گروه سینما هنرآنلاین، بعد از انتشار غیر قانونی نسخه اصلی دو فیلم برادران لیلا و جنگ جهانی سوم سینمای ایران با پدیده جدیدی روبه‌رو شد، پدیده‌ای که برخی آن را قاچاق خودخواسته نامیدند. خودخواسته از این جهت که عوامل فیلم، اعتراضی به پخش غیرقانونی فیلم خود نداشتند و چند ماه بعد، با قاچاق هم‌زمان سه فیلم «تفریق» و «بی‌رؤیا» «اراتمند؛ نازنین بهاره تینا» این جریان ادامه پیدا کرد و در جدیدترین انتشار غیرقانونی این روزها با پخش فیلم «شب، داخلی،دیوار» این پدیده ابعاد تازه‌تری پیدا می‌کند.
وجه اشتراک این نوع از قاچاق در شیوه انتشارشان است که خارج از سازمان‌های دولتی و از دفاتر فیلم‌ها یا درگاه‌های خارجی اتفاق می‌افتد. نکته قابل توجه در پدیده قاچاق خودخواسته خبری از نسخه بی‌کیفیت پرده‌ای فیلم نیست. فیلم‌های منتشرشده با کیفیت‌های Full HD منتشر می‌شوند. همچنین اغلب فیلم‌هایی که نسخ غیرقانونی آن‌ها در فضای مجازی منتشرشده، یا توقیفی هستند و یا تقریباً توقیف بوده‌اند و در نوع آخر در هیچ دسته ای قرار نمی گیرند یعنی نه توقیفی بوده اند و نه تقریبا توقیف بوده اند. در این دسته از فیلم‌ها، عوامل فیلم نه‌تنها نسبت به قاچاق اعتراضی ندارند بلکه دردشان چیز دیگری است که قاچاق را برای آن بهانه می‌کنند و یا این بهانه را برای آن می تراشند.
مرور اظهار نظر عوامل فیلم بعد از قاچاق جالب توجه است، چه آنجایی که بعد از انتشار غیر مجاز برادران لیلا تهیه‌کننده فیلم اعلام کرد:«دوستان سازمان سینمایی تصمیم به تنبیه ما گرفتند و این تنبیه علاوه بر ما، شامل حال مخاطبان سینمای ایران هم شد که امکان تماشای یک فیلم خوب در شرایط مناسب را از دست دادند و با مردمی که فیلم را دیدند مشکلی نداریم» چه این روزها که با اظهارنظرهای عجیب سازندگان فیلم «شب، داخلی، دیوار» روبه‌رو شده‌ایم. عوامل فیلم «شب، داخلی، دیوار» عدم نبود فضای نمایش فیلمشان در کشور را دلیل قاچاق آن دانسته و در بیانیه‌ای گفته‌اند، « اگر قاچاق فیلممان بار دیگر نوری بتاباند بر دلیل و ریشه‌های قاچاقِ فیلم‌هایی که سیستم ممیزی و سانسور، راه حیات و حق طبیعی آن‌ها را به خفقان کشانده است، رنجِ آن را به جان می‌خریم.»
اظهارنظری که در پی آن واکنش جعفر انصاری‌فر دبیر ستاد صیانت از آثار و محصولات سینمایی را در پی داشت و اعلام کرد « طبق اطلاع بنده، این فیلم درخواستی برای دریافت پروانه نمایش ارائه نداده که مورد ممیزی یا سانسور قرار گیرد.» این اظهارات نشان می‌دهد، داستان قاچاق این روزها به مسیری برای پشت کردن به قوانین تبدیل شده است، تا با دور زدن مسیر های قانونی فیلم خود را اکران کنند. فیلم هایی که حاضرند به هر قیمتی پیامشان را به مخاطب برسانند. نکته مهم در این جراین آنجا ست که این فیلم ها پیش از قاچاق توسط کمپانی های خارجی حقوق مادی و معنویشان فروخته می شود و علنا تهیه کننده در این بازی متزلزل نیست. محفلی خارجی که آماده است تا از کسانی که به قوانین اعتقادی ندارند، حمایت کند.
در هر حال فیلم "شب ، داخلی، دیوار" برای بازی در چرخه قاچاق «خود خواسته» مرحله ممیزی و توقیف را طی نکرده بنابراین تظلم و اعتراض به سیستم نظارت منطق ندارد، بی منطقی که بار دیگر محمد زاده بازیگر فیلم هم بر آن تاکید کرده است، بنابراین این تناقضات و ادعای تهیه کننده فیلم نشان می‌دهد،عوامل فیلم «شب، داخلی، دیوار» برای زیر سؤال بردن سیستم نظارتی کشور و اعتراض نسبت به ممیزی و قوانین نظارت که لازمه هر سیستم پخشی است، تصمیم گرفته اند فیلم خود را وارد چرخه معیوب قاچاق «خودخواسته» کنند.
قابل تاکید است که اعتراض عوامل فیلم به سیستم نظارتی نه ازاین‌جهت است که فیلم از درگاه‌های داخلی به بیرون درز کرده و قاچاق شده است، بلکه ازاین‌جهت که فیلم، تنها برای نمایش اعتراض به قوانین ممیزی، ترجیح داده است، قاچاق شود و مقصر قانون است. طلبکاری بی‌منطقی که به هیچ نظارتی قائل نیست و معتقد است اگر قرار است فیلم از مسیر نظارت و ارزیابی توزیع شود، ترجیح آن است که به‌صورت قاچاق در دسترس قرار گیرد. خواسته‌ای که در هیچ کشوری حتی بی‌قانون‌ترین کشورها قابل‌پذیرش نیست.
در حقیقت ،پدیده فیلم‌های قاچاق «خودخواسته» برخلاف اظهارنظرهای این روزهای برخی از اهالی رسانه بیش از آنکه بر اقتصاد سینمای کشور اثر منفی بگذارد، حقوق معنوی مخاطب را نشانه گرفته است و مخاطب این روزها از مسیر قاچاق، مهمان فیلم‌هایی است که همچون هندوانه سربسته معلوم نیست که قرار است چه آورده‌ای برایشان داشته باشدو چه کسی باید از حقوق مخاطبان دفاع کند.
هانیه شجاعی زند