به گزارش هنرآنلاین، مستند «خط القعر» به کارگردانی فرشاد اکتسابی در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی مراحل تولید را پشت سر می‌گذارد.
اکتسابی کارگردان این مستند درباره سوژه این مستند گفت: با توجه به علاقه و تجربیاتی که در حوزه ساخت مستندهای تاریخی دارم، از مدت‌ها پیش علاقه‌مند بودم یک مستند سینمایی بلند درباره تاریخ دفاع مقدس بسازم و نگاهی بی‌طرفانه به این بخش مهم از تاریخ ایران داشته باشم. همانطور که می‌دانید فیلم‌های زیادی درباره دفاع مقدس ساخته شده، اما عمده آنها درباره حوادث و یا شخصیت‌های تعیین کننده این برهه تاریخی است. مثلاً مستندهایی در خصوص آزادسازی خرمشهر و یا شخصیت‌هایی چون شهید باقری و یا… بوده است.
وی ادامه داد: تاکنون مستندی نداشتیم که به شکلی جامع و با روایتی صرفاً تاریخی به واکاوی این دوران مهم از تاریخ کشور بپردازد. از این رو به دنبال این سوژه رفتم و تحقیقاتم را شروع کردم. ولی در حین پژوهش متوجه شدم که این سوژه این قدر گسترده است که نمی‌توان در قالب یک فیلم استاندارد مستند، با زمان ۸۰-۹۰ دقیقه آن را به نمایش گذاشت و باید تبدیل به یک سریال شود. احساس کردم که اگر بخواهم کل تاریخ هشت ساله جنگ را به صورت یک فیلم سینمایی دربیاورم، حق مطلب ادا نمی‌شود و به همین دلیل از این کار منصرف شدم.
او با اشاره به شکل‌گیری سوژه اصلی مستند «خط القعر» گفت: سراغ سوژه‌هایی دیگری با همین محوریت رفتم. سؤال اصلی من این بود که چرا بین ایران و عراق جنگ درگرفت و چه عواملی منجر به جنگی طولانی میان این دو کشور شد؟ در خصوص این سوژه متوجه شدم که به غیر از چند برنامه گزارشی تلویزیونی، تاکنون مستندی به معنای واقعی آن با رویکردی جامع و تاریخی ساخته نشده است.
این مستندساز توضیحات بیشتری درباره مستند «خط القعر» داد و گفت: تلاش من در این مستند آن است که علل شکل‌گیری این جنگ ۸ ساله را در بستر تاریخی ریشه‌یابی کنم. بنابراین از این حیث روایتم را از دوران صفوی و مناقشات این حاکمیت با حکومت عثمانی آغاز کردم که عمدتاً در خصوص سرحدات این دو امپراطوری بزرگ در منطقه سوق الجیشی شط العرب (اروند رود) بود و این مناقشات سال‌های متمادی طی آمد و رفت حکومت‌هایی چون افشاریه و قاجاریه و همچنین پهلوی به قوت خود تداوم داشت که سرانجام با به قدرت رسیدن صدام به نبردی خونین و طولانی منجر شد. البته فارغ از این مورد دلایل بسیاری زمینه‌ساز وقوع این جنگ بوده است که در این مستند سعی دارم با ارائه اسنادی تاریخی به واکاوی ریشه‌های این جنگ بپردازم.
اکتسابی درباره دلیل نامگذاری این مستند توضیح داد و گفت: در جایی که یک رودخانه دو کشور را از یکدیگر تفکیک کرده است، مرز دو کشور را براساس «خط القعر» رودخانه مشخص می‌کنند. در حقیقت، خط‌القعر یک خط مرزی است که از عمیق‌ترین نقطه رودخانه درنظر گرفته می‌شود که باعث می‌شود تا هر دو کشور همسایه به سهمی عادلانه از ظرفیت‌ها و موهبت‌های آن رودخانه مرزی بهره‌مند شوند.
وی تأکید کرد: در خصوص تعیین این مرز آبی در رودخانه شط العرب (اروند رود) همواره در طول تاریخ بین حکومت‌های مختلف دو کشور ایران و عراق (عثمانی آن زمان) مناقشات و اختلافات عمیقی وجود داشته، ولی اینکه آیا این جنگ هشت ساله صرفاً به واسطه این خط مرزی شکل گرفته است یا خیر، پاسخ‌های بسیاری در ازای این پرسش وجود دارد که در فیلم مستند «خط القعر» به آن پرداخت می‌شود.
کارگردان مستند «خط‌القعر» با اشاره به اینکه این مستند هم‌اکنون مراحل تحقیق و پژوهش را پشت سر می‌گذارد، گفت: بدون شک بخشی از تحقیق و پژوهش در حین تولید و تصویربرداری رخ می‌دهد؛ مثلاً در حین تولید و در زمان مصاحبه‌ها اطلاعاتی را دریافت می‌کنم که پیشتر در تحقیق و پژوهش کتابخانه‌ای بدان دست پیدا نکرده‌ام. بنابراین نمی‌توان در تولید و ساخت یک مستند، زمان مشخص و دقیقی برای پژوهش قائل شد.
او درباره فرم روایی این مستند نیز توضیح داد: این مستند ساختاری مشاهده‌گرانه و سوپژکتیو از نگاه فردی دارد که راوی این مستند است. در واقع این راوی یک پژوهشگر است که در این حوزه مشغول تحقیق است و آنچه در فیلم روایت می‌شود، مسیری از روند این پژوهش و تجربیات این محقق در دستیابی به اسناد، حقایق و ناگفته‌های این موضوع تاریخی است که ما به عنوان مخاطب در این مسیر با او همراه خواهیم شد. بدون آنکه فیلم تلاشی در هویت بخشی و به تصویر کشیدن این فرد و دراماتیزه کردن وی در طول فیلم داشته باشد.