سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: پنجشنبه 14 تیرماه به مناسبت روز قلم، نخستین نشست هزاره خیام به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران و معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و موسسه توسعه هنرهای معاصر برگزار شد.
دارکو تاناسکوویچ رئیس کرسی شرق‌شناسی دانشگاه بلگراد و نماینده صربستان در یونسکو که یکی از حاضران در این نشست بود، در گفت‌وگو با هنرآنلاین با اشاره به اهمیت فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و رباعی‌سرای ایرانی، گفت: پیام عمر خیام به‌قدری آشکار است که مستقیماً بر تفکرات مردم تأثیر مثبت می‌گذارد و این معجزه شعر اوست. ترجمه‌های زیادی از آثار خیام انجام شده است، اما همه آن‌ها دقیق نیستند. نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم از طریق ترجمه پا به دنیای تفکرات خیام بگذاریم. پیام او درباره دانش و علم مملو از شگفتی است.
تاناسکوویچ با تأکید بر این که "رباعیات" خیام، اولین بار در اواسط قرن نوزدهم با ترجمه انگلیسی ادوارد فیتزجرالد شاعر و نویسنده انگلیسی (1883-1809) مورد توجه قرار گرفت، گفت: مهم‌ترین پیشرفت ما در درک خیام با تلاش‌های پروفسور فهیم بایراکتاروویچ، شرق‌شناس معروف یوگسلاویایی (1970-1889) حاصل شد که مؤسس واحد زبان‌ها و ادبیات شرق در دانشگاه بلگراد بود. او در 1927 گفت کار فیتزجرالد تنها یک ترجمه نبود، بلکه تفسیری شاعرانه از خیام بود که او را به یک شاعر خیلی معروف در دنیای غرب تبدیل کرد.
رئیس کرسی شرق‌شناسی دانشگاه بلگراد توضیح داد: تا آن زمان، خیام در ایران نه‌چندان به‌عنوان یک شاعر بلکه تا مدت‌ها به‌عنوان یک ریاضی‌دان و متفکر شهرت داشت. تنها بعد از واکنش‌ها به اتفاقات در دنیا بود که خیام در ایران نیز محبوب شد. و بعد از آن که محققان ایرانی درباره کار خیام تحقیق کردند، اکنون ما نسخه‌های معتبر از خیام در اختیار داریم که حاصل تلاش کسانی چون صادق هدایت و علی دشتی است. تا پیش از آن ما مطمئن نبودیم که کدام یک از "رباعیات" متعلق به خیام و کدام یک مثلاً متعلق به حافظ است. پروفسور بایراکتاروویچ در 1964 حدود 300 رباعی خیام را از نسخه‌های خطی موجود در کمبریج به زبان صربی ترجمه کرد. ترجمه او تاکنون بهترین خیام به زبان ما است و با این ترجمه، ما واقعاً این فرصت را پیدا کردیم که بزرگی و خرد و شکوه واقعی خیام را درک کنیم. از آن زمان به بعد بود که ما در یوگسلاوی سابق و اکنون در صربستان توانستیم آثار خیام را به‌درستی ترجمه کنیم و بخوانیم و درباره او بنویسیم. ترجمه پروفسور بایراکتاروویچ کاملاً دقیق و علمی بود. ترجمه او بداهه‌گویی یا شاعرانه نبود، بلکه دقیقاً همان چیزی بود که خیام به زبان فارسی گفته است.
نماینده صربستان در یونسکو در ادامه با اشاره به این که آثار دیگر شعرای نامدار ایرانی چون حافظ و فردوسی نیز به زبان صربی ترجمه شده است، گفت: یک ترجمه عالی از "شاهنامه" به زبان صربی انجام شده است که تاریخ آن به سال 1928 بازمی‌گردد که اکنون قرار است وزارت فرهنگ صربستان این نسخه را بار دیگر چاپ کند. هدف ما این است که به دنیا بگوییم ما در 1928 اثر فردوسی را به زبان خودمان ترجمه کردیم. ما همچنین می‌خواهیم ارتباطات فرهنگی خود با ایران را گسترش بدهیم. نویسندگان دیگری هم هستند که آثار آن‌ها به زبان صربی ترجمه شده است. نمونه آن "بوف کور" صادق هدایت است، اما این کافی نیست و من امیدوارم بعد از این چنین اتفاقی روی بدهد. ما اکنون می‌خواهیم مثل گذشته آثار ادبی ایران را ترجمه کنیم، چرا که اعتقاد داریم این ترجمه‌های ادبی به گسترش ارتباطات فرهنگی ما کمک می‌کند.
تاناسکوویچ با تأکید بر این که ما نباید خودمان را به ادبیات کلاسیک ایرانی محدود کنیم، گفت: این یک تمدن شکوفاست که ادامه دارد. تاریخ ایران به هزاران سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. ما می‌خواهیم از طریق آینده با گذشته شما ارتباط برقرار کنیم و هنر معاصر شما را هم نشان بدهیم. فکر می‌کنم بین گذشته، حال و آینده نوعی پیوستگی وجود دارد. ما باید نشان بدهیم که امروز همچنان در زبان و ادبیات فارسیِ گذشته زندگی می‌کنیم، اما در یک قالب معاصر.
رئیس کرسی شرق‌شناسی دانشگاه بلگراد همچنین گفت: برای تقویت ارتباطات فرهنگی دو کشور پروژه‌ها و برنامه‌های دیگری در نظر گرفته شده است. من به همکارانم در بلگراد و وزارت فرهنگ صربستان اطلاع خواهم داد و از آن‌ها می‌خواهم برای تقویت ارتباطات فرهنگی بین ایران و صربستان با موسسه شما بیشتر همکاری کنند. هنر و ادبیات صربستان با ایران قابل مقایسه نیست، اما همه باید به هم احترام بگذارند و هر هویتی اهمیت دارد. پس ما دوست داریم با شما کار کنیم و آینده‌ای روشن برای این همکاری متصور هستیم. از این جهت، تأکید دارم خیام در مقام یک متفکر و شاعر کسی است که ما در این قرن و دهه‌های پیش رو به او نیاز داریم.
تاناسکوویچ در پایان با تشکر از این که برای شرکت در نشست هزاره خیام به ایران دعوت شد، گفت: فعالیت‌های فرهنگی ایران در دنیا باعث شده که کسی نتواند چهره‌ای منفی از ایران و تمدن و هویت آن ترسیم کند. از این جهت، رایزنان فرهنگی ایران برای پایان دادن به این نگاه در صربستان کار فوق‌العاده‌ای انجام داده‌اند. برای بهبود روابط بین ایران و صربستان توجه به مسائل فرهنگی تا حد زیادی اهمیت دارد.