سرویس سینمایی هنرآنلاین: از سال ۱۳۶۲ و در دومین دوره جشنواره فیلم فجر، هر سال فیلم کوتاه عضوی ثابت در جشنواره بوده است و در کنار سایر آثار سیمرغ بلورینی نیز برای این بخش در نظر گرفته شده است.
این روند تا دوره بیست و نهم ادامه داشت و به‌یک‌باره از آیین‌نامه جشنواره حذف شد، تا هفت سال بعد بار دیگر به آیین‌نامه جشنواره اضافه شود و این رقابت را برای فیلمسازان شیرین کند، البته با تغییراتی ازجمله این که این بار تنها منتخبان جشنواره فیلم کوتاه تهران و ایسفا می‌توانستند در این جشنواره حضور یابند، اما امسال نه به دلیل تغییر در آیین‌نامه بلکه به دلیل شرایط پاندمی کرونا و به دلیل عدم برگزاری جشنواره فیلم کوتاه تهران، باز هم فیلم کوتاه با تغییراتی مواجه شد تا در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر متفاوت حضور یابد، هرچند این تغییرات در آیین‌نامه جشنواره فیلم فجر تنها مختص به فیلم کوتاه نیست و سایر آثار را نیز در برگرفته است.
در این دوره از جشنواره هیئت داوران این بخش از میان فیلم‌های کوتاه حائز شرایط (۳ تا ۱۵ دقیقه) حاضر در سی و هفتمین جشنواره فیلم کوتاه تهران، یک فیلم را به‌عنوان اثر برگزیده معرفی خواهند کرد.
به همین بهانه به سراغ یک داور سعید پوراسماعیلی، دو شرکت‌کننده مریم اسمی خانی و آرمین رحیمیان و یک فیلمساز فیلم کوتاه شهرام میراب اقدم رفتیم و با آن‌ها درباره این تغییرات صحبت کردیم که پاسخ آن‌ها را در زیر می‌خوانید:
جشنواره و کشف استعدادهای جدید
سعید پوراسماعیلی عضو هیئت داوران بخش فیلم کوتاه و مستند سی و نهمین جشنواره فیلم فجر، در گفت‌وگو با خبرنگار هنرآنلاین درباره تغییراتی که امسال در این بخش رخ داده است، گفت: امسال نیز مانند سال‌های گذشته فیلم‌های کوتاه در جشنواره فیلم فجر حضور دارند. هر سال آثار از جشن مستقل فیلم کوتاه (ایسفا) و جشنواره فیلم کوتاه تهران به جشنواره فیلم فجر راه پیدا می‌کردند، اما امسال به دلیل اینکه جشنواره مستقل فیلم کوتاه به‌صورت آکادمی برگزار می‌شود، تنها آثاری که در بخش مسابقه ملی جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور دارند در جشنواره فیلم فجر شرکت داده شده‌اند. تنها تفاوتی که در این دوره نسبت به سایر دوره‌ها وجود دارد این است که تمامی آثار بخش مسابقه ملی جشنواره فیلم کوتاه تهران در این دوره می‌توانند حضور داشته باشند درحالی‌که در سال‌های گذشته فیلم‌های محدودتری شامل فیلم‌های کاندید شده راه پیدا می‌کردند.
او ادامه داد: البته نظر من این است که فستیوالی به اعتبار جشنواره فیلم فجر بهتر است از طریق هیئت انتخاب خود آثار را برگزیند و از خروجی فستیوال‌های دیگر فیلم دریافت نکند. این اتفاق گرچه کار دبیرخانه‌ای فجر را سخت می‌کند، اما این که فرصت دیگری برای فیلم‌های کوتاهی که در جشنواره فیلم کوتاه تهران پذیرفته نشده‌اند فراهم می‌آورد، موجب کشف و معرفی استعدادهای جدید می‌شود.
پوراسماعیلی در پاسخ به این سؤال که آیا افزایش تعداد فیلم‌های کوتاه را مثبت ارزیابی می‌کند یا خیر، بیان کرد: من موافق این افزایش هستم، چرا که هرچه تعداد فیلم‌های بیشتری به جشنواره راه پیدا کند رقابت نیز بیشتر و بهتر خواهد بود.
معاون فرهنگی و آموزشی انجمن سینمای جوانان ایران در ادامه درباره تأثیر کرونا بر تولیدات فیلم کوتاه اظهار کرد: به‌طور قطع کرونا بر تولیدات نقش داشته است و تولیدات را محدود کرده است، اما فیلم کوتاه به دلیل این که شبیه فیلم بلند ساختار اجرایی پیچیده‌ای ندارد، امکان تولید ساده‌تری دارد و خیلی تابع آن پیچیدگی‌ها نیست، بنابراین بسیاری از فیلمسازان جوان آثارشان را تولید کردند و با وجود محدودیت‌ها فیلمسازی را تعطیل نکردند.
وی در مورد کیفیت فیلم‌های امسال گفت: فیلمها غالباً به لحاظ فنی قابل قبول و حرفه‌ای هستند، اما مشکل اصلی موضوع و ساختار فیلم‌های کوتاه است که کمتر به اثر درخشان و فیلمساز پدیده نوظهوری برخورد می‌کنیم. بااین‌حال مطابق رشد هر سال، فیلم کوتاه را همچنان رو به رشد و با کیفیت می‌بینم.
بودن جشنواره بهتر از نبودن آن است
شهرام میراب اقدم فیلمساز نیز درباره تغییرات جشنواره فیلم فجر امسال به هنرآنلاین توضیح داد: تا جایی که می‌دانم قبلاً انجمن فیلم کوتاه آثار را معرفی می‌کرد، اما امسال فیلم‌های سه تا ۱۵ دقیقه که در جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور دارند، به جشنواره فیلم فجر معرفی شده‌اند و به یکی از این آثار جایزه تعلق خواهد گرفت. به نظرم این اتفاق حس رقابت را کمرنگ می‌کند چرا که همین که یکسری فیلم انتخاب می‌شد و به رقابت در جشنواره فیلم فجر فراخوانده می‌شدند، جذاب بود، اما دیگر با این روند دلهره‌ای وجود ندارد و یک فیلم مستقیم به‌عنوان برگزیده اعلام می‌شود. شاید داوران کاندیدی اعلام کنند، اما بعید می‌دانم و صرفاً یک فیلم موفق به دریافت جایزه خواهد شد.
او ادامه داد: درواقع با این اتفاق دیگر چالش میان فیلمسازان برای اینکه هیئت انتخاب آثار را ببیند وجود ندارد و صرفاً منتظر هستند تا یک فیلم جایزه بگیرد. حذف هیئت انتخاب جذابیت کار را کمرنگ کرده است و آثار صرفاً داوری می‌شوند و البته که کار داوران نیز راحت‌تر می‌شود و دستشان بازتر است، چرا که باید از میان تعداد و انتخاب‌های بیشتر فیلم برگزیده را معرفی کنند.
این مستندساز در ادامه درباره حذف مخاطبان از جشنواره به دلیل شرایط پاندمی نیز اظهار کرد: به‌هرحال این موقعیتی است که در تمام دنیا وجود دارد و صرفاً برای کشور ما نیست. برگزاری خود جشنواره به نظر من مهم است و ماهیت کلی را زنده نگه می‌دارد. از همین منظر برگزاری جشنواره اتفاق خوبی است. به‌هرحال کرونا شرایط زندگی را تغییر داده است و ما نیز همراه با آن شیوه‌هایمان را تغییر داده‌ایم. به نظر من بودن جشنواره بهتر از نبودن آن است. برگزاری این دوره از جشنواره متناسب با شرایط به وجود آمده است و فیلمها زیر چتر جشنواره به نمایش درمی‌آیند و مشکلی هم نخواهد بود. متأسفانه امسال به دلیل کرونا سینماها تعطیل بود و تقریباً همه به‌واسطه اکران‌های آنلاین در پلتفرم‌ها و وی‌او‌دی‌ها آثار را آنلاین می‌بینند و سینما اگر به همین منوال پیش برود رفته‌رفته فراموش می‌شود. ماهیت اکران آنلاین بد نیست، اما در سالن رفتن و فیلم دیدن در حال رؤیا شدن است.
میراب اقدم در پاسخ به این سؤال که آیا سینمای کوتاه را می‌توان به شکل مستقل دید یا راهی است برای ورود به سینمای بدنه، توضیح داد: فیلم کوتاه یک سینمای مستقل است. فیلم کوتاه را با معیارهای خاص می‌سازید و فضا را به‌نوعی نگاه می‌کنید که در مدت‌زمان کوتاهی قصه را تعریف کند. بنابراین یک سینمای مستقل است که در کنارش می‌توان سینمای بلند را نیز تجربه کرد و این تجربه کار اشتباهی نیست و پیشرفتی برای فیلمساز است. بارها پیش آمده که سینماگران در داخل و خارج اقدام به ساخت فیلم کوتاه کرده‌اند و کسب تجربه بوده برایشان و در هر دو زمینه نیز مخاطب خود را داشته‌اند. فیلم کوتاه و بلند در کنار هم می‌توانند حیات داشته باشند.
این فیلمساز در خاتمه درباره چگونگی انتخاب اثر برتر جشنواره نیز گفت: باید فکری برای فیلمها شود تا اهالی سینمای فیلم کوتاه بدانند که فیلمی که جایزه گرفته است چیست و معیار داوران برای انتخابش چه بوده است. ازآنجایی‌که تلویزیون هرگز حامی فیلم کوتاه نبوده است و جشنواره فیلم کوتاه نیز برگزار نشده است، کسی فیلمها را ندیده و این علامت سؤال در تمامی بخش‌ها وجود دارد که چرا صرفاً یک فیلم جایزه گرفته است و باید فکری برای این نقطه بشود. تا قبل این آثار در جشنواره فیلم کوتاه تهران دیده شده بودند، اما امسال هیچ تصوری و قضاوتی وجود ندارد.
تمامی آثار در فجر شانس دیده شدن دارند
مریم اسمی‌خانی دیگر فیلمساز فیلم کوتاه است که با فیلم کوتاه "وضعیت اورژانسی" در جشنواره سی و نهم حضور دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار هنرآنلاین درباره این دوره از جشنواره گفت: با توجه به اتفاقاتی که در سال‌های گذشته درباره حضور فیلم کوتاه در جشنواره فیلم فجر رخ داد، به نظرم بازگشت سیمرغ فجر اتفاق خوبی است، تا همه بتوانند با هم رقابت کنند. پس از بازگشت سیمرغ فیلم کوتاه به جشنواره نیز حضور فیلم‌های کوتاه محدود بود و از کانال‌های مختلف آثار رد می‌شدند تا به جشنواره فیلم فجر برسند، بنابراین حضور تمامی آثار بخش مسابقه ملی جشنواره فیلم کوتاه تهران در این جشنواره و داوری آثار توسط هیئت داورانی که خود در سینمای حرفه‌ای و بلند نیز فعال هستند بسیار اتفاق خوبی است. در جشنواره فیلم کوتاه نگاه‌ها به آثار متفاوت است و بیشتر به آثار تجربه‌گرا اهمیت داده می‌شود، درحالی‌که در جشنواره فجر امسال تمامی آثار چه تجربه‌گرا و چه ساختاری این شانس را دارند که مورد داوری قرار گیرند. خوشحالم که جشنواره فیلم فجر امسال با تمام شرایط برگزار می‌شود و امیدوارم که جشنواره فیلم کوتاه تهران نیز به‌زودی برگزار شود.
او ادامه داد: ضمن این که داوران می‌توانند آثار را منصفانه ببینند. در سال‌های گذشته هیئت انتخاب اثری را حذف می‌کرد، درحالی‌که ممکن بود داوران آن را انتخاب کنند، اما حالا با توجه به این که بخش انتخاب حذف شده است، داوران می‌توانند آثار را به لحاظ فنی و تکنیکی و در درجه بعد به لحاظ سلیقه مورد داوری قرار دهند.
این کارگردان در پاسخ به این سؤال که آیا حضور در جشنواره فیلم فجر برای فیلمسازان جوان اهمیت بیشتری دارد یا فیلم کوتاه تهران، بیان کرد: سیمرغ معتبرترین جایزه سینمای ایران است. ما در جشنواره‌ای شرکت می‌کنیم که فیلم‌های بلند و مستند نیز در آن حضور دارند و درواقع فجر کامل‌ترین جشنواره سینمایی ایران است، اما ما بچه‌های فیلم کوتاه هستیم و جشنواره فیلم کوتاه تهران به دلیل تفاوتش در جنس مخاطب و حضور آثار برایمان مهم است. هردو جشنواره از اعتبار مخصوص به خود برخوردارند و هیچ‌کدام از اعتبار دیگری نمی‌کاهد یا به آن اضافه نمی‌کند.
اسمی خانی در خاتمه درباره ورود به فضای فیلم بلند اظهار کرد: هیچ‌کس نمی‌خواهد در فضای فیلم کوتاه باقی بماند. همه دوست دارند در تمام ابعاد کار کنند. فیلم کوتاه و بلند دو مقوله متفاوت هستند ولی کسی که فیلم می‌سازد می‌تواند در تمام عرصه‌ها فعالیت داشته باشد، گاهی قصه این فضا را به شما نمی‌دهد که در سینمای بلند کار کنید و فقط به‌اندازه یک فیلم کوتاه جوابگوست، گاهی هم فراهم کردن شرایط برای ساخت یک فیلم بلند کار سختی است، بنابراین در عرصه فیلم کوتاه راحت‌تر می‌توان کار کرد.
ساختاربندی در اولویت قرار بگیرد
آرمین رحیمیان که پیش از این به‌واسطه ایفای نقش در فیلم سینمایی "شبی که ماه کامل شد" او را شناختیم، در این دوره از جشنواره به همراهی عماد امامی نیا فیلم کوتاه "تف" را در مقام کارگردان دارد.
او درباره حضور در جشنواره فیلم فجر گفت: ما با جشنواره فیلم فجر بزرگ شدیم. حال و هوایی که همواره در ایام جشنواره برای ما وجود داشت مانند در صف ایستادن‌های طولانی برای تهیه بلیت، شور و شعفی وصف‌ناشدنی ایجاد می‌کرد، ضمن این که تنها مدخل ما برای دیدن فیلمها و آشنایی با آن‌ها بود و باعث می‌شد تا جدی‌تر فیلم کوتاه را دنبال کنیم. از سوی دیگر جشنواره فیلم کوتاه تهران مأمنی بود که با هم و کسانی که آینده‌ای را برای خود در این عرصه متصور هستند صحبت کنیم و آشنا شویم. ازآنجایی‌که امسال نخستین سالی است که چنین اتفاقی رخ داده است و تمامی آثار بخش مسابقه جشنواره فیلم کوتاه حضور دارند، آزمون و خطایی ندارد و نمی‌توان درباره آن حرف زد. باید جشنواره به پایان برسد و بعد درباره آن و نتیجه‌ای که داشته است، اظهار نظر کرد. فعلاً نمی‌توان نظر کارشناسی دارد چون متر و معیاری وجود ندارد که خوشایند هست یا نیست.
این کارگردان در پاسخ به این سؤال که آیا حضور در جشنواره فیلم فجر برای فیلمسازان جوان اهمیت بیشتری دارد یا فیلم کوتاه تهران، بیان کرد: من خیلی این دو را از هم جدا نمی‌بینم. وقتی فیلمها دیده می‌شود امتیازها یکی است، خوشحال می‌شوم ساختار و فرایند بهتری برای هر دو جشنواره در نظر گرفته شود. هرچقدر این دو ساختار بهتری پیدا کنند و فرایند انتخاب، داوری و کیفیت آثار بالا برود به نفع همه است. وقت آن رسیده که مسئولین نشان دهند چقدر جشنواره برایشان اهمیت دارد، چون برد آن متعلق به سینمای ایران است و انگیزه‌ها بالا می‌رود. ساختاربندی بهتر از اولویت‌بندی است. چیزی که برای ما مهم‌تر است فیلم ساختن است و هرچقدر قدردانی بهتر باشد برای همه بهتر خواهد بود.