سرویس سینمایی هنرآنلاین: نقش مادر و جایگاهش در زندگی بر کسی پوشیده نیست و مادر در زندگی هر فردی جایگاه بسیار والا و بزرگی دارد. در سینمای ایران مادرانی بودند که امروز دیگر پیش ما نیستند و رخت از این خاک بر بسته و اند و به دیار باقی شتافته اند.

مادرانی که با نقش هایی که بازی کردند در ذهن مردم جاودانه شدند و خاطره ای از خود به جا گذاشتند که به این زودی ها از اذهان مخاطبین پاک نخواهد شد. درآستانه روز مادر برآن شدیم که یادی کنیم از مادران در گذشته سینمای ایران ...

رقیه چهره آزاد؛ مادر ماندگار سینما

مرحومه رقیه چهره آزاد نقشی را بازی کرد که از خاطر کسی پاک نخواهد شد. نقش مادر در فیلم "مادر" علی حاتمی از آن قبیل نقش ها بود که به هیچ وجه از خاطره ها محو نخواهد شد.

رقیه چهره آزاد در سال 1286 در تهران متولد شد. فعالیت خود را در تئاتر با نمایش تأثیر زن در جامعه و اولین کار سینمایی اش را با فیلم طوفان زندگی آغاز کرد. با تأسیس جامعه باربد در سال 1305 همکاری با مرحوم مهرتاش، حالتی، دریابیگی، بهشتی، قنبری، ژاله علو و شهلا ریاحی پرداخت. با تأسیس تئاتر نکیسا در سال 1309 همکاری خود را با محمود ظهیرالدینی، خیرخواه، گرمسیری،‌ بهرامی، اتحادیه،‌ مریم نوری، مهین دفتری و صبری ادامه داد. چهره آزاد دیپلم افتخار انجمن دوستداران تئاتر را به مناسبت روز جهانی تئاتر در سال 1341 دریافت کرد و سیمرغ بلورین و دیپلم افتخار هشتمین جشنواره فیلم فجر، برای فیلم مادر (نقش اول زن) ساخته علی حاتمی را نیز از آن خود ساخت.

جمیله شیخی؛ مادر مسافران

نقش مرحومه جملیه شیخی در فیلم "مسافران" بهرام بیضایی نقشی بود که به خاطر ویژگی هایی که این نقش داشت، این کاراکتر مادر در انحصار مرحومه جمیله شیخی قرار گرفت. مرحومه جمیله شیخی در فیلم های "لیلا" و "کاغذ بی خط" و سریال های متعددی نقش مادر را بازی کرد و همیشه در یادها ماندگارشد.

جمیله شیخی ۸ اردیبهشت ماه سال ۱۳۰۹ در شهر زنجان در خانواده ای فرهنگی دیده به جهان گشود . جمیله شیخی از کودکی به تشویق پدرو مادرش که خانواده‌ای فرهنگ‌دوست بودند در نمایش‌های مدرسه بازی می‌کرد و در دبیرستان به شرکت در جلسات انجمن ادبی و اجرای نمایش می‌پرداخت . سپس نزد استادان تئاتر به آموختن و تمرین تئاتر مشغول شد و به استخدام رسمی اداره تئاتر درآمد.

جمیله شیخی یکی از معدود هنرمندانی بود که شایسته دریافت درجه دکترای افتخاری تئاتر در ایران شناخته شد و توانست به واسطه حضور بی مانندش این افتخار را برای خود و ملت ایران کسب نماید . جمیله شیخی در پیش و پس از انقلاب شکوهمند اسلامی در بسیاری از آثار سینمایی و تلویزیونی و تئاتری به ایفای نقش پرداخت.

آتیلا پسیانی بازیگر نامی سینمای ایران فرزند این استاد گرانمایه است و همینطور ستاره پسیانی دیگر بازیگر سینمای ایران نیز افتخار نوه گی این هنرمند پیشکسوت سینمای ایران را دارد . جمیله شیخی با گذراندن آموزش تئاتر زیر نظر شاهین سرکیسیان ، دکتر مهدی فروغ و پروفسور کویین بی در سال 1335راه خود را برای ورود به دنیای سینما هموار ساخت .

او در بسیاری از فیلمهای مهم تاریخ سینمای ایران من جمله : کاغذ بی خط به کارگردانی ناصر تقوایی - پرنده کوچک خوشبختی به کارگردانی پوران درخشنده - خانه خراب به کارگردانی نصرت الله کریمی - مسافران به کارگردانی بهرام بیضایی - لیلا به کارگردانی داریوش مهرجویی و... به ایفای نقش پرداخت .

از جمله آثار تئاتری این بانوی هنرمند نیز میتوان به موارد زیر اشاره نمود : پدر به کارگردانی مهدی فروغ - دوزخ به کارگردانی حمید سمندریان - اشباح به کارگردانی حمید سمندریان - ملاقات بانوی سالخورده به کارگردانی حمید سمندریان - از پشت شیشه ها به کارگردانی مرحوم اکبر رادی - بن بست به کارگردانی علی نصیریان و... اشاره نمود .

بسیاری از مردم ایران مرحوم جمیله شیخی را با بازی در نقشهای منفی در سریالهای تلویزیونی مانند: پدرسالار به کارگردانی اکبر خواجویی - تولدی دیگر به کارگردانی داریوش فرهنگ و... به یاد می اورند . این هنرمند ارزنده و پیشکسوت سینمای ایران ۲ بار هم موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگر زن از جشنواره های دهم و پانزدهم فیلم فجر برای بازی در فیلمهای مسافران و لیلا شده بود .

این هنرمند پیشکسوت سینمای ایران در ۲ خرداد سال ۱۳۸۱ به دلیل حمله قلبی به دیار باقی شتافت و تا ابد سینمای ایران را داغدار نمود . آخرین حضور این استاد گرانقدر در فیلم سینمایی کاغذ بی خط به کارگردانی ناصر تقوایی بود و پس از بازی در آن فیلم مجال حضور در هیچ اثر دیگری را نیافت.

شهلا ریاحی ؛ مادری مهربان و دلسوز

شهلا ریاحی در سال 1305 در تهران متولد شد. نام اصلی اش "قدرت زمان وفادوست" است. تحصیلات خود را تا اول دبیرستان ادامه داد و در سال 1323 کار تئاتری خود را در تئاتر تهران زیر نظر"دهقان" آغاز کرد که در طی مدت کوتاهی، ستاره ی تئاتر تهران شد. در واقع شهلا ریاحی در مهرماه 1323 موجب تقویت و رونق تماشاخانه ی تهران شد. که به دلیل تأسیس تئاتر فرهنگ متزلزل گردیده بود و با نمایشنامه "سیاست هارون الرشید" به کارگردانی "معزالدیوان فکری"، کار بازیگری را در این تماشاخانه آغاز کرد.

شهلا ریاحی بعدها در سینما نیز در حکم منجی بوده و باعث رونق فیلم های فارسی می شد. وی با اسماعیل ریاحی نویسنده و کارگردان سینما ازدواج کرد و از تئاتر به سینما کشیده شد. او با فیلم خواب های طلایی، فیلمی از معزالدیوان فکری در سال 1330 به جمع بازیگران سینمای ایران پیوست و تا نیمه ی اول دهه ی چهل، با بازی در فیلم هایی چون دزد عشق (اسماعیل کوشان-1331)، عشق بزرگ (جعفری -1341)، عروس دهکده (ناصر ملک مطیعی-1341) و جاده ی مرگ (اسماعیل ریاحی-1342) معمولاً ایفاگر نقش اول زن بود و در بیشتر این فیلم ها نیز در نقش زنان معصوم و فداکار و سنتی، و زنان شکنده و رنجیده ظاهر می شد.

اما از سال 1334 به دنبال موفقیت تجاری فیلم "گنج قارون" فیلم های ایرانی بیشتر ساختار کاباره ای پیدا کردند. در چنین جوی، بازیگران زن یا می بایست به بازی در فیلم های کاباره ای تن می دادند، یا این که سینمای ایران را ترک می کردند. اما شهلا با راهنمایی شوهرش اسماعیل ریاحی، راه سومی را انتخاب کرد و در شرایطی که هنوز جوان بود، به کمک گریم در نقش مادران کهنسال ظاهر شد. این اتفاق سال های انقلاب هم همراه او بود و ریاحی در فیلم ها نقش مادر را بازی می کرد. شهلا ریاحی نخستین کارگردان زن سینمای ایران بود. او فیلم مرجان را در سال 1335 ساخت و خود نیز نقش اول آن را بر عهده داشت.

خانه خراب، گلنار، مرگ پلنگ، بچه های طلاق، تیغ آفتاب، دو فیلم با یک بلیط، راه و بی راه، دلشدگان، دلاوران کوچه ی دلگشا، رویای نیمه شب تابستان، می خواهم زنده بمانم و... از فیلم هایی است که او در آن به ایفای نقش پرداخته است.

پروین‌دخت یزدانیان ؛ بی بی ماندگار ده شصتی‌ها

مجموعه تلویزیونی "قصه های محید" یکی از ماندگار ترین برنامه های تاریخ صدا و سیمای ایران است. نقشی که پروین دخت یزدانیان در نقش بی بی ایفاکرد از خاطر بچه هایی که در دهه شصت به دنیا آمدند و در دهه هفتاد کودکی شان را سپری کردند پاک نشده است و هنوز این نقش در ذهن دهه شصتی ها جاودانه است.

بی بی به واسطه حضور پسرش در سینما وارد این عرصه شد. اما وقتی وارد دنیای بازیگری شد غیر از آثار پسرش کیومرث پوراحمد، در فیلم "اصفر هاشمی" (مهریه ی بی بی) هم به ایفای نقش پرداخت.

پروین دخت یزدانیان در سال 1302 در نجف آباد اصفهان متولد شد. وی مادر "کیومرث پوراحمد" کارگردان سینما است. او حضور در جلوی دوربین را از سال 1370 با مجموعه "قصه های مجید" و آغاز بازی در سینما را از سال 1371 با "صبح روز بعد" که هر دو به کارگردانی پسرش بود آغاز کرد.

فیلم هایی که بی بی در آن بازی کرده عبارتند از: خواهران غریب (1374)، مهریه بی بی (1373)، نان و شعر (1372)، سفرنامه ی شیراز(1371)، صبح روز بعد (1371)، شرم (1370).

در آستانه روز مادر این روز فرخنده را به همه مادران سینمای ایران درگذشتگان و باقی مانده ها تبریک و شادباش می گوییم.