مصباح در محرم ۱۳۸۳ شمسی است که توسط حجه‌الاسلام مهدی نادری قمی تدوین شده است.
در این کتاب، تحلیل انسان‌ساز و الهام‌بخشی از واقعه عاشورا می‌خوانید. تحلیلی که ابتدا با ذکر روایتی از امام صادق (ع) و ۵ وصیت مهم پیامبر عظیم الشان (ص) به امیرالمومنین(ع) شروع میشود.
پرهیز از دروغ، دوری از خیانت، خوف از خدا و گریه از خشیت الهی، ۴ وصیت اول پیامبر (ص) به امیرالمومنین(ع) است و پنجمین وصیت، وصیتی است که عنوان کتاب را در بر گرفته و تحلیل میشود: یاعلی! سفارش پنجم من به تو این است که مالت را و خونت را در راه دینت نثار کنی.
در ادامه حضرت علامه دو پرسش طرح کرده و به آن پاسخ می‌دهند. یکی اینکه چگونه خون امام حسین(ع) اسلام را بیمه کرد؟ و دیگر اینکه آیا اصولا جایز است کسانی جان خود را به خطر اندازند و خود و خانواده خود را به کشتن دهند برای بقای دین؟
همچنین یک تحلیل غلط و شاید بعضا رایج درباره قیام اباعبدالله (ع) مبنی بر اینکه حضرت به اعتماد نامه‌های کوفیان به سمت کوفه حرکت کرده و اگر می‌دانستند در این راه شهید می‌شوند، تقیه می‌کردند و راه برادر را در پیش می‌گرفتند، طرح و نقد شده و دیدگاه صحیح از زبان علامه مصباح نقل میشود.
آذرخش کربلا / علامه مصباح
این کتاب بخشی از سخنرانی‌های استاد مصباح یزدی است که در ایام محرم سال ۱۴۲۱ ایراد شده است. برخی از محورهای مورد بحث عبارت است از:
شبهاتی پیرامون عاشورا و بزرگداشت آن: در این قسمت از علل گرامی‌داشت عاشورا و عزاداریِ امام حسین علیه السلام و روش‌های عزاداری بحث میشود.
زمینههای قیام عاشورا: در مباحث این بخش پیشینه تاریخی واقعه عاشورا و زمینههای اجتماعی انحراف جامعه و عوامل انحراف عملکرد معاویه و علل انفعال جامعه در برابر فعالیت‌‌های معاویه بررسی شده است.
هدف قیام: در این بخش پس از بحث از مفهوم اصلاح و تصریح به این حقیقت که هدف اصلی قیام امام حسین علیه السلام اصلاح مفاسد بوده است، درباره اموری چون اصلاح مطلوب و امر به معروف مطالبی عرضه شده است.
مدرسه حسینی / مصطفی دلشاد تهرانی
کتاب شامل یک مقدمه و دو فصل است که نگارنده در آن به بررسی خاستگاه و اصول مدرسه حسینی پرداخته است. نویسنده در این کتاب پس از پرداختن به جایگاه مدرسه حسینی، ساختار مدرسه حسینی را بررسی کرده و بیان می‌کند که این ساختار بر اساس فهم درست اسلام، جامعیت اسلام و هندسه صحیح اسلام است.
در بخش پایانی، نگارنده به اصول تربیتی مدرسه حسینی می‌پردازد و اصولی چون حریت و آزادگی، پارسایی، عدالتخواهی، شجاعت، جهاد، استقامت، دیگرخواهی، حق‌محوری، غیرت دینی، نفی خودکامگی، والاهمتی، حمیّت و سازش-ناپذیری، بینایی و بیداردلی و …. را در نهضت حسینی و فرهنگ اسلامی بررسی می‌کند و شواهد گوناگون و فراوانی را برای این اصول از مکتب امام حسین علیه‌السلام ارائه می‌کند که در شناخت مکتب حسینی با اهمیت است.
این کتاب، ساده و روان نوشته شده و استخراج نکات دسته‌بندی شده و منظم از نهضت حسینی، با اشاره به نمونه‌های آن از سخنان امام حسین (ع) و ائمه معصومین علیهم‌السلام از نکات مثبت و قابل توجه این کتاب محسوب میشود.
کوثر کربلا / آیت الله جوادی
این کتاب شامل مجموعه ای از سخنرانی های حضرت آیت‌الله جوادیآملی در دهههای محرم در شهرستان آمل به همراه مراثی گفته شده و با نگاهی به نقل‌های مورخان و ارباب مقاتل و نیز وقایع قبل و بعد از عاشورا توسط ایشان است که از گفتار به نوشتار تبدیل شده و در قالب ساختاری جدید و به صورت مهندسی پژوهشی عرضه شده است.
این کتاب مشتمل بر سه جام است؛ مباحث این سه جام همگی زیرمجموعه مباحث عقل نظری و به تعبیری دیگر، جزء مباحث حکمت نظری و عملی‌اند که برخی درباره شناخت هست و نیست‌ها و بعضی درباره شناخت بایدها و نبایدها هستند و انتخاب کلمه جام به جای فصل از آن روست که با نام کتاب هماهنگی بیشتری دارد.
در جام یکم این کتاب رسالت‌های معرفتی کربلا بیان و در جام دوم رسالت‌های عملی-اجرایی کربلا ارایه میشود و در جام سوم که بلانوشان کربلا نام دارد؛ مقتل سید الشهدا (ع) با رویکرد خاص تربیتی ارایه شده که این رویکرد علت امتیاز آن از سایر مقاتل است.
مقدمه این کتاب به قلم مفسر برجسته قرآن کریم حضرت آیت‌الله جوادی آملی است که با دارا بودن مضامین بلند فلسفی و عرفانی بر غنای این کتاب افزوده است و یک تحلیل عرفانی از رویکرد نهضت کربلا به دست می‌دهد.
40 کتاب عاشورایی
اکنون چهل کتاب در همین زمینه به صورت موجز به شما معرفی میشود. این کتاب‌ها در انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شده است.
1. آلبوم عاشورا / محبوبه زارع
مجموعه‌ای است از حماسه عاشورا که با نثری روان و ادبی به تصویر کشیده شده است.
2. بانوی کربلا / دکتر عایشه بنت‌الشاطی
مترجم با شیوه ترجمه محدود، به توضیحاتی درباره برخی اشتباهات تاریخی کتاب، پرداخته است.
3. پیشوای شهیدان / سیدرضا صدر
این دفتر، روایت لحظه‌لحظه هجرت امام حسین علیه السلام از مدینه به مکه و از عرفات به قربان‌گاه نینواست.
4. جابر بن عبداللّه الانصاری حیاته و مسنده / حسین واثقی
جابر، صحابی جلیل‌القدر از برگزیدگان گران‌قدر است. وی هنگام بیعت با رسول خدا کم سن و سال‌ترین صحابی بود.
5. چهره‌ها در حماسه عاشورا / محمدباقر پورامینی
این اثر با استفاده از منابع معتبر، شرح مفصلی است از حادثه سترگ عاشورا و چهره‌های نیک و بدی که آن را خلق کردند.
6. حبیب بن مظاهر / جواد محدثی
"حبیب ابن مظاهر" از بزرگان شیعه از "طایفه بنی‌اسد" بود. در نهضت کربلا در رکاب امام حسین علیه السلام جنگید و به شهادت رسید.
7. حیات پاکان، جلد 2 / مهدی محدثی
مجموعه داستانی است از زندگانی و سیره امام حسن مجتبی و امام حسین و امام سجاد علیهم السلام
8. خلاصه خوبی‌ها / محسن ربانی
امام حسین علیه‌السلام خلاصه خوبی‌های همه پیامبران است و این مجموعه به این شباهت‌ها پرداخته است.
9. در کوی جانان / حسین واثقی
اثر، دو سفرنامه به عراق و عتبات مقدس شش تن از امامان است.
10. دست‌های تنهای من/ احمد پهلوانیان
این کتاب، روایت ایثار قهرمانی کوچک در نینوا است که با دست‌های کودکانه به دفاع از حریم امامت می‌پردازد.
11. دو چشم ناتمام / محبوبه زارع
حضرت قاسم و عبداللّه علیهماالسلام چشمان امام حسن علیه السلام هستند.
12. ریزش‌ها و رویش‌ها / سیدفضل اللّه میرشفیعی
داستان عاقبت چند تن است که در زمان ائمه علیهم السلام زندگی می‌کردند اما بعضی توانستند خوب بمانند و بعضی بد.
13. زخم آفتاب / حسن جلالی عزیزیان
به واقعه حرّه، یکی از رقت‌انگیزترین حوادث تاریخ اسلام، با زبان داستان می‌پردازد.
14. ستاره غربت / محبوبه زارع
محمدبن علی علیه‌السلام تنها ستاره امامت که در کودکی در عاشورا درخشید.
15. ستاره‌های فردا / محسن ربانی
مجموعه داستان‌های کوتاه از کودکی چهارده معصوم علیهم السلام
16. سخنان حسین بن علی علیه السلام / محمدصادق نجمی
این کتاب، در چهاربخش ما را با فلسفه قیام عاشورا و شخصیت‌های مثبت و منفی آن و... از زبان مبارک آن حضرت آشنا می‌سازد.
17. سرشک خون / عبدالرحیم موگهی
این اثر، 128 نکته را به مرثیه‌گویان و مبلغان گوشزد می‌کند که هر یک در شورانگیزی و دل‌نشینی مرثیه نقشی درخور دارد.
18. عاشورا در فقه / سیدضیاء مرتضوی
پژوهشی نو و ابتکاری است که به بررسی قیام عاشورا به عنوان یک مستند فقهی می‌پردازد.
19. عباس بن علی علیهماالسلام / جواد محدثی
در نگاه به قله‌های رفیع ایمان و شجاعت، وارسته مردی بزرگ و بی‌بدیل ایستاده است، به نام عباس بن علی علیه السلام.
20. فلسفه و عوامل جاودانگی نهضت عاشورا / ابوالفضل بهشتی
اثر حاضر در پی آن است که با استمداد از آموزه‌های دینی و عقلی، "فلسفه و عوامل جاودانگی عاشورا" را بیان نماید.
21. قاصدک کربلا / محبوبه زارع
حضرت رقیه علیه‌السلام قاصدکی در دشت کربلا.
22. قطعات / جواد محدثی
مجموعه‌ای است از جملات و متون ادبی، درباره مناسبت‌های دینی و انقلابی که در ماه‌های شمسی و قمری با آنها مواجهیم.
23. کودکان گم شده / محمود پوروهاب
داستان‌هایی است آموزنده از زندگانی امام حسین علیه السلام.
24. گهواره طوفان / محبوبه زارع
حضرت علی اصغر علیه السلام طوفانی در گهواره عاشورا.
25. مسلم بن عقیل / جواد محدثی
او از چهره‌های برجسته اهل بیت است و امام حسین علیه السلام او را به نمایندگی از خود به کوفه فرستاد.
26. نگاهی کوتاه به زندگانی زینب کبری علیهاالسلام / هاشم رسولی محلاتی
این کتاب تک‌نگاری مفید و مختصری است درباره حضرت زینب کبری علیهاالسلام، عقیله بنی هاشم.
27. یک بال و دو پرنده / محبوبه زارع
طفلان مسلم علیه السلام مثل دو پرنده با بال شهادت.
28. جابربن عبداللّه انصاری، زندگی‌نامه و.../ حسین واثقی
کتاب حاضر، شامل بیان لحظاتی از زندگانی و آثار جاودانه در منابع روایی از این شخصیت اسلامی است.
29. جام عبرت / سیدحسین اسحاقی
به بررسی نقش و عملکرد خواص و عوام در عاشورا می‌پردازد.
30. رسالت خواص / سیداحمد خاتمی
اثر، با استفاده از سخنان رهبری و قرآن، نهج‌البلاغه و نقل‌های تاریخی به شرح و تفصیل عوامل حادثه عاشورا پرداخته است.
31. عبرت‌های عاشورا / سید احمد خاتمی
کتاب با استفاده از سخنرانی مقام معظم رهبری (مدظله) درباره نقش خواص در حادثه عاشورا، نگاشته شده است.
32. ماهیت قیام شهید فخ / فاضل رضوی اردکانی
کتاب، تلاشی در زدودن اتهامات از چهره شهید فخ، یکی از نوادگان امام مجتبی علیه السلام است.
33. ماهیت قیام مختار / ابوفاضل رضوی اردکانی
این کتاب به بازشناسی قیام مختار پرداخته و سعی در اثبات و روشن کردن اصالت و ماهیت این قیام و شخصیت مختار دارد.
34. با من حرف بزن / احمد پهلوانیان
نوشتاری ادبی، داستانی است که با عنایت به معتبرترین مقاتل، به بیان وقایع عصر عاشورا تا شام، از زبان شاهدان آن می‌پردازد.
35. بغض گل / حسن پورمنصوری
در این داستان عباس و رقیه برای شفای مادر مهربان خود در پی راه چاره‌ای هستند که... .
36. توهم بیا...! / مرتضی دانشمند
داستان سرداری است از تبار حسینیان که در هنگامه نبرد با دژخیم قادسیه، چون علمدار کربلا حماسه می‌آفریند.
37. ثروتمندی که گدا شد / مرتضی دانشمند
داستان‌های شیرین و خواندنی و کوتاهی است از پیامبر و حضرت فاطمه و حضرت علی و امام حسن و امام حسین علیهم السلام.
38. کودکی که با پیامبر صلی الله علیه و آله سخن گفت / مرتضی دانشمند
این کتاب، داستان‌های کوتاهی است از پیامبر و حضرت فاطمه و حضرت علی و امام حسن و امام حسین علیهم السلام .
39. کتاب‌نامه ائمه اطهار علیهم السلام / ناصرالدین انصاری
این اثر، مشخصات کتاب‌شناسی آثاری را که درباره ائمه اطهار علیهم السلام به زبان‌های مختلف، گردآوری شده، معرفی کرده است.
40. یک نفر به اندازه همه / مرتضی دانشمند
داستان‌های شیرین و خواندنی و کوتاهی است از پیامبر و حضرت فاطمه و حضرت علی و امام حسن و امام حسین علیهم السلام.