سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین، مهدی مکینژاد پژوهشگر هنرهای سنتی و عضو هیات علمی فرهنگستان هنر، با این توضیح که سال گذشته همایش "کنکاشی در آثار و احوال معماران ایران زمین؛ معرفی استاد سلطان محمد معمار یزدی" برگزار شد، به هنرآنلاین گفت: این همایش را با محوریت سلطان محمد معمار یزدی هنرمند و معمار دوره صفویه که خیلی شناخته شده نیست برگزار کردیم. همچنین یک نمایشگاه از مجموعه آثار معماری این هنرمند برپا شد که ماحصل آن تبدیل به کتاب "گنج سلطان" شده است.
او با بیان اینکه برای نخستین بار است که درباره یک معمار دوره صفویه کتابی منتشر خواهد شد، ادامه داد: در هیچ کتابی (کتابهای تاریخی و وقفنامهها) اطلاعاتی راجع به زندگی این معمار وجود ندارد و سلطان محمد معمار یزدی با چاپ کتاب "گنج سلطان" که حاوی 10 مقاله است معرفی میشود.
مکینژاد با بیان اینکه مجموعه "گنجعلی خان" در مرکز تاریخی شهر کرمان دو وقفنامه به سالهای 108 و 124 دارد، اظهارداشت: این دو وقفنامه مطولترین وقفنامهای موجود در ایران هستند ولی متاسفانه هیچ اشارهای به سلطان محمد معمار یزدی، معمار آن نشده است. ویژگیهایی این معماری منحصربهفرد و برای مطالعه معماری دوره صفویه بسیار ارزشمند است.
او با این توضیح که مجموعه "گنجعلی خان" بیش از 11 هزار مترمربع فضای معماری از میدان گنجعلیخان، بازار، حمام، کاروانسرا، مسجد، آب انبار، چهارسوق و ضرابخانه دارد، افزود: این مجموعه بزرگ محوریت اقتصادی داشته و لازم بوده آن را یک معمار مطمئن و برجسته طراحی کند. مجموعه "گنجعلی خان" به جهت انسجام و پیوستگی جزو مطالعات معماری خیلی خوب دوره صفویه است چون معمولا معماریها پراکنده و مفصلبندیهای آنها از هم پاشیده و گسسته شدهاند.
مکینژاد با بیان این که مجموعه "گنجعلی خان" توسط این معمار، طراحی و با جزییات تحتنظر او انجام شده، تصریح کرد: در طول تاریخ معماری سراغ نداریم که معماری یک مجموعه را 6 بار امضا کرده باشد. این معمار برای نخستین بار و تنها معماری است که بیشترین امضا را پای آثارش دارد. این موضوع به اصطلاح و به جهت مطالعه یک سند مدقن است. اگر فرض کنیم یک امضا در مسجد بود یا یک امضا در کاروانسرا و ما امضاهای دیگر نداشتیم ممکن بود بگوییم حمام را یک معمار دیگر کار کرده یا چارسوق را معماری دیگر انجام داده است اما چون این مجموعه 6 امضا دارد نشان میدهد همه آن از ابتدا تا انتها با طراحی، زیرنظر و توسط سلطان محمد معمار یزدی ساخته شده است که یکی از دلایل اهمیت، مرتبه و استادی او همین است.
او توضیح داد: یکی از مقالات ارسال شده به همایش درباره بنای "رباط زینالدین یا کاروانسرای زینالدین" بود که امضا ندارد ولی با ادله و از روی ثبتشناسی معماری دوره صفویه، نویسنده مقاله به این نتیجه رسیده که این بنا کار سلطان محمد معمار یزدی است.
به گفته دبیر علمی همایش "کنکاشی در آثار و احوال معماران ایران زمین؛ معرفی استاد سلطان محمد معمار یزدی"، کتاب "گنج سلطان" توسط انتشارات فرهنگستان هنر(موسسه تالیف، ترجه و نشر آثار هنری) به چاپ میرسد.
او همچنین از نگارش کتاب "علیمحمد اصفهانی" خبر داد و افزود: این هنرمند شاخصترین، مهمترین و برجستهترین کاشیکار دوره قاجار است. آثارش در اغلب موزههای مهم دنیا وجود دارد. علیمحمد اصفهانی آخرین شخصی است که درباره فن "سرامیک" رساله نوشته است. سه رساله درباره فن "سرامیک" در طول تاریخ ایران موجود است که آخرین آن را همین هنرمند به نگارش درآورده.
مکینژاد با این توضیح که کتاب شامل 6 فصل است، اظهارداشت: هر فصل به یک موضوع اختصاص دارد که برای نخستین بار در این اثر مطرح میشود و میتواند به شناخت هنر قاجار کمک کند. این کتاب نیز توسط انتشارات فرهنگستان هنر (موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری) منتشر میشود.
مهدی مکینژاد، دارای مدرک لیسانس صنایع دستی از دانشگاه هنر، مدرک فوق لیسانس پژوهش هنر از دانشگاه تربیت مدرس و مدرک دکتری پژوهش هنر از دانشگاه شاهد است. او در حال حاضر عضو هیات علمی فرهنگستان هنر است. مکینژاد، در فعالیتهای حرفهای خود تجربههای ارزشمندی چون دبیری هماندیشی گنجینههای فراموش شده هنر ایران، دبیر علمی همایش مقرنس شناسی عصر قاجار، دبیر علمی همایش آجر و آجرکاری در هنر و معماری ایران، داوری نمایشگاههای مختلف هنری و تالیفاتی در زمینه تاریخ هنر و معماری ایران را در کارنامه خود دارد.