گروه سینمای خبرگزاری هنر ایران: با نگاهی اجمالی به روند تولید انیمیشن و بررسی نمونه‌های موفقی مثل «شاهزاده روم»، «فیلشاه»، «پسر دلفینی»، «لوپتو»، «بچه زرنگ» و حالا «ببعی قهرمان» به این نتیجه خواهیم رسید که انیمیشن ایران در سال‌های اخیر پیشرفت چشم‌گیری داشته است. شاهد این پیشرفت گیشه‌ی موفق این انیمیشن‌ها در قیاس با دیگر آثار سینمایی است. طبق اخبار برخلاف عدم موفقیت فیلم‌های غیرکمدی در گیشه، «ببعی قهرمان» تازه‌ترین انیمیشن روی پرده نقره‌ای توانسته تنها یک روز پس از آغاز اکران به فروش یک میلیاردی برسد. با توجه به شرایط راکد سینمای کودک می‌توان انیمیشن را بستری مناسب در جهت رشد مالی این حوزه‌ی فیلمسازی و کمک به احیای دیگر آثار سینمای کودک دانست. به همین بهانه سعی کرده‌ایم ظرفیت‌های انیمیشن‌سازی در ایران را بررسی کرده و به نقاط قوت آن بپردازیم.
هزینه پایین تولید
یکی از ویژگی‌های بارز انیمیشن‌های ایرانی، هزینه پایین تولید آنها نسبت به انیمیشن‌های جهانی است. به‌طور معمول، تولید یک انیمیشن در کشورهای غربی با هزینه‌های بسیار بالایی همراه است. این در حالی است که تولیدکنندگان ایرانی با استفاده از خلاقیت و هنر خود، توانسته‌اند انیمیشن‌هایی با کیفیت بالا را با هزینه‌ای بسیار کمتر به بازار عرضه کنند. به گفته‌ی انیماتوریست‌های ایرانی هزینه‌ی پایین تولید در کشورمان باعث شده دیگر کشورها سفارشات انیمیشن خود را با قیمت یک سوم نسبت به دیگر تولیدکنندگان به آنها بسپارند. البته این انیمیشن‌ها معمولا بدون درج نام انیماتوریست و کشور مبدا منتشر می‌شوند. هر چند ساخت تعداد بالای انیمیشن باعث شده است که تولید انیمیشن در ایران به یک صنعت پایدار تبدیل شود و استعدادهای جوان و باتجربه به این عرصه ورود پیدا کنند اما نباید از این امر غافل شد که نبود امضای انیماتوریست در انیمیشن‌سازی مانع از رسیدن به برندینگ در عرصه جهانی خواهد شد.
گیشه‌ی موفق
از دیگر ظرفیت‌های آثار انیمیشن می‌توان به گیشه‌ی موفق این آثار در بین دیگر آثار غیرکمدی و بالاخص سینمای کودک اشاره کرد. استقبال روز افزون مخاطبان از انیمیشن‌هایی مثل «شاهزاده‌ی روم» «فیلشاه» و «بچه زرنگ» نشان‌دهنده‌ی ظرفیت سینمای کودک ایران در گیشه است. «شاهزاده‌ی روم» با 3 میلیارد فیلشاه با 7 7 میلیارد و «بچه زرنگ» با 62 میلیارد تومان در طی سال‌های متفاوت هر کدام موفقیتی بودند که پیش‌بینی آن آسان نبوده است.
استقبال از این انیمیشن‌ها نشان‌دهنده‌ی نیاز و علاقه‌ی جامعه به تولید محتواهای با کیفیت در حوزه کودک است. خانواده‌ها به دنبال آثاری هستند که نه تنها سرگرم‌کننده باشند، بلکه ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی را نیز منتقل کنند.
اکران بین‌المللی
اکران بین‌المللی برای هر اثری می‌تواند پله‌ی صعود محسوب شود، چه رسد به صنعت انیمیشن ایران که تازه از سال 94 با اکران «شاهزاده رومی» جان گرفت. شاهزاده روم ابتدا در ایران به اکران درآمد و سپس در کشورهای انگلستان، لبنان، عراق، کویت، امارات متحده عربی، مجارستان، فرانسه، استرالیا، کانادا و دیگر کشورها روی پرده سینماها رفت و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت. انیمیشین بعدی «فیلشاه» بود که با فروش نیم میلیون دلاری در لبنان، اختصاص 400 سالن سینما برای این انیمیشن در روسیه و اکران در اردن و عراق و امارات به موفقیت‌های بیش از پیش صنعت پویانمایی دامن زد. این موفقیت‌ها با دیگر آثار در سال‌های بعدی ادامه داشت. از جمله «پسر دلفینی» بود که توانست طی دو هفته اکران در روسیه به فروش یک میلیون و هفتصد هزاردلاری برسد و رتبه دوم پرفروش‌ترین فیلم‌های در حال اکران روسیه را به دست بیاورد. این اثر در پلتفرم‌های پخش فیلم و سریال روسی نیز منتشر شد و به فروش یک‌میلیون‌دلاری رسید. «پسر دلفینی» با دریافت جایزه آرتک روسیه، این کشور را به قصد اکران در سینماهای ترکیه، صربستان، اسپانیا، بوسنی و مونته‌نگرو ترک کرد. اکران‌هایی که نشان از استقبال ویژه‌ای برای این انیمیشن ایرانی داشت. تا آن‌جا که چند کشور نسبت به خرید نسخه سریالی «پسر دلفینی» که هنوز ساخته نشده بود ابراز تمایل و اقدام به پیش‌خرید آن کردند.
«ببعی قهرمان» نیز اکران بین‌المللی خود را از قزاقستان شروع کرد و پس از آن به آذربایجان رفت. در این میان اکران انیمیشن «بچه زرنگ» در ترکیه و روسیه موفقیت دیگری برای انیمیشن ایرانی بود؛ پس از آن ماجرای اکران «بچه زرنگ» در اسرائیل به سر خط خبرها بدل شد.
در مجموع این اتفاقات نمایانگر توانایی انیمیشن‌های ایرانی در معرفی فرهنگ و تفکر ایرانی در عرصه‌های جهانی است. اکران بین‌المللی در صنعت فیلمسازی و بالاخص پویانمایی یک اتفاق مهم طلقی می‌شود و بیانگر این است که انیمیشن‌های ایرانی می‌توانند فراتر از مرزها اکران شوند و نماینده‌ای از فرهنگ و تفکر ایرانی در سطح جهانی باشند.
با توجه به ظرفیت‌هایی که برشمردیم می‌توان برای توسعه‌ی بیشتر انیمیشن‌های ایرانی، چندین راهکار مؤثر پیشنهاد داد که می‌تواند به بهبود کیفیت و افزایش تعداد تولیدات کمک کند:
سرمایه‌گذاری و حمایت مالی: با وجود تاسیس بنیاد ملی پویانی در سال گذشته، ایجاد و تقویت نهادهای دولتی و خصوصی برای سرمایه‌گذاری در حوزه انیمیشن ضروری است. این سرمایه‌گذاری می‌تواند شامل تأمین مالی پروژه‌های نوآورانه یا ارائه تسهیلات مالی برای استودیوهای انیمیشن باشد.
آموزش نوین: هر چند وجود آثار مطرح و موفقیت بازار رسمی و غیررسمی انیمیشن ایران نشانه‌ی داشتن تبحر و استعداد لازم در این عرصه است اما با توجه به شتاب پیشرفت تکنولوژی نمی‌توان منکر نیاز به دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی برای هنرمندان و انیماتورها شد. برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی می‌تواند به افزایش مهارت‌های فنی و خلاقانه کمک کند. دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی باید برنامه‌های ویژه‌ای برای آموزش نوین و به‌روز انیمیشن طراحی کنند.
ایجاد بازارهای رسمی و جدید: شناسایی و ورود رسمی به بازارهای بین‌المللی می‌تواند به افزایش تولیدات انیمیشن کمک کند. این امر را می‌توان با حضور در جشنواره‌های بین‌المللی و اکران آثار در کشورهای دیگر تقویت کرد. البته موفقیت‌هایِ جهانیِ آثاری مثل «سمپاش» از فرنوش عابدی و «در سایه سرو» از شیرین سوهانی و حسین ملایمی، با وجود کوتاه بودن این آثار نوید بخش حضور و موفقیت انیمیشن ایران در بازارهای رسمی و جدید است که باید بتوان هر چه بیشتر از آنها بهره برد.
توجه به محتوای بومی: این رویکرد می‌تواند به ایجاد آثاری منجر شود که نه‌تنها با فرهنگ و هویت ملی همخوانی دارند، بلکه برای مخاطبان داخلی و خارجی جذاب و قابل‌فهم هستند. نمونه موفق در این زمینه «بچه زرنگ» است که توانست با تلفیق داستانی مذهبی با روایتی ابرقهرمان‌گونه به خوبی از نمادها و هویت ملی استفاده کرده و خوش بدرخشد و به حفظ هویت فرهنگی کمک می‌کند.
باید توجه کرد که با استفاده از داستان‌ها، افسانه‌ها و شخصیت‌های محلی در انیمیشن‌ها می‌تواند به غنای فرهنگی آثار کمک کرد. این موضوع باعث می‌شود که کودکان و نوجوانان نسبت به میراث فرهنگی خود آگاه‌تر شوند و احساس تعلق بیشتری به هویت ملی خود داشته باشند. این امر نه‌تنها به حفظ فرهنگ و هنر ایرانی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به تنوع محتوای انیمیشن‌ها و افزایش کیفیت تولیدات منجر شود. به‌این‌ترتیب با توسعه انیمیشن‌سازی فرصتی برای رشد و شکوفایی سینمای کودک مهیا خواهد بود.
موفقیت سینمای کودک در ایران به ویژه در زمینه انیمیشن، نتیجه‌ی ترکیبی از هزینه‌های پایین تولید، داستان‌های جذاب و اکران‌های بین‌المللی است. انیمیشن‌های ایرانی به خوبی توانسته‌اند نیازهای مخاطبان را شناسایی کرده و با ارائه محتوای باکیفیت، جایگاه خود را در میان دیگر تولیدات پیدا کنند. با توجه به این روند، به نظر می‌رسد که آینده سینمای کودک در ایران با استمرار حمایت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های مناسب، می‌تواند درخشنده باشد. این موفقیت‌ها نه تنها نشانه‌ای از رشد صنعت سینما در ایران است، بلکه گام مهمی در جهت انتقال فرهنگ و هویت ایرانی به نسل‌های آینده و سایر ملت‌ها خواهد بود.
خبرنگار: زهرا عباسی