سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: کتاب دو جلدی "تاریخ هنر ایران" نخستین بار در سال 1388 با قیمت 32 هزار تومان از سوی انتشارات آرون منتشر شد. مولفان این مجموعه جهانگیر نصریاشرفی و عباس شیرزادیآهودشتی هستند.
این مجموعه دو جلدی که در حال حاضر با قیمت 120 هزار تومان به فروش میرسد در 1584 صفحه و هفت بخش "نگاهی به تاریخ تمدن عصر کهن و دادوستدهای فرهنگی – هنری"، "ادبیات و شعر"، "تئاتر"، "موسیقی"، "سماع"، "نقاشی" و "پیکرتراشی" مکتوب شده است.
مباحث این مجموعه بسیار مفصل است و موضوعاتی همچون دادوستدهای فرهنگی- هنری در غرب آسیا، نقش تمدنهای کهن در فرهنگ و هنر ایرانی پیش از اسلام، ادبیات ایران قبل از هخامنشی، سلوکیان، پارتها، عصر ساسانیان و دوران اسلامی، تئاتر در ادوار تاریخی ایران، چگونگی شکلگیری و تحول در تعزیه، موسیقی ایرانی تا پیش از تمدن اسلامی، موسیقی پس از اسلام، راویان موسیقی ایران، بررسی آثاری از هنر رقص در ادوار پیش از تاریخ، تجلی فرهنگ و تمدن اسلامی در هنر سماع، نگارگری ایران از آغاز تا پایان عصر مادها، نقاشی و نگارگری ایران در دوران اسلامی، پیکرتراشی و مجسمهسازی در ایران قدیم و تاثیر و تجلی فرهنگ و تمدن اسلامی فقط عناوین چند فصل مجموعه دو جلدی "تاریخ هنر ایران" را تشکیل میدهند.
مولفان در بخشی از مقدمه این مجموعه، هنر هر ملتی را بازتاب و تبلور بخش مهمی از فرهنگ، اندیشه، احساسات و ذوقیات آن بر بستر تعاملات تاریخی و تحولات اجتماعی دانستند که از این منظر هنر به مثابه بخشی از فرهنگ، انعکاس تمام عیار فعالیتهای مادی و معنوی یک ملت بوده و زیباترین جلوههای اندیشه و عمل او است.
به گواه آنان، هنر تاریخی مردم ایران همچون معدود ملتهایی که از پیشینه تاریخی و اجتماعی کهن و ریشهدار برخوردارند، سرشار از ایدهها و اندیشههایی است که در روند تکامل اجتماعی ایرانیان تکوین یافته و از طریق پدیدههای مشخص هنری همچون شعر و ادبیات، موسیقی، نمایش، نگارگری و برخی هنرهای دیگر بروز یافته است.
جهانگیر نصریاشرفی پژوهشگر و یکی از نویسندگان کتاب، این مجموعه را پژوهش میدانی و کتابخانهای با هدف ثبت، طبقهبندی و انتشار تاریخ ادبیات و هنر ایران با معرفی شاخههای اصیلی از فرهنگ، ادب و هنر ایران دانست و در گفتوگو با هنرآنلاین توضیح داد: شاید این برای نخستین بار بود که تاریخهای هنر منتشر شده در کشورمان بهطور گسترده و تنها بر روی ادبیات و هنرهای ایرانی متمرکز شد. بدیهی است بخش تحقیقات میدانی این اثر اهمیت اثر را دوچندان ساخت. درحقیقت شاید این کتاب میتوانست به دلیل پژوهشهای گسترده نقطه به نقطه در میان اقوام ایرانی و هنر آنان منبع منحصربهفردی در زمینه سبکها، شیوهها و مکاتب گوناگون ادبی، هنری و ذوقی ایران باشد و عناصر و جنبههای گوناگون این بخش از فرهنگ ایرانی را به دوستداران آن بشناساند. اما این کتاب در طبقهبندی، ویراستاری محتوایی و فنی با نقایصی همراه شد که برطرف ساختن آن به احساس مسئولیت ناشر بستگی داشته و هنوز هم نیازمند بروز این مسئولیت و شخمی دوباره در ویراستاری محتوایی، فنی و ادبی در چاپهای بعدی است که متاسفانه تاکنون این مهم عملی نشده است.
او درباره نحوه دستهبندی و چگونگی شکلگیری این اثر به دو نکته اساسی اشاره کرد و افزود: اساسا در دوران جدید و در تمام جهان تحقیقاتی در این سطح و در این گستره وسیع جغرافیایی با همراهی تیمی پر تعداد از محققان میدانی، ویراستاران محتوایی، ویراستاران فنی و ادبی، عکاسان، به ویژه یک تن مدیر هنری و به سرپرستی یک دانشور یا پژوهشگر باسابقه صورت میگیرد. دوم، اینگونه آثار به دلیل تلفیق منابع کتابخانهای و دستاوردهای میدانی همواره نیازمند بازبینی گسترده و ویراستاری جدی در چاپهای بعدی است تا کمبودها و اشکالات آن برطرف شده و حتی طراحی و چیدمان مورد بازبینی جدی قرار گیرد.
نصریاشرفی ادامه داد: متاسفانه در این اثر بسیاری از عناصر تعیینکننده در تیم یاد شده همچون ویراستاران محتوایی و ادبی، عکاس و مدیر هنری و طراح و دیزاینر صفحات غایب بودهاند، چرا؟ پاسخ به این کاستی که مسئلهای دامنگیر در کشور ماست، بسیار آسان است. اینجانب ضمن ارج نهادن به شماری از ناشرین فکور و متعهد در کشور ناچارم تا به یک واقعیت بسی تلخ در حوزه چاپ و نشر اشاره کنم. مسئلهای که لطمات جبرانناپذیری را در بسیاری از دستاوردهای فرهنگ و آثار نوشتاری وارد ساخته است و به اتلاف منابع پر اهمیت زیست محیطی و اقتصادی چون کاغذ منجر شده است. با شگفتی در مقطعی از دهههای هفتاد و هشتاد و شاید به بهانه ایجاد شغل صدور مجوز فلهای برای انتشارات از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کلید خورد. در این رابطه بهویژه برخی مدیران میانی در وزارت ارشاد گروه کثیری از خویشان و افراد قابل اعتماد خود را به اخذ مجوز نشر ترغیب کردند و تنها در عرض چند سال، تعداد ناشرین به بیش از چند هزار تن رسید. بدیهی است بخش بزرگی از این افراد هیچ درکی، تاکید میکنم هیچ درک و تجربهای در این کار پر اهمیت نداشتند. رانت کاغذ و بسیاری از بهرهمندیها و دیگر امتیازات مالی و مادی پیشبینی شده از سوی وزارتخانه سیل لجامگسیختهای از افراد فاقد صلاحیت را به سمت اخذ پروانه نشر روانه ساخت. نتیجه این اتفاق و روند نامیمون این شد که میلیونها جلد کتابهای تقلبی و بیمایه در انبارها و کتابخانهها انباشته شود. در این آشفته بازار گروهی شیاد در سلک نویسنده، شاعر، داستاننویس، پژوهشگر و ... با گرتهبرداری، کپیکاری و سرقتهای گسترده ادبی و پژوهشی به چاپ آثاری به نام کتاب پرداختند که اساس شکلگیری و خلق آنها متقلابه و فریبکارانه بود.
او با این توضیح که کتاب بهعنوان مهمترین و پراهمیتترین عنصر توسعه دانایی در میان مردم بشارتدهنده آگاهی، راستی و درستی است، تصریح کرد: در حالی که بخش بزرگی از این آثار عامل گسترش تقلب، دروغ و در نتیجه جهل بودهاند. این اتفاق موجب بحرانی در اذهان عمومی و یکی از عوامل بیاعتمادی به کتاب و رویگردانی بسیاری از مردم به کتاب شد.
نصریاشرفی با بیان اینکه مجموعه "تاریخ هنر ایران" که در میان آثار مربوط به تاریخ هنر تمرکزی جدی بر روی ادب و هنر ایرانی دارد، میتوانست کتابی شایستهتر، درستتر و اصیلتر باشد، اظهار داشت: محتویات دستاوردهای پژوهشی این کتاب در حقیقت حاصل کار جداگانه دوتن یا دو گروه است. در مقدمه کتاب اشاره شده بخش قابل اعتنایی از محتویات این اثر حاصل تلاشهای کتابخانهای و دامنهدار یکی از عالمان حوزه تاریخ ادبیات و هنر ایران است که ناشر به هر دلیل و بهانهای که هنوز برایم آشکار نیست، از آوردن نام او روی جلد یا حتی در داخل کتاب خودداری کرد. بخش بیشتری از صفحات این کتاب حاصل تلاشهای دیر سال کتابخانهای و به ویژه میدانی خودم و پژوهشگران و همکارانم بوده است.
او گفت: همه تلاشها در طبقهبندی این مجموعه دوجلدی بر این امر متمرکز شده که از یک سو ادبیات، شاعران و نویسندگان فارسیزبان را در دورههای مختلف تاریخی معرفی و مکاتب، سبکها و شیوههای ادبی در دورههای مختلف تاریخی هر دوره را بررسی و بازشناسی شوند و تاثیرات این مکاتب و شاعران و نویسندگان را در تعمیق فرهنگ و هنر ایران یادآور شویم. از سوی دیگر بسیاری از هنرهای چندگانه ایرانی مانند نمایش و آیینهای نمایشی، نگارگری، موسیقی و دیگر پدیدههای پر اهمیت هنری ایرانی در گستره جغرافیای ملی و قومی مورد کنکاش و تحقیقات دامنهدار میدانی و کتابخانهای قرار گرفته و در حد امکان به ثبت، ضبط و معرفی درست آنها همت گماشته شود.
نصریاشرفی اضافه کرد: این کتاب دو جلدی تنها به فرهنگ ادبی، هنری و ذوقی مردم ایران و اقوام مختلف تا اواخر دوره معاصر و پیش از پیدایش و رواج هنر مدرن همچون تئاتر، تعزیه، سینما، گرافیک، عکاسی و دیگر هنرهای دارای منشا غربی اختصاص دارد تا تنها ذوقیات تاریخی با سرچشمه ایرانی بازتاب یابد. اکنون و پس از گذشت بیش از یک دهه از انتشار این اثر جا دارد تا با افزودههای میدانی، تصحیحات و ویراستاری جدیدی باز چاپ شود تا برای آیندگان و دوستداران ادب و هنر به عنوان مرجعی مطمئن مورد استفاده قرار بگیرد.