سرویس سینمایی هنرآنلاین: آرش انیسی کارگردان و نویسنده در نخستین تجربه سینمایی خود فیلم سینمایی "مامان" را به تهیه‌کنندگی مجید برزگر تولید کرده است.در خلاصه داستان فیلم آمده است: "مامان" که با وجود جدایی از شوهرش برای خواهر و برادرهای او هنوز همان دختر آبادانی با کلاس و دوست‌داشتنی است، برای پسرهایش اما یک پیرزن بداخلاق و غرغرو است که با تاکسی خود مسافر جابهجا می‌کند و در ظاهر بزرگترین مانع خوشبختی آنها در زندگی است.
رویا افشار در این فیلم اجرای نقش مامان را بر عهده دارد و از دیگر بازیگران اصلی فیلم "مامان" می توان به امیر نوروزی، عرفان ابراهیمی، امیر شمس و شقایق شوریان نام برد.
به بهانه اکران این فیلم در سینمای رسانه با این کارگردان جوان به گفت‌وگو نشستیم که در زیر می‌خوانید:
آقای انیسی چگونه به ایده ساخت فیلم "مامان" رسیدید و این فیلمنامه طی چه فرایندی شکل گرفت؟ در یکی از گفت‌وگوهای شما خواندم که شما این اثر را به فیلم "مادر" زنده‌یاد علی حاتمی تشبیه کرده‌اید.
من فیلم "مامان" را به "مادر" تشبیه نکردم، اما هر بار که فیلم "مادر" زنده‌یاد علی حاتمی را می‌دیدم با تمام علاقه‌ای که به آن داشتم، احساس می‌کردم این اثر از درک من نسبت به مفهوم مادر کمی دور است. به عقیده من به لحاظ اجتماعی هر کلمه‌ای یک کار ویژه است و مشخصاتی دارد که برخی مواقع این مشخصات از دل جامعه بر می‌آید و در مواقعی دیگر این ویژگی‌ها از سوی حکومت‌ها به واژه‌ها الصاق شده و تلاش می‌شود معانی چسبانده شده به درون جامعه تزریق شود. من در فیلم "مامان" تلاش کردم به‌جای آن که معانی خاصی را به فیلم و مفهوم مادر وصل کنم به نحوی که با ساخته‌شدن فیلم آن معانی به جامعه منتقل شود، تلاش داشتم این واژه را بر اساس شناختی که از مفهموم کلمه مادر و کارکرد آن با توجه به تجربیات و تحقیقاتم دارم، تعریف کنم. در واقع جهت این تعریف از پایین به بالا و از دل زندگی واقعی گرفته شده است. علت آنکه نام فیلم را هم "مامان" انتخاب کردم این است که به‌زعم من مادر یک واژه رسمی برای این نقش و جایگاه در خانواده است، اما مامان واژه‌ای عام برای این نقش است و از دل جامعه بر آمده است.
-آیا این به آن معنا است که ما تا به امروز نمایش درستی از جایگاه مادران در سینما نداشته‌ایم و شما تلاش کرده‌اید آن جایگاه را به‌درستی نمایش دهید؟ چه‌بسا در بیشتر مواقع ما با زنان و مادرانی در سینما و تلویزیون مواجه هستیم که عملکردی منفعل دارند و آیا می‌توان گفت این کمبودها سبب شد که شما تلاش کنید نمایش متفاوتی از مادران در سینما داشته باشید.
مادر کلمه‌ای مقدس است و همین‌که می‌گوییم بهشت زیر پای مادران است، تاییدی بر این تقدس است. این نسبت دادن بهشت زیر پای مادران باعث می‌شود که انتظار داشته باشیم از مادران که عملکرد ویژه‌ای شایسته این جایگاه داشته باشند. مادر فیلم "مامان" نه‌تنها نقش‌هایی که جامعه به‌صورت پیش‌فرض برای مادران در نظر گرفته را انجام نمی‌دهد که حتی شغلی مردانه دارد و از سویی دیگر به دلیل شرایطی که دارد، برخی مسئولیت‌های خود را یا انجام نمی‌دهد یا قادر به انجام آنها نیست. البته مامان قصه من حاضر نیست به ناتوانی خود اعتراف کند و درنتیجه واکنش‌هایی از خود نشان می‌دهد. به‌طور مثال در این فیلم فریدون پسر بزرگ خانواده قصد ازدواج دارد و بزرگترین مشکل بر سر راه او نیز مادرش است که بیننده خیلی زود متوجه می‌شود که عاشقانه فرزندانش را دوست دارد، اما از آنجاکه نمی‌تواند نقش حامی را بازی کند، سعی می‌کند که واکنش‌هایی نسبت به این انتظار جامعه نشان دهد، که در ظاهر به نظر می‌رسد مامان در حال سنگ انداختن در برابر پای فرزندش است.
-آیا از این بابت نگران نبودید که بخواهید این ضعف‌های مادران را آن هم در قاب سینما به تصور بکشید؟
تصور می‌کنم تصویری که من از مادر به‌عنوان مامان خانواده ترسیم می‌کنم، تصویری به‌شدت ملموس در خانواده است و اتفاقاً بر این باورم که این جریان هم از سوی فرزندان خانواده‌ها و هم از سوی مادران قابل‌درک و فهم خواهد بود. به نظر من، ما در این فیلم با یک مامان واقعی طرف هستیم و این همان انتظاری است که من و جامعه از کارگردان یک اثر داریم. به‌هرروی من سعی داشتم در این فیلم به واقعیت نزدیک شوم و اجازه دهم فیلم‌ها شبیه جامعه شود. تصور می‌کنم این بخشی از رسالت من به‌عنوان فیلم‌ساز است. به عقیده من فیلم نسبت به مردم جامعه و واقعیت‌های امروز آن وفادار بوده است.
-به نظر شما مادری که در این فیلم به تصور کشیدید آیا مادر ملموسی برای نسل نوجوان و جوان امروزی است. به‌هرتقدیر باید بپذیرم که نسل به نسل رویکرد و نگاه فرزندان نسبت به جایگاه پدرها و مادرها تغییر می‌کند هرچند که این اتفاق دوسویه است. برای برقرار کردن ارتباط بهتر با مخاطب آیا گروه سنی خاصی را در نظر گرفتید یا نمایشی کلی را به تصویر کشیدید.
فرزندان نسل‌های قبلی به‌عنوان پدر و مادر امروز و فرزندان این نسل مخاطبان اصلی فیلم هستند و معتقد هستم تمامی افراد در جایگاه‌های متفاوت در یک خانواده می‌توانند با این فیلم ارتباط برقرار کنند
آقای انیسی این فیلمنامه را در چه مدت زمانی نوشتید و چه شد که به سراغ چنین مضمونی رفتید؟
این جریان به علاقه من به فلسفه و زبان و در این مورد واسازی مفاهیم بازمی‌گردد و اینکه تمایل داشتم با رسیدن به تعریف مجددی از کلمه مامان، به واقعیت و کارکرد امروزی این واژه در جامعه نزدیک شوم. البته این به این معنا نیست که من می‌خواهم جایگاه یک مادر را زیر سؤال ببرم بلکه کاراکتری را نشان می‌دهم که با تمام ضعف‌ها می‌تواند مخاطب را عاشق خودکرده و هم‌زمان ببیننده را از بسیاری از رفتارهایش متعجب سازد. یعنی درعین‌حال که می‌توان از برخی تصمیمات آن مادر عصبانی شد، می‌توان به او حق هم داد.
-روند نگارش فیلمنامه چه مدت به طول انجامید؟
تصور می‌کنم حدود یک سال تحقیقات من به‌منظور رسیدن به تعاریف رسمی واژه مادر به طول انجامید و اینکه چگونه می‌توان این تعاریف را در قالب یک درام به تصویر کشید به شکلی که رویکرد معنایی پشت آن‌هم به‌وضوح به چشم نیاید اما روند نگارش فیلمنامه سه ماه به طول انجامید.
-این فیلمنامه از زمان شکل‌گیری ایده تا زمانی که به رشته تحریر درآمد و سپس در قاب تصویر جای گرفت، تا چه میزان دستخوش تغییر و تحول شد؟
شیوه‌ای که من برای یک فیلمنامه بکار می‌برم این‌گونه است که زمان زیادی را صرف تحقیق می‌کنم. شما وقتی از بیرون به درون فیلمنامه را می‌نویسید، صحنه‌هایی را می‌نویسید و مدام آنها را جابهجا می‌کنید تا در نهایت زمان ساخت برسد و در صورتی که نخواهید آن را بسازید همچنان می توانید آن ها را جابهجا کنید یا صحنه‌ای را حذف و صحنه دیگری را اضافه کنید، اما در شیوه نگارش فیلمنامه از درون به بیرون؛ ایده ابتدایی بذری است که باید به آن فرصت رشد داد تا به یک درخت تبدیل شود و آن درخت همان فیلمنامه نهایی ما است که نمی‌توان چندان شاخه‌های آن را جابهجا کرد. اگر فیلمنامه را به توپی تشبیه کنیم که مسیری را بین ابتدا و انتهای فیلم می‌رود، به عقیده من نویسنده تنها حق دارد در شروع فیلم به آن توپ ضربه وارد کند تا شخصیت‌ها شروع به حرکت کنند، اما در ادامه نویسنده حق دخالت در روند آن را ندارد. فیلم‌نامه‌هایی که به این روش نوشته می‌شوند به‌سختی امکان بازنگری کلی دارند و تنها می‌شود در جزئیات بازنگری انجام داد. البته میان فیلمنامه مامان و فیلمی که ساخته‌شده تفاوت مهمی وجود دارد و آن تعدادی صحنه مربوط به گذشته مامان است است که به دلایل تولیدی حذف‌شده‌اند.
-لطفاً درباره روند انتخاب خانم افشار به‌عنوان بازیگر نقش مامان نیز توضیح دهید؟
خانم افشار بازیگری هستند که همه ما با او خاطراتی داریم. حدود دو سال پیش فیلمی با بازی ایشان دیدم که با توجه به حس و حال آن به نظر می‌رسید ایشان به خوبی می‌تواند از پس این نقش بر بیاید. با کمی تحقیق متوجه شدم با توجه به پیشینه‌ای که دارند، احتمالاً این کاراکتر را به‌خوبی می‌شناسند. البته گزینه‌های دیگری هم برای این نقش وجود داشت، اما وقتی با آقای برزگر به‌عنوان تهیه‌کننده قرار شد که دست به انتخاب نهایی بزنیم، با توجه به اینکه ایشان سینمای مستقل را به‌خوبی می‌شناسند و از این موضوع به‌خوبی آگاهی دارند که فیلم مستقل قرار نیست تنها یک عنوان باشد و یک اثر مستقل در حقیقت یک نگاه چند سویه به فیلمنامه، فیلم و تولید دارد، تصمیم بر آن شد که با رویا افشار برای نقش اصلی این فیلم وارد گفت‌وگو شویم. خانم افشار هم بعد از خواندن فیلمنامه نقش را پذیرفتند.
-آقای انیسی شرایط جشنواره امسال بسیار متفاوت از سال‌های قبل است و حضور فیلم اولی‌ها به شکلی پررنگ احساس می‌شود. درصورتی‌که طی سال‌های گذشته ممکن بود این حضور چندان جلوه‌ای نداشته باشد، اما امسال به دلیل حضور آثار بخش نگاه نو و رقابت با سایر آثار ممکن است اتفاقات خوبی رقم بخورد. به نظر شما آیا این روند می‌تواند در آینده هم تداوم داشته باشد.
به نظر من این روند در سال‌های گذشته کم‌وبیش وجود داشته. بعضی سال‌ها بخش نگاه نو وجود نداشته و سال‌هایی وجود داشته است. اگر بخواهیم از نظر تعداد فیلم اولی‌ها به نسبت کل آثار به جشنواره امسال نگاه کنیم، آشکار است که فیلم اولی‌ها نمایش پررنگی دارند و این می‌تواند به این دلیل باشد که به نسبت هرسال که به‌طور مثال ۲۰ تا ۳۰ فیلم اول تولید می‌شد و 120-30 فیلم دیگر، امسال از بین ۶۰ فیلمی که دارای شرایط پایه شرکت در جشنواره بودند نیمی فیلم اولی بودند. اتفاقی که شاید دلیل پررنگ بودن حضور فیلم اولی‌ها در بخش اصلی جشنواره امسال شده است.