سرویس سینمایی هنرآنلاین: بحث رده بندی سنی این روزها، بحث روز محافل سینمایی است و بسیاری از این طرح استقبال و برخی نیز منتقد اجرایی شدن این طرح هستند، طرحی که در سینماهای دنیا و بخصوص آمریکا سال‌هاست که اجرایی می‌شود. به طور مثال MPAA مخفف انجمن فیلم سینمایی آمریکا کار درجه بندی نمایشی فیلم‌های سینمایی هالیوودی را برعهده دارد و از سال ۱۹۶۸ رسما کار خود را در این زمینه آغاز کرده است. معیار درجهبندی سنی این انجمن در فیلم‌ها، گفتگوهای بازیگران و استفاده از کلمات نامناسب، خشونت و صحنه‌های خشونت بار،استفاده از مواد مخدر و دارویی در فیلم و صحنه‌های مبتذل و برهنگی است.
اما در ایران نیز چند روزی است که با اعلام اسامی شورای 30 نفره رده‌بندی سنی آثار، توسط حسین انتظامی رئیس سازمان سینمایی این بحث بسیار داغ‌تر از قبل شده است و بسیاری از صاحبان آثار و فیلمسازان دراین باره به سخن پرداخته‌اند.
اهداف مورد نظر در اجرای این شیوه‌نامه عبارتند از: ارزیابی تمامیت فیلم با معیارهای فرهنگی، عرفی و مذهبی جامعه با هدف بدآموز نبودن آثار برای تمامی گروه‌های سنی، هدایت گروه‌های سنی ناتوان از درک نادرستی فعالیت‌های ضد قوانین و هنجارهای عمومی جامعه، پرهیز از نمایش تبعیض قومی، نژادی، جنسیتی و مذهبی، معلولیت‌های ذهنی، جسمی و جنسی و نیز پیشگیری از نمایش حرکات و الفاظ رکیک و نامناسب برای کودکان و نوجوانان، حمایت از گروه‌های سنی در معرض خطر در برابر نمایش خشونت افسارگسیخته، خونریزی، رفتارهای هیجانی و مجرمانه مانند استفاده از اسلحه گرم یا سرد، خودکشی، خودآزاری، جلوگیری از تأثیرگذاری مثبت نمایش مصرف مشروبات الکلی، سیگار و مواد مخدر با تأکید بر پرهیز از آموزش تولید اینگونه مواد است و برای این اهداف نیز سه گروه سنی +9،+12 و +15 تعریف شده است.
حسین انتظامی رئیس سازمان سینمایی درباره این طرح پیش از این در جمع خبرنگاران بیان کرد: برای اجرا، حتماً طرح کارکرد مشورتی دارد و رویکرد اصلی ما فرهنگ‌سازی است. در همه اقلام تبلیغاتی تمام موارد هشداردهنده در کنار لوگوی مربوطه درج می‌شود. برای همین هم در آیین‌نامه ذکر شده که مسئولیت اجرای آیین‌نامه برعهده سینمادار نیست و این خود خانواده‌ها هستند که باید به آن توجه داشته باشند تا ان‌شاءالله در ادامه فرهنگ‌سازی هم صورت بگیرد. تأکید شده که محدودیت اکران، در نظام‌نامه پیش‌بینی خواهد شد.
حال سوال این است که این ممیزی و این رده بندی سنی آیا در قالب ممیزی دوم تعریف شده است یا خیر که انتظامی در این باره توضیح داد: قطعاً اسم این نظام‌نامه ممیزی نیست. مخصوصاً که کاملاً جنبه تعاملی دارد. در آیین‌نامه تصریح شده است که پلان‌هایی که توسط این هیئت حائز درجهبندی تشخیص داده می‌شوند، از سوی هیئت به تهیه‌کننده اعلام می‌شود و انتخاب با تهیه‌کننده است که آیا می‌خواهد فیلمش با درجهبندی اکران شود یا خیر. این یک نوع نظام نظارتی تازه‌ای است که یکطرفه نیست.
در واقع این طرح به نوعی همان طرحی است که در دنیا در حال انجام است و وظیفه سینماگران این است تا به هر طریقی به مخاطب اطلاع دهند که چه فیلمی را نمایش می‌دهند. فیلمساز باید بداند مخاطب فیلمش چه کسانی هستند و بر اساس آن اطلاع رسانی کند. در کشورهای دیگر نیز رده بندی سنی جزء ضروریات سینماست و اکثراً در متریال‌های تبلیغاتی‌شان وجود دارد.
با اجرای طرح رده بندی سنی حق به حق‌دار می‌رسد
برخی از فیلمسازان معتقد هستند که اجرایی شدن این طرح موجب می‌شود تا حق و عدالت در بحث اکران به درستی رعایت شود. سیدجواد هاشمی بازیگر و کارگردان یکی از افرادی است که در این‌باره می‌گوید: رده‌بندی سنی هم در قضاوت، هم نظارت و هم انتخاب تماشاگران تأثیرگذار است. این اتفاق خوبی است و اگر بخواهیم به یک عدالت خیرخواهانه برسیم باید این مسیر را طی کنیم. درجهبندی سنی باعث می‌شود هم در اکران و هم در زمان مخاطب شناسی و دعوت از مخاطب حق به حق‌دار برسد و هر اثری حق خودش را دریافت کند. درواقع تبعات مثبت این اتفاق فراوان است.
سیدامیرسیدزاده تهیه کننده نیز در این باره، گفت: رده‌بندی سنی در دنیا اعمال می‌شود و فیلم‌ها با توجه به نوع بیان موضوعی که دارند برای سنین مختلف تعریف می‌شوند. ما هم تشکیل این شورا و بحث رده‌بندی سنی را به فال نیک می‌گیریم چرا که انسان‌ها در مراحل سنی مختلف نیازهای خاصی دارند و باید غذای روحی مناسبی دریافت کنند، گاهی محصول فرهنگی شاید برای یک گروه سنی خوب نباشد این جدا از بحث بدآموزی است. درواقع مخاطب آن فیلم باید آمادگی هضم آن قصه را داشته باشد و این در تمام دنیا مرسوم است، اما این که این شورا تا چه اندازه بتواند در این امر موفق باشد باید منتظر بمانیم.
پوران درخشنده کارگردان "هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند" نیز در گفتگویی درباره طرح درجهبندی سنی فیلم‌های سینمایی بیان کرد: به نظر من اصل و ماهیت این طرح بسیار عالی ست و امیدوارم در عمل نیز به خوبی به اجرا درآید و اثرگذاری مثبت آن در رفتارهای کودکان و خانواده‌ها مشاهد شود .با اجرایی شدن طرح رتبه‌بندی سنی فیلم‌های سینمایی در واقع مخاطب می‌داند که برای فیلم دیدن در چه گروه سنی به سالن سینما می‌رود و رعایت این موضوع به نوعی تربیت مخاطب و آموزش به خانواده‌ها است.
رده بندی سنی باید برای ابتذال فیلم‌ها باشد
اما در این میان این نگرانی وجود دارد که با اجرایی شدن این طرح که به گفته رئیس سازمان سینمایی تنها یک طرح مشارکتی است و خانواده‌ها نقش اساسی در این میان دارند، خود خانواده تا چه اندازه با این اتفاق همراه خواهد شد. به هر حال نباید از این نکته غافل شد که سینماداران در این زمینه نمی‌توانند نقشی داشته باشند و همه چیز بر مبنای خانواده و تشخیص خانواده پیش می‌رود بنابراین در درجه نخست نیازمند این است که فرهنگ رعایت رده‌بندی سنی در میان مردم و مخاطبان سینمارو جدی گرفته شود و این نیازمند صرف زمان و هزینه از سوی نهادهای دولتی است، تا فرهنگ‌سازی شود و خانواده‌ها بتوانند در این زمینه آگاهی لازم را داشته باشند.
بر همین مبنا برخی از سینماگران با اجرای این طرح مخالف هستند. محمد علی سجادی کارگردان که تازه‌ترین اثرش "سودابه" با رده‌بندی سنی +15 مجوز گرفته است، در این زمینه می‌گوید: متأسفانه این قانون رده‌بندی سنی که در نظر گرفته شده است قانون درستی نیست و رعایت هم نمی‌شود، چرا که اگر این قانون عملی می‌شد وضعیت سینما به این شکل نبود. در کشور ما هیچ چیزی سر جای خودش قرار ندارد و به ما که می‌رسند می‌خواهند همه چیز قانونمند باشد در حالی که در واقعیت اینگونه نیست.
عباس رافعی دیگر تهیه کننده و کارگردان سینما نیز پیش از این در گفت‌وگویی اعلام کرده بود: سینمای ایران در دنیا به عنوان سینمای پاک معرفی شده است، سینمایی که یک خانواده می‌توانند در کنار هم بنشینند و فیلم ببینند و این حسن فیلم‌های ایرانی است. بحث رده‌بندی سنی در تمام دنیا وجود دارد، چرا که آنها حتی در خانه هم هریک جداگانه فیلم می‌بینند و به دور از هم و در خلوت خودشان فیلم تماشا می‌کنند، اما سینمای ایران همه را دور یک سفره جمع می‌کند و این مزیت سینمای ایران است. علت موفقیت سینمای ما این است که خانواده مانند زمانی که در یک مراسم آئینی در کنار هم حضور پیدا می‌کنند در سینما نیز اینگونه هستند و در سالن تاریک سینما می‌نشینند و با هم می‌خندند، گریه می‌کنند و ابراز احساسات دارند. اگر این را تقسیم کنند که هر سنی به سالنی جداگانه برود به نظرم ریزش مخاطب پیدا می‌کنیم. دوستانی که به فکر درجهبندی هستند نیت خوبی دارند اما ما موضوعات جنسی یا خشونت در آثارمان نداریم و نمی‌دانم دقیقا چه فیلم‌هایی را می‌خواهند مشمول این رده‌بندی سنی کنند. مگر این که فیلم‌های طنز مبتذلی که این روزها به روی پرده می‌روند شامل این امر شوند که حرف‌هایی می‌زنند که بچه‌ها نه در کوچه و بازار آن را می‌فهمند و نه در جایی دیگر و صرفا در این فیلم‌ها می‌آموزند. باید گفت رده بندی سنی باید برای ابتذال فیلم‌ها باشد.
حال و بر اساس این نظرات و ده‌ها نظر دیگر باید این نکته را لحاظ کرد که اگر فیلمسازان از ابتدا بدانند اثری که قرار است بسازند در کدام دسته قرار می‌گیرد و گروه مخاطبان هدفشان چه کسانی هستند، شاید بتوانند بهتر و راحت‌تر عمل کنند و آثاری که تولید می‌کنند در بخش دریافت پروانه نمایش با نظر موافق‌تری همراه باشد. اما این طرح نیازمند ساز و کار جدی است و باید بسترهای اجرایی شدن آن فراهم شود. زیرساخت‌ها باید با تغییراتی همراه باشند تا این جریان بتواند شکل منطقی‌تری به خود بگیرد. در درجه نخست آن فرهنگ رعایت این رده بندی سنی است، چرا که بلیت فروشی سینما هم به شکل گیشه انجام می‌شود و هم از طریق سایت‌های اینترنتی، بنابراین امکان این که سینمادار بخواهد جلوی این ماجرا را بگیرد وجود ندارد، اما می‌توان محدودیت‌هایی برای خرید بلیت‌های اینترنتی فراهم کرد تا کودکان و نوجوانان به راحتی مخاطب هر اثری نباشند. ضمن این که باید خانواده‌ها را نیز با این موارد آشنا کرد تا بدانند که چه فیلم‌هایی را می‌توانند همراه با فرزندان خود به تماشا بنشینند و کدام آثار برای سن فرزندشان مناسب نیست.