سرویس سینمایی هنرآنلاین: پس از اکران اینترنتی فیلم"خروج" ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا که با سرمایه‌گذاری موسسه فرهنگی اوج تولید شده و با توجه به استقبالی که از آن شد، حالا "طلا" ساخته پرویز شهبازی از جنس سینمای مستقل نیز این جرات را یافت تا در روزگاری که به دلیل شیوع ویروس کرونا، سالن‌های سینمایی بسته شده‌اند و زمان باز شدنشان فعلاً معلوم نیست و قطعاً پس از بازگشایی نیز باید مدتی صبر کرد تا مخاطب به آن اعتماد کند و وارد سالن‌ها شود، به شکل اینترنتی اکران شود.
اکران اینترنتی پدیده نوظهوری در دنیا نیست و بسیاری از شرکت‌های فیلمسازی در دنیا در این بستر به اکران فیلم‌های خود مشغول هستند. در ایران نیز پیش از این فیلم‌های کوتاه و مستند از این آزمون سربلند بیرون آمده بودند، اما به هر حال این اتفاق در سینمای تجاری کم ریسک نیست، بخصوص سینمای بخش مستقل که با سرمایه‌های خصوصی تولید شده‌اند و قطعاً به بازگشت سرمایه بسیار امید دارند، اما بسیاری معتقد هستند که این شیوه در شرایط کنونی پاسخگوست و پس از آن از میزان استقبال مخاطب کاسته می‌شود.
برای تهیه این گزارش سراغ تعدادی از سینماگران جوان رفتیم و نظر این نسل از فیلمسازان را درباره پدیده نوظهور سینمای ایران پرسیدیم. برخی از آن‌ها به نکاتی همچون استقبال مخاطب و نبود قانون کپی‌رایت اشاره دارند و برخی نیز امیدی به ادامه این راه ندارند.
اکران آنلاین احترام به تماشاچی است
عباس رزیجی کارگردان "دم سرد" دراین‌باره معتقد است: حالا که اکران فیلم‌ها به سمت نمایش آنلاین رفته و ساختار نمایش عمومی فیلم‌ها در حال تغییر است به دو نکته مهم باید توجه ویژه‌ای بشود. نخست این که سازمان سینمایی، خانه سینما، تشکل‌های صنفی، سایت‌های نمایش فیلم، تهیه‌کنندگان و فیلمسازان از حدوث هرگونه انحصارگرایی و به‌اصطلاح خودمان باندبازی در این جریان جلوگیری کنند و از این فضای تازه صیانت نمایند تا دستخوش انحصار در سایه نشود. نکته بعدی اینکه تلاش کنیم تا ایرادات و معایب موجود در این نوع اکران را با همفکری و پشتیبانی جمعی برطرف نماییم و سایت‌های نمایش فیلم هم ملزم به ایجاد فضایی شوند که از منافع مادی و معنوی صاحبان آثار حمایت کنند و در این تکلیف در کنار سینماگران قرار بگیرند.
او ادامه داد: در این سیکل تازه اکران، شایسته‌سالاری، تنوع محصول، هنر و سطح حرفه‌ای سینماگران نمایان می‌شود و تماشاچی حق واقعی انتخاب خوراک و محصول را پیدا می‌کند. چرا که سبد نمایش و عرضه متنوع و متفاوتی در پیش رو خواهد داشت و دیگر سلیقه چند پخش‌کننده انگشت‌شمار بر توده اجتماع تحمیل نخواهد شد. در این رخداد میزان زیادی از انحصار صنفی و دولتی تولید فیلم و برچسب تولیدکننده حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای از میان می‌رود و هنر در جایگاه حقیقی خود متجلی می‌شود. هنری که تنها یک داور دارد و آن تماشاچی است.
وزارت ارشاد ورود کند
سید ابراهیم عامریان تهیه‌کننده سینما نیز در این زمینه بیان کرد: اکران اینترنتی به این شکل و در این وضعیت اتفاق خوبی است و حتی در وضعیت بعد از کرونا نیز باید ادامه یابد، اما به شرطی که نقاط ضعف آن پوشش داده شود. ازجمله این نقاط ضعف جلوگیری از کپی غیرقانونی آثار است که در روز دوم اکران یا همان ساعات ابتدایی شاهد این اتفاق نباشیم، چرا که کپی غیرقانونی منجر به ضرر سازندگان می‌شود. قطعاً کار راحتی نخواهد بود و سخت و مشکل است. حتی نتفلیکس نیز با این مشکل مواجه است، اما فرق آن‌ها با ما این است که آن‌ها در دنیا فعالند و مخاطب دارند و ما مخاطبمان محدود و صرفاً به داخل کشور خلاصه می‌شود.
او ادامه داد: از سوی دیگر ارائه یک آمار درست از میزان فروش موجب جلب اعتماد می‌شود. به نظرم باید آمار درست در اختیار تهیه‌کننده قرار گیرد و بتوانند میزان فروش را رصد کنند نه این که منتظر بمانند تا یک رقم کلی اعلام شود. این اتفاق شبه برانگیز است و باید این را ارگان یا مجموعه‌ای که به شکل کامل قابل اعتماد اهالی سینماست کنترل کند.
تهیه‌کننده فیلم "تگزاس" گفت: فکر می‌کنم اگر سازمان سینمایی دخالت کند و ناظر فروش باشد و جایی برای ثبت این آمار مانند اتفاقی که در اکران سینماها می‌افتد و تهیه‌کنندگان می‌توانند از طریق مراجعه به سایت سینماشهر از میزان فروش سالن به سالن آثارشان مطلع شوند، وجود داشته باشد نقاط ضعف نیز برطرف می‌شود. تولیدکنندگان نیز به این شیوه اکران اعتماد کرده و پیش‌قدم می‌شوند. همچنین یکسری فیلم‌ها که در گیشه خیلی شاهد اتفاقی نیستند در این فضا راحت‌تر اکران می‌شوند و هزینه‌های بخش پخش نیز کمتر می‌شود و حتی شاید فروش نیز بالاتر باشد و ترافیک اکران نیز کم شود.
عامریان همچنین درباره رقم‌های تعیین‌شده قیمت بلیت و تغییر ساعت دسترسی به اثر نیز اظهار کرد: به نظرم اگر نوسان قیمت وجود داشته باشد خوب است به این دلیل که هر فیلمی برای ساخت مبلغ متفاوتی هزینه می‌کند. تهیه‌کننده دوست دارد با مبلغ بالاتر محصولش را بفروشد، فیلمی که بهتر است از میزان فروش بالاتری نیز باید برخوردار شود، اما این که چه کسی تعیین‌کننده این کیفیت باشد مهم است. باید در این زمینه نظارت وجود داشته باشد تا مخاطب نیز از آن استقبال کند و دادش از میزان هزینه‌ای که انجام می‌دهد درنیاید. به هر حال این اتفاق در مرحله آزمایش است و مشکلاتی مانند قطعی اینترنت، ضعیف بودن اینترنت در برخی نقاط، هزینه‌ای که انجام می‌شود وجود دارد و قطعاً فعالان پلتفرم‌ها می‌دانند که وضعیت به چه شکل است و میزان ساعتی که فرد با خرید بلیت می‌تواند به فیلم دسترسی داشته باشد بر اساس این اتفاقات متغیر است تا مخاطب بتواند به‌راحتی دسترسی داشته باشد.
او در خاتمه بیان کرد: همان‌طور که گفتم به نظرم باید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی به این ماجرا ورود کنند و فروش فیلم‌ها را کنترل کنند، چرا که در غیر این صورت اختلافاتی به وجود خواهد آمد و تهیه‌کنندگان دل به این کار نمی‌دهند.
اکران اینترنتی فرصت مناسبی برای اکران فیلم‌هاست
رامتین لوافی کارگردان فیلم‌های "آرام باش و تا هفت بشمار" و "برلین 7 -" درباره بحث اکران اینترنتی آثار می‌گوید: شاید اکران اینترنتی فرصت خوبی باشد تا عده‌ای دست به ریسک بزنند؛ باید نتیجه آن را ببینیم چرا که باید با چند گزینه این فضا را محک زد و با یک فیلم نمی‌شود درباره موفقیت یا عدم موفقیت این طرح قضاوت کرد. این که اکران اینترنتی، یک امر انجام‌شده در جهان غرب یا کشورهایی که قانونمند هستند، است، دلیل بر این نیست که در کشور ما نیز جواب بدهد. در کشوری که روابط حرف اول را می‌زند نمی‌شود با متر و معیار کشورهای قانونمند آن را مقایسه کرد. این یک واقعیت است که در کشور ما اتفاق می‌افتد. اما اکران اینترنتی فرصت مناسبی است برای فیلم‌هایی که امکان اکران گسترده داشتند و حالا می‌توان در این فضا آن‌ها را محک زد و نتایج را مرور کرد و تصمیم قطعی برای این شیوه گرفت.
باید برای اکران اینترنتی بستر مناسب فراهم کرد
حسین عامری فیلمساز درباره اکران آنلاین فیلم‌ها بیان کرد: پاسخ به این سؤال مهم که اکران آنلاین با چه هدفی به راه افتاده و چه چشم‌اندازی از طرف متولیان برای آن ترسیم شده، به دور از نظرات منفی و مثبت درباره آن بسیار مهم است. اکران آنلاین مدت‌هاست در خارج از ایران اتفاق افتاده و پیشرو آن شرکت نتفلیکس بوده است. در ایران نیز آثار مستند و داستانی به این شکل اکران شده‌اند، آثاری که راه دیگری برای عرضه خود پیدا نمی‌کردند.
این کارگردان ادامه داد: در حال حاضر فیلم‌های داستانی که محل امنی با نام سینما را برای دیده شدن داشته‌اند، به خاطر مشکلات اکران و تعطیلی سینماها به‌واسطه شیوع بیماری کرونا به درد فیلم‌های کوتاه، مستند یا فیلم‌های خاص دچار شده‌اند، دردی که برای این نوع سینما مانند گونه‌های دیگرش قابل تحمل نیست، بلکه از جنس خود کروناست و ریه‌های این سینما را هدف قرار داده و در حال نابودی آن است. همچون سرطان به‌یک‌باره آن را درگیر کرده و حالا متخصصینی که برای کمک به آن به دنبال چاره‌اندیشی بوده‌اند برای آن تجویز شیمی‌درمانی کرده‌اند: اکران آنلاین! تا شاید بتوان آن را بازهم سرپا و زنده نگهداشت و البته که این تلاش با این نگاه می‌تواند مورد توجه و حمایت قرار بگیرد. حتی نظراتی که مخالف این درمان است، قطعاً با نگاهی محبت‌آمیز و به‌منظور بدتر نشدن حال این بیمار داده می‌شود. ازاین‌رو همه گفته‌ها و تلاش‌ها به‌منظور رسیدن به اتفاقی مثبت است، اما نبود اطمینان به نتیجه این مداوا باعث نگرانی و سردرگمی شده است. این راه درمان اگر با مراقبت و امید اتفاق بیفتد قطعاً به نتیجه خوبی خواهد رسید.
کارگردان فیلم "بازگشت" با بیان این که می‌شد با تجربه و دانش بیشتر بستری مناسب برای اکران آنلاین فیلم‌ها فراهم کرد، اظهار کرد: شاید اگر به اکران آنلاین بهای بیشتری داده می‌شد و به آثار دیگری که مدت‌هاست با این درد روبرو هستند، توجه می‌شد حالا با یک تجربه و دانش مبتنی بر بستر ساخته‌شده نسبت به موفقیت آن مطمئن‌تر بودیم. اولین فیلم اکران‌شده خود می‌تواند مصداقی برای خارج شدن از این وضعیت باشد. تصمیم آقای حاتمی‌کیا برای اکران اینترنتی "خروج" ستودنی است و زیر سؤال بردن این تصمیم با تفسیرهایی نامطمئن و پیدا کردن انگیزه‌هایی دیگر شاید بی‌انصافی باشد. این کار ایشان می‌تواند همانند رفتار شخصیت فیلم دیده‌بانش باشد. رصد آنچه ممکن است اتفاق بیفتد و همه‌چیز از دست برود.
عامری گفت: اکران آنلاین در نقاط دیگر جهان اتفاقی مثبت بوده چون بر اساس یک سازوکار و در بستری مناسب با برنامه‌ریزی درست و دریک بازه زمانی شکل گرفته است. پس باید به این راهکار زمان داد و برای آن بستر مناسب را فراهم کرد تا مورد حمایت قرار بگیرد.
او ادامه داد: حال باید پرسید آیا این اتفاق قرار است به‌عنوان یک مسکن عمل کند تا کمی از ضربه اقتصادی واردشده به تولیدکنندگان فیلم را کم کند. آیا با باز شدن سینماها و امکان اکران فیلم‌ها تولیدکنندگان رغبتی به اکران آثار خود به این شیوه نشان می‌دهند، یا در آینده مسیری است برای فیلم‌هایی که به چرخه اکران راه پیدا نمی‌کنند و دوباره به مسیری بی‌اهمیت در اکران تبدیل خواهد شد.
نمی‌توانیم به این شیوه اکران امیدوار باشیم
پیمان حقانی کارگردان فیلم "316" درباره اکران اینترنتی آثار اظهار کرد: نمی‌توانیم به این شیوه اکران امیدوار باشیم به این دلیل که در کشور ما قانون کپی‌رایت وجود ندارد. من دو فیلم بلندم سال‌ها به شکل غیرقانونی دیده شد در حالی که می‌توانستم از نمایش فیلم‌هایم درآمد داشته باشم و از ماحصل آن این مسیر را ادامه دهم، اما متأسفانه چون پولی پرداخت نمی‌شود نتوانستم. پلیس باید وارد عمل شود تا قاچاقچیان را دستگیر کند که متأسفانه اینجا این اتفاق نیفتاده است. به این دلیل این طرح شکست می‌خورد که عده کمی اقدام به خرید قانونی می‌کنند و باقی غیرقانونی به تماشای آثار می‌نشینند، بنابراین این طرح محکوم به شکست است. اگر تولیدکنندگان فیلم "خروج" برای این کار پیش‌قدم شده‌اند به این دلیل است که با بودجه دولتی تولید شده در غیر این صورت تهیه‌کننده خصوصی و مستقل وارد این فضا نمی‌شود.
واکنش مردم غیرقابل‌پیش‌بینی است
مهدی فرد قادری کارگردان فیلم "جاودانگی" در پاسخ به این سؤال که آیا اکران‌های اینترنتی با استقبال مخاطبان مواجه می‌شود یا خیر، بیان کرد: نمی‌شود تشخیص داد، چون واکنش مردم به اتفاقات اجتماعی خیلی قابل پیش‌بینی نیست، همان‌طور که در مسائل سیاسی این‌گونه است، اما آنچه واضح است ما چند وقت اکران نداریم و پس از آن نیز اکران‌ها با توجه به حجم فیلم‌های در نوبت اکران، بسیار فشرده خواهد بود، از همین رو اکران اینترنتی کار درستی است، به‌شرط این که به سمت اکرانی نرود که در سینماها شاهد هستیم.
او ادامه داد: در حال حاضر طبق آمار تنها سه‌دهم درصد مردم فیلم می‌بینند، یعنی هر فرد در هر 10 سال تنها سه بار به سینما می‌رود و از سوی دیگر مخاطب محدود شده است چرا که یا فیلم‌ها کمدی هستند یا فیلم‌های مرسوم و تنوع ژانر نداریم تا تمام سلیقه‌ها را پاسخ دهد. امیدوارم ژانرهای متعددی در این اکران‌های اینترنتی داشته باشیم چون فیلم‌های متنوع تولید می‌شوند، اما پخش خوبی ندارند. اگر این اشتباه در وی‌او‌دی‌ها نباشد و فیلم‌ها متنوع باشند، اتفاق درستی شکل خواهد گرفت و فرهنگ استفاده درست از این پلتفرم‌ها نیز در میان مخاطبان جا می‌افتد. قطعاً بحث قاچاق نشدن فیلم‌ها نیز گسترده نخواهد بود چون رقم خرید فیلم در این پلتفرم‌ها خیلی زیاد نیست و هم‌زمان چند نفر می‌توانند فیلم را ببینند. امیدوارم در کنار فیلم‌های دولتی فیلم‌های مستقل نیز بتوانند از این امکان بهره‌مند شوند.