سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: جایزه "آینه‌دار دوران" با هدف گرامی‌داشت بزرگان ایران با موضوع برگزاری دوره‌ای تصویرگری از آثار نخبگان ادب و احیای سنت تصویرسازی کتاب بزرگ سال شکل‌گرفته است و در مراسم اعطای نخستین دوره جایزه آن هنرمندان و ادیبانی هم‌چون حسین محجوبی، اکبر نیکان‌پور، محمدعلی بنی‌اسدی، ناصر تکمیل‌همایون، حمید باستانی‌پاریزی، احسان آقایی رییس موزه هنرهای معاصر، محمدرضا رجب‌‌پور مدیر روابط عمومی مس سرچشمه، دوستان و یاران استاد محمدابراهیم باستانی‌پاریزی و مسئولین دانشکده ادبیات و گروه تاریخ حضور داشتند.
جایزه‌ای به نام "آینه‌دار دوران"
در ابتدای این آیین سیدعباس دعایی، موسس، طراح و مجری جایزه "آینه‌دار دوران" ضمن تشکر از تمامی هنرمندان و ادیبانی که در برگزاری این رویداد سهیم بوده‌اند، توضیح داد: این مراسم هم‌زمان با زاد روز استاد باستانی‌پاریزی برگزار می‌شود و این روز مبارک به بهانه جایزه‌ای که به اسم ایشان شکل گرفته انتخاب شده است.
او در ادامه توضیحی درباره چگونگی شکل‌گیری این جایزه ارائه داد و افزود: به خاطر علاقه‌ای که به آقای باستانی‌پاریزی داشتیم در سال 1395 به گروه تصویرگری "آمیدا" پیشنهاد داده شد آثار مکتوب ایشان را تصویرگری کنند. برای این کار جلساتی با مرکز کرمان‌شناسی گذاشتیم و با اجازه از خانواده آقای باستانی‌پاریزی به این نتیجه رسیدیم که هر شخصی می‌خواهد با آثار ایشان آشنا شود، ابتدا باید با کرمان آشنا شود. بعد با هماهنگی‌هایی که با مراکز ارگ جدید و استانداری کرمان انجام گرفت، پی‌گیر شدیم که گروه تصویرگری را به کرمان ببریم و آن‌ها را با کرمان و استاد باستانی‌پاریزی بیشتر آشنا کنیم تا بتوانند براساس آثار ایشان تصویرگری انجام دهند. پس از برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته حتی در جایزه "تاریخ" آقای باستانی‌پاریزی که سال 1395 دانشگاه آزاد در کرمان برگزار کرده بود، حضور پیدا کردیم و سپس گروه تصویرگر هر کدام به انتخاب خودشان یکی از کتاب‌های ایشان را انتخاب کردند و توانستیم حدود 40 اثر هنری از این گروه تهیه کنیم. آثار اردیبهشت‌ماه سال 1395 در قالب یک کتاب با نام "آینه‌دار دوران" چاپ شد.
دعایی همچنین از زنده‌یاد افشین یداللهی یاد کرد که از افراد همراه این رویداد بوده و گفت: این هنرمند وقتی در جریان این فعالیت قرار گرفت اثری که با عنوان "ایران" ساخته بود و تصمیم داشت به صداوسیما تحویل بدهد با توجه به این که آقای باستانی‌پاریزی عاشق کشور ایران بود به برنامه "آینه‌دار دوران" و شخص ایشان تقدیم کرد.
سپس کلیپی با تصاویری از استاد محمدابراهیم باستانی‌پاریزی و همراهی آهنگ "ایران" پخش شد.
باستانی‌پاریزی تاریخ اجتماعی و فرهنگی نوشت
در ادامه ناصر تکمیل‌همایون جامعه‌شناس و تاریخ‌نگار ایرانی، با تاکید بر این که باستانی‌پاریزی در قلب و اندیشه همه ما جا دارد سخنش را با قرائت شعر، "این یاد آن شب که صبا در ره ما گل می‌ریخت / بر سر ما ز در و بام و هوا گل می‌ریخت / سر به دامان منت بود و ز شاخ گل سرخ / بر رخ چون گلت آهسته صبا گل می‌ریخت / خاطرت هست که آن شب همه شب تا دم صبح / شب جدا شاخه جدا باد جدا گل می‌ریخت / نسترن خم شده لعل لب تو می‌بوسید / خضر، گویی به لب آب بقا گل می‌ریخت / زلف تو غرقه به گل بود و هر آنگاه که من /می‌زدم دست بدان زلف دو تا گل می‌ریخت / تو به مه خیره چو خوبان بهشتی و صبا / چون عروس چمنت بر سر و پا گل می‌ریخت / گیتی آن شب اگر از شادی ما شاد نبود/راستی تا سحر از شاخه چرا گل می‌ریخت؟/شادی عشرت ما باغ گل افشان شده بود/که بپای من و تو از همه جا گل می‌ریخت" از استاد آغاز کرد.
او توضیح داد: حدود 65 سال پیش یک افسر شهربانی در یک مجلس دوستانه این شعر را بسیار دلنشین خواند. از او پرسیدم این شعر سروده کیست؟ و پاسخ داد برای یک شاعر کرمانی به اسم باستانی‌پاریزی است. اسم ایشان را شنیده بودم به عنوان معلم دانش‌سرای مقدماتی کرمان. ولی بیشتر از ایشان چیزی نمی‌دانستم. مدتی بعد با آقایی به نام ظریف که او نیز کرمانی بود در دانشگاه ادبیات همکلاس بودم او به من قواعد عروض شعر فارسی را یاد داد. از او پرسیدم این درس‌ها را از چه کسی یاد گرفتی؟ گفت: از معلمم استاد باستانی‌پاریزی در کرمان. این مسئله در ذهن من تا آخر سال‌های دانشکده بود تا استاد به تهران آمد تا دوره دکترای تاریخ بخواند.
تکمیل‌همایون پس از یادآوری خاطراتی، اظهار داشت: دانشگاه مانند ترنی پر از مسافر است. عده‌ای نشسته و تعدادی ایستاده‌اند. به تدریج مسافران از آن پیاده می‌شوند و صندلی به ایستاده‌ها می‌رسد تا بنشینند ولی برای رسیدن باید صبور و شکیبا بود. باستانی‌پاریزی شکیبا بود. نخست به عنوان معلم دانشگاه ادبیات آمد به مرور حالت دانش‌یاری پیدا کرد. استاد شد و سپس به عنوان استاد ممتاز در رشته تاریخ کار کرد. می‌توانیم بگوییم ایشان تاریخ را وارد خانواده‌های ایرانی کرد. همیشه در تاریخ، شرح احوال سلاطین، پادشاهان و آدم‌کش‌ها را می‌خوانیم ولی باستانی‌پاریزی تاریخ اجتماعی و فرهنگی نوشت و همه را به آن علاقه‌مند کرد. هر کتابی می‌نوشت یک نسخه برایم میفرستاد و اغراق نمی‌کنم هر اثر او را شروع می‌کردم تا پایان ادامه می‌دادم آنقدر که گیرا و خواندنی بود. هنر تاریخ‌نویسی او در ایران در رتبه نخست قرار دارد. برخی بی‌رحمی می‌کنند و می‌گویند باستانی‌پاریزی تاریخ‌نگاری ژورنالیستی است اما به نظرم ذبیح‌الله منصوری تاریخ‌نویسی ژورنالیستی است. باستانی‌پاریزی یک مورخ دقیق نظر بود و بر روی یک متد با زبان مردم و زبانی که این تاریخ را متوجه شوند سخن می‌گفت و اگر گریزی هم زده است معنادار بوده است.
سنت تصویری با ارزش ایرانی
در ادامه این مراسم اکبر نیکان‌پور پیش‌کسوت تصویرسازی، با تاکید بر این که من اهل کارگاه‌ام نه سخنرانی، تصریح کرد: تصویرسازی بدنه و شاخه‌های مختلفی از جمله بدنه "تصویرسازی ادبیات" دارد. کارهایی در حافظه تصویری این کشور ماندگار است که با ادبیات این کشور پیوند خورده. خوش‌بختانه نگاه تمام تصویرگران جدی که عاشقانه با کارشان زندگی می‌کنند به همین شکل است. در گذشته معلم‌هایی هم‌چون زنده‌یاد مرتضی ممیز و بهمن دادخواه این‌گونه فکر می‌کردند.
او با بیان این‌که سنت تصویری ما بسیار با ارزش است، افزود: اگر بتوانیم این سنت را معاصر کنیم راهی می‌شود برای نسل دانشجو حال حاضر که پراکنده کار می‌کنند. تنه تصویرسازی اگر ادبیات داشته باشد مثل نگارگری و چاپ سنگی ماندگار است. شاخه اصلی تصویرگری را شاخه فرهنگی تصویرسازی می‌گوییم که خوش‌بختانه در این رویداد مدنظر بوده است. مادر تصویرسازی همان است که به ادبیات پیوند خورده.
نیکان‌پور با این توضیح که خوشحالم به این مناسبت به تصویرسازی بزرگ‌سال توجه شده است، گفت: وقتی از تصویرسازی سخن می‌گوییم این تفکر اشتباه وجود دارد که فقط برای بچه‌ها کار می‌کنیم؛ بله یک بخش تصویرسازی برای کودکان است ولی فقط برای آن‌ها نیست برای بزرگ‌سالان هم هست ولی کمتر به آن توجه شده و بیشتر طرح جلد مدنظر قرار می‌گیرد.
سپس دعایی که اجرای مراسم را نیز برعهده داشت در توضیح بیشتر جایزه "آینه‌دار دوران"، اظهار داشت: براساس هفت‌گانه آقای باستانی‌پاریزی و کتاب "از پاریز تا پاریس" هفت هنرمند علاقه‌مند به استاد را دعوت کردیم و برای شروع این طرح از آن‌ها خواستیم یک اثر هنری را به این طرح اهدا کنند.
او اضافه کرد: سال 1397 تصمیم گرفتیم موسسه را شکل بدهیم زیرا هنرمندان آثارشان را اهدا کرده بودند و ما باید برای رونمایی آثار، کاری انجام می‌دادیم و می‌خواستیم این کار را برای تولد استاد انجام دهیم. مجتمع مس سرچشمه برای تقدیر از هنرمندان همراه یک برنامه در آذرماه در پاریز و مجتمع مس سرچشمه برگزار کرد و در کنار تقدیر هنرمندان علاقه‌مند، از همه همراهان طرح نظیر موسسه رز آبی، موزه هنرهای معاصر، موسسه نگارستان اندیشه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، قدردانی کرد و با ریاست دانشکده ادبیات هم که یکی از میهمان‌های آن برنامه بود تفاهم‌نامه تکمیلی به وجود آورد که مجتمع مس سرچشمه و دانشگاه تهران در ادامه تفاهم‌نامه قبلی کار را به موسسه‌ای با نام "آینه‌داران دوران" بسپارند تا این موسسه بتواند جایزه "آینه‌دار دوران"را برگزار کند. دور اول جایزه مختص آقای باستانی‌پاریزی است و در سال‌های آینده دبیرخانه این جایزه درباره این که با کدام اشخاص و کدام کتاب‌ها کار را ادامه بدهد تصمیم می‌گیرد.
دعایی اشاره کرد موزه هنرهای معاصر این امتیاز را برای برگزیدگان براساس پیشینه کاری و آثارشان فراهم می‌کند تا در شهرک بین‌المللی سیته فرانسه به کار پژوهشی مشغول شوند و تصریح کرد: نخستین برگزاری این رویداد را مدیون مهندس باستانی‌پاریزی هستیم که پدرانه راهنمای ما بودند و اجازه استفاده از نام استاد را دادند.
شناساندن فرهنگ گذشته به جوانان امروز
حمید باستانی‌پاریزی فرزند استاد نیز ضمن تشکر از حاضران، از سیدعباس دعایی قدردانی ویژه‌ای داشت که پی‌گیر، شیفته و علاقه‌مند وقت خود را برای به ثمر رسیدن این رویداد گذاشته و با بزرگان هنری در تماس بوده است.
او با اشاره به کتاب "حماسه کویر"، توضیح داد: پدرم در این اثر اصرار دارد تمدن یک کشور از دهات شروع می‌شود و این افراد هستند که به اصطلاح می‌آیند در شهرها و شور جامعه و تمدن را می‌سازند و معرفی می‌کنند.
باستانی‌پاریزی افزود: تحت نام یک نویسنده یک‌سری کارهای تصویرگری شروع شده است که قرار است با محوریت نویسندگان، مورخان و استادان دیگر ادامه داشته باشد تا جوان‌ترها با این فرهنگ و علم آشنا شوند. اگر آن‌ها از گذشته پند نگیرند باید هزینه کنند و دوباره تجربه کنند.
او با توجه به اهمیت برگزاری جایزه "آینه‌دار دوران"، برنامه‌ریزی فعالیت‌هایی از این دست را برای نسل‌های بعدی و جوان‌ها مهم دانست و تصریح کرد: با شاخه‌های متعدد تمدن ادب و فرهنگ کشور می‌شود آن را بهتر شناساند. مثلا موسیقی یک شاخه هنری است. براساس یک متن نوشتاری ممکن است یک اثر موسیقایی خلق شود. درباره بیشتر بزرگان این کشور در دهه چهل کتاب‌های خوبی نوشته شده که می‌توان با توجه به این متون، فیلم ساخت تا افراد شاخص تاریخ معرفی شوند. توجه به تمدن، فرهنگ و تاریخ در مدیوم‌های مختلف موجب آشنایی جوانان با گذشته می‌شود. همان‌گونه که این طرح توانست موقعیتی برای شناخت جوانان با فرهنگ و تاریخ خود ایجاد کند.
در ادامه این آیین، از هیات داوران مسابقه تصویرگری "از پاریز تا پاریس" متشکل از علی‌اکبر صادقی(حضور نداشت)، اکبر نیکان‌پور و محمدعلی بنی‌اسدی تقدیر به عمل آمد.
بنی‌اسدی نیز طی سخنانی در ستایش سیدعباس دعایی گفت: در هر رشته دیگری اگر شخصی با این سماجت حضور داشت به شدت جلو بودیم. من آدم تلخی هستم و بسیار شلوغم و آقای دعایی بسیار پی‌گیر بود و من الان این‌جا هستم. داوری کار دشواری است من خودم را داور نمی‌دانم ولی می‌گویم آثار جذابی خلق شده بود.
او با اشاره به صحبت حمید باستانی‌پاریزی برای نشان دادن فرهنگ و تاریخ گذشته، اظهارداشت: بسیار متاسفم سازوکار به تبدیل درآوردن را نداریم و بلد نیستم. غبطه می‌خورم منابع عظیمی داریم ولی دیگران از آن استفاده می‌کنند. امیدوارم این رویداد سرآغاز خوبی باشد.
سپس اجرای شهرام ناظری با شعر افشین یداللهی که برای آقای باستانی‌پاریزی سروده بود پخش شد و دعایی توضیح داد: مرحوم افشین یداللهی در مراسمی که در کتابخانه ملی برگزار کرده بودیم شعری برای آقای باستانی‌پاریزی گفته بودند که آن شعر در کتاب "آینه‌دار دوران" هم آمده و زنده‌یاد یداللهی آرزو داشت این شعر با خواننده‌ای مطرح خوانده شود و به همین خاطر این کار را در اختیار ما قرار داده بودند. برای پیش زمینه به وجود آمدن این جایزه، پی‌گیری کردیم و از طریق معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کار را به بنیاد رودکی ارائه کردیم. از آن‌جایی که کار سطح بالایی بود، ارکستر ملی با حضور فریدون شهبازیان نیز پذیرفت که این کار را اجرا کند و بعد موضوع را با شهرام ناظری مطرح کردیم تا خوانندگی کار را برعهده بگیرد و ایشان هم به خاطر بالا بودن سطح کار و به احترام آقای باستانی‌پاریزی پذیرفت و این می‌توانست برای آغاز این برنامه شروع خوبی باشد. آقای ناظری قرار بود در این مراسم باشند ولی به دلیل آلودگی هوا نتوانستند حضور پیدا کنند.
سپس برگزیدگان این جایزه بدون تقدم و تاخر معرفی و تقدیر شدند که جوایزی متنوعی از وزارت علوم، شهرداری تهران، مجتمع مس سرچشمه و خانواده استاد باستانی پاریزی دریافت کردند.
مهرناز کافی‌زارع، سیما رازقندی، سیما بوستانی، عطیه ضیغمی، امیر مفتون، سعیده ثابت‌نیا، امین عارف، محمد گونجی، مسلم علم‌زاد، سارا شهسواری، ملیحه عینعلی، آزاده مقربی، مهری سیاوشی، سمیرا پیرزاد، لیلا افشار، شیرین کره‌ای، سیدمحمدمهدی فاطمی‌نسب، کوثر فتحی، سعید حسین، بتسابه مهدوی و ژیلا هدایی هنرمندانی بودند که مورد تقدیر قرا گرفتند. در این میان فرصت مطالعاتی سیته پاریس اهدایی از سوی موزه هنرهای معاصر تهران به سعیده ثابت‌نیا، ملیحه عینعلی و ژیلا هدایی اهدا شد.
این رویداد با رونمایی سردیس استاد باستانی‌پاریزی که به همت سازمان زیباسازی شهر تهران تهیه شده و نمایش آثار برگزیده به پایان رسید. کتاب "تصویرگری آثار استاد محمدابراهیم باستانی‌پاریزی" نیز بین حاضران توزیع شد.