سرویس سینمایی هنرآنلاین: جشنواره فیلم فجر هر سال و هم‌زمان با دیگر جشن‌های پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن‌ماه میزبان علاقه‌مندان هنر سینماست. این جشنواره که از سال ۱۳۶۱ کار خود را آغاز کرده است، چند سالی است که علاوه بر سیمرغ‌های اصلی یک سیمرغ نیز به‌عنوان سیمرغ تماشاگران به برترین فیلم از نگاه تماشاگران به صاحب اثر برگزیده اهدا می‌کند. در سال‌های گذشته شمارش آرا تماشاگران توسط خانه سینما انجام می‌شد و درنهایت مدیرعامل خانه سینما در شب اختتامیه نتیجه آرای تماشاگران و فیلم برگزیده را اعلام می‌کرد.
سی و نهمین جشنواره فیلم فجر در چهل و دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران برگزار شد. فیلم‌های سی و نهمین جشنواره ملی فیلم فجر در ۷۰ سینما در ۳۰ استان و ۵ منطقه آزاد به نمایش درآمد و این اتفاق در حالی رخ داد که امسال به دلیل شرایط کرونا نمایش آثار در سالن‌های سینما محدود بود و از سوی دیگر شمارش آرا نیز برای نخستین بار به شکل الکترونیکی توسط سامانه مدیریت فروش و اکران سینمای ایران (سمفا) انجام شد.
سمفا چیست؟
سامانه مدیریت فروش و اکران سینمای ایران (سمفا) متعلق به سازمان امور سینمایی و سمعی بصری است که کارکردهای ترمینال هماهنگی سامانه‌های فروش برخط، زبان اجرایی نظامنامه اکران و نظام آماری متمرکز سینمای ایران را بر عهده دارد. درواقع اصول اکران، سرگروه‌ها، محاسبه کف فروش، آغاز و پایان اکران، ثبت مصوبات شورای صنفی نمایش و سایر موارد مرتبط از طریق این سامانه انجام می‌گیرد.
فعالان سینما، ذینفعان مشترک، منتقدان، روزنامه‌نگاران و همه شهروندان می‌توانند وضعیت فروش سینمای ایران را برحسب شاخص‌های مختلف، مشاهده و گزارش‌گیری کنند. این نظام آماری نقطه اتکا برای هرگونه سیاست‌گذاری و بهبود است.
حواشی یک سیمرغ
در پایان جشنواره فیلم فجر برابر با آمار سمفا، «ابلق» ساخته نرگس آبیار به‌عنوان فیلم برگزیده تماشاگران سیمرغ بلورین خود را در این بخش دریافت کرد. این سیمرغ در حالی به آبیار و همسرش محمدحسین قاسمی تعلق گرفت که پیش‌تر قاسمی نسبت به عملکرد این سامانه اعتراض کرده بود و در گفتگویی اعلام کرد نمی‌توان سیمرغ مردمی امسال جشنواره را قابل اعتماد دانست.
تأیید اختلال در سمفا
محمدحسین قاسمی در گفت‌وگویی با ایسنا با بیان اینکه درباره شیوه رأی‌گیری مردمی اطلاع‌رسانی انجام نشده بود و خودش بر اساس تحقیقاتی که انجام داده از جزئیات این شیوه مطلع شده است، توضیح داد: آنچه من از دبیرخانه پیگیری کردم، بر این مبنا بود که وقتی تماشاگر بلیتی را خریداری می‌کند پیامکی برایش ارسال می‌شود که تا پایان آن شبی که فیلم نمایش داده‌شده فرصت رأی دادن دارد. البته این موضوع را وقتی یک روز از جشنواره گذشته بود، متوجه شدیم و از آنجا که اطلاع نداشتیم امسال بلیت در اختیار تهیه‌کنندگان قرار نمی‌گیرد و خود ما هم فرصتی برای خریداری بلیت نداشتیم، نتوانستیم این پروسه را تست کنیم. بنابراین بر اساس اطلاعاتی که از طریق تماشاگران و دوستان به دستمان رسید، متوجه اتفاقاتی شدیم.
قاسمی ادامه داد: تحقیقات من نشان داد که سامانه سمفا در همان روز بلیت‌فروشی هم دچار اختلال شده بود و این هم در دبیرخانه مطرح شد که دچار حمله سایبری شده است. درحالی‌که جای تعجب است، مگر این سامانه یک سایت هسته‌ای بوده که دچار چنین اتفاقی شود؟ به‌زعم من حجم بالای ورود به سایت باعث اختلال در آن شده بود و وقتی چنین اختلالی وجود دارد به نظر می‌رسد کل ماجرا ابطال می‌شود. اما از طرف دیگر با وجود تأیید اختلال در سمفا می‌گویند که تعداد سئانس‌ها برای همه فیلم‌ها یکسان است، درحالی‌که به نظر من فیلم «ابلق» تعداد سئانس‌هایش به لحاظ نفرات نسبت به دیگر فیلم‌ها متفاوت است و این اختلال در مقایسه و بررسی‌ها لطمه می‌زند.
او تأکید کرد: برای ما مسلم شده یک اختلال در سامانه سمفا به وجود آمده و برای رفع این مسئله هیچ پیش‌بینی در نظر گرفته نشده است. البته تمام این‌ها که می‌گویم استنباط من از نتیجه صحبت‌های رابط جشنواره و سامانه سمفا است.
قاسمی درنهایت شب اختتامیه و پس از دریافت سیمرغ بلورین این بخش طی سخنانی گفت: «از مردم ممنونم که در این شرایط سخت ما را تنها نگذاشتند. در این سامانه، در روزهای اول اختلالی ایجاد شده بود، اما خوشبختانه با رفع مشکل، بیشترین آرا درنهایت به فیلم ما رسید. اگر نیاز به بررسی و رصد بیشتری هم در سامانه سمفا باشد، این جایزه به دست ما امانت است، تا رفع ابهام شود.»
سمفا برای ارزیابی آرای مردمی طراحی نشده است
در ادامه محمدرضا منصوری تهیه‌کننده فیلم «شیشلیک» نیز درباره حواشی سیمرغ مردمی جشنواره امسال با بیان این مطلب به ایسنا گفت: امسال مشکل اول، سپردن رأی‌گیری سیمرغ مردمی به سمفا بود؛ این سامانه در زمینه اطلاعات و آمار سینماداری و بلیت‌فروشی برای دست‌اندرکاران سینما، سامانه خوبی است اما برای ارزیابی آرای مردمی طراحی نشده است. بنابراین به نظرم نباید آرای مردمی را به سمفا می‌سپردند چون ساختار آن برای کار دیگری طراحی شده است.
منصوری تأکید کرد: وقتی در سامانه سمفا به‌راحتی می‌توان در آرای مردمی دخالت و دست‌کاری کرد، چه تضمینی داریم که صاحبان فیلم در رأی‌گیری‌شان دخالت نکنند؟! همین که می‌توانند دخالت کنند، طبیعی است که مشکلی اصلی به وجود می‌آید.
او در توضیح سخنانش گفت: هر یک نفر با یک شماره تلفن همراه می‌توانست، چهار بلیت تهیه کند و زمانی که فیلم تمام شد، پیامک نظرسنجی برای مخاطب ارسال می‌شد (که البته در روزهای نخست جشنواره برخی مخاطبان پیامک را هم دریافت نکردند) بنابراین حتی بدون اینکه فیلم را ببیند، هر مخاطب می‌توانست، چهار رأی بدهد. البته در پاسخ به این موضوع دست‌اندرکاران جشنواره گفتند، هر کسی که بلیت می‌خرد باید از کانتری که در سالن سینماست، کد بلیتش را بزند تا بتواند در رأی‌گیری شرکت کند اما همان شخص می‌توانست داخل سالن نرود، اما دوستان می‌گویند ما این‌ها را پالایش کردیم؟! البته نمی‌دانم چقدر تضمین این پالایش درست است.
تهیه‌کننده «شیشلیک» در پاسخ به اینکه آیا سیمرغ مردمی را حق فیلم خودش می‌دانسته است، گفت: من در جایگاه قضاوت نیستم. اما آنچه لازم است را بیان می‌کنم. وقتی ۱۵۰۰ رأی از دو فیلم اول کم می‌شود برای اینکه سیستم رأی‌گیری را درست اجرا کنیم، چگونه می‌توانیم به کلیت این رأی‌گیری اعتماد کنیم؟! وقتی در سامانه سمفا عدد دیگری نشان داده می‌شود اما در مراسم اختتامیه عدد دیگری اعلام می‌شود!
او اظهار امیدواری کرد که «برای سال بعد این اتفاقات نیفتاد» و در پاسخ به اینکه آیا اگر دست خانه سینما بود (مثل سال‌های قبل) این اتفاقات نمی‌افتاد؟! گفت: واقعیت این است که مشروعیت سیمرغ مردمی به‌گونه‌ای است که کلاً رأی‌گیری و شیوه آن به پوست‌اندازی نیاز دارد. باید این شیوه به‌گونه‌ای باشد که سینماگران را مقابل هم قرار ندهد. الان موضوع حق کدام فیلم نیست، موضوع آمار درست است. فیلم ما بر اساس آمار تا روز هشتم جشنواره فیلم فجر پربیننده‌ترین بود هم از لحاظ فروش و هم آرای مردمی، چگونه می‌شود در سه روز آخر اتفاق دیگری می‌افتد؟! امسال کلاً تجربه خوبی در سیمرغ مردمی نبود، امیدوارم برای سال‌های بعد تکرار نشود.
محمدحسین مهدویان کارگردان «شیشلیک» نیز با انتقاد از استفاده فکر نشده از سامانه سمفا و کنار گذاشتن نظارت صنفی خانه سینما در صفحه شخصی‌اش نوشت: «ماجرای دست‌کاری در آرای مردمی جشنواره در سه روز آخر رأی‌گیری، بعد از پیگیری عوامل فیلم‌ها و رسانه‌ها با یک توضیح غیر شفاف از سوی ستاد جشنواره و ابطال شبانه تعدادی از آراء سرهم‌بندی شد.»
درحالی‌که تهیه‌کننده فیلم اول و دوم برگزیده تماشاگران در جشنواره فیلم فجر به عملکرد سمفا انتقادهایی دارند بر آن شدیم نظر برخی دیگر از تهیه‌کنندگان سینما را درباره این سامانه جویا شویم.
تهیه بلیت یک ساعت قبل از اکران
علی سرتیپی تهیه‌کننده سینما که امسال با فیلم «ستاره‌بازی» در جشنواره حضور داشت، درباره سمفا گفت: این سامانه باعث شده است دوستداران و مخاطبان سینما برای تهیه بلیت سینما نیاز به حضور فیزیکی نداشته باشند و به‌راحتی بتوانند خرید اینترنتی انجام دهند. این موضوع که علاقه‌مندان می‌توانند بلیت فیلم مورد نظرشان را حتی یک ساعت قبل از اکران در سالن‌هایی که ظرفیت خالی دارند تهیه کنند به نظر می‌رسد موضوع قابل دفاع و بی‌نظیری است.
این تهیه‌کننده و سینمادار عنوان کرد: بالاخره در شروع هر کار دیدگاه‌های مثبت و منفی وجود دارد، اما سمفا جای پیشرفت دارد و می‌تواند موفق باشد و در فضای سینمایی اثرگذار باشد.
سمفا قدم مثبت و رو به جلویی بود
سمیرا برادری تهیه‌کننده فیلم «زالاوا» استفاده از سامانه مدیریت فروش و اکران سینمای ایران را یک اتفاق مثبت و روبه‌جلو ارزیابی کرد و با اشاره به نقش سامانه سمفا در این دوره جشنواره گفت: فکر می‌کنم که کلیت استفاده از سامانه سمفا در دوره سی و نهم اتفاق خوبی است، اما تا این روش جا بیفتد و خالی از اشتباه شود، زمان می‌برد. کلیت این فرایند اتفاق درستی است، اما به لحاظ فنی نیاز به کمی اصلاح دارد. درمجموع به‌عنوان قدم اول اتفاق مثبت و رو به جلویی بود.
ارائه لحظه‌ای آمار در سمفا باعث خوشحالی است
ابراهیم اصغری تهیه‌کننده فیلم «تک‌تیرانداز» درخصوص استفاده از سمفا در ثبت آرای مردمی و ارائه لحظه‌ای آمار بلیت‌فروشی در این دوره از جشنواره گفت: من نظر مثبتی نسبت به استفاده از این سامانه دارم البته برخی دوستان اشکالاتی را هم مطرح می‌کردند، اما اینکه آمار لحظه‌به‌لحظه در این سامانه ارائه می‌شد، جای خوشحالی دارد. امیدوارم همان‌طور که در شمارش آرا دقت می‌شود، در پشت صحنه و بررسی آرای مردمی نیز دقت‌های لازم صورت گرفته باشد. گاهی در پشت‌صحنه سینما و رأی‌گیری‌ها لابی‌گری‌هایی صورت می‌گیرد که شایسته سینما نیست، اما اینکه فرایند رأی‌گیری مردمی به‌صورت اینترنتی انجام شد، می‌تواند به اعتمادسازی در این زمینه کمک کند.
سمفا بلیت‌فروشی را از انحصار خارج کرد
سعید خانی دیگر تهیه‌کننده سینما نیز در خصوص فعالیت سامانه مدیریت فروش و اکران سینمای ایران در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر، گفت: سمفا یکی از بهترین حرکت‌هایی بود که به‌واسطه رویکرد و ماهیت مثبتش، توانست بلیت‌فروشی را از انحصار دربیاورد.
سعید خانی که امسال با یک فیلم متقاضی حضور در جشنواره فیلم فجر بود، عنوان کرد: شاید تنها نقدی که بتوان به سمفا داشت این باشد که ما خودمان باید یک سری داده را به این سامانه بدهیم که این موضوع کمی کار بلیت‌فروشی را کند می‌کند، اما بازهم طرح قابل دفاع و قابل پیشرفتی در حوزه سینما است.
این تهیه‌کننده در خصوص این موضوع که سمفا امسال کمک بسیار چشم‌گیری در خصوص آرای مردمی جشنواره فیلم فجر ۳۹ داشت، نیز گفت: این موضوع خیلی کمک‌کننده بود زیرا بسیاری از تهیه‌کنندگان فیلم‌هایشان را به شهرستان‌ها نمی‌دادند، اما امسال با توجه به این موضوع، تهیه‌کنندگان ترغیب شدند تا فیلم‌های خود را برای اکران جشنواره‌ای شهرستان‌ها ارائه دهند و مانند سال‌های گذشته صرفاً دو سه فیلم برای شهرستان‌ها اکران نشد.
امکان رأی‌گیری برای آرای مردمی در سراسر ایران فراهم شد
غلامرضا موسوی تهیه‌کننده و رئیس صنف تهیه‌کنندگان سینمای ایران نیز پیش‌تر در گفت‌وگو با ستاد اطلاع‌رسانی جشنواره فیلم فجر درباره سمفا گفت: در دوره ریاست حسین انتظامی در سازمان سینمایی، ایجاد سمفا بهترین اقدامی بود که توانست آمار فروش و اکران را روشن و شفاف کند. موضوعی که گاهی اوقات رسیدن به آن خیلی سخت و غیرقابل‌دسترس بود.
موسوی ادامه داد: ما در صنف تهیه‌کنندگان مخالف هرگونه انحصار و انحصارطلبی هستیم که خدا را شاکر هستم که سمفا توانست به‌خوبی انحصار را از بحث اکران و فروش دور کند.
این تهیه‌کننده گفت: در جشنواره امسال سمفا توانست کمک بزرگی در خصوص شفاف‌سازی آرا مردمی داشته باشد. با سمفا امکان رأی‌گیری برای آرای مردمی در سراسر ایران فراهم شد. بنابراین برخلاف گذشته، امسال «بهترین فیلم از نگاه تماشاگران» منتخب تمام کسانی است که در سراسر کشور فیلم‌ها را دیده‌اند و این دستاورد بزرگی است.
---
قطعاً سمفا در حال آزمون و خطاست و باید برای سال‌های آینده مشکلات این سامانه برطرف شود و اختلالات آن بررسی شود تا به یک نظر نهایی درباره کیفیت آن رسید. امید است که در سال‌های آینده سیمرغ تماشاگران بدون هیچ‌گونه شائبه‌ای به صاحبان آثار تعلق بگیرد تا دیگر هیچ صاحب اثری سیمرغی را به امانت نزد خود نگاه ندارد.