سرویس سینمایی هنرآنلاین: پس از پیروزی انقلاب اسلامی فعالان عرصه سینما با گام‌های استوارتری در این مسیر همراه شدند و البته جوانان علاقمند نیز به این جمع پیوستند تا سینمای انقلاب را زنده وسرپا کنند.
یکی از عواملی که موجب می‌شد تا جوانان در این مسیر با اشتیاق بیشتری حرکت کنند این بود که آثارشان در یک فضای رقابتی جدی به نمایش گذاشته شود و این فضا، جایی نبود جز جشنواره فیلم فجر که در طی این سال‌ها شب‌ها و روزهای متفاوتی را به خود دیده است و اشک‌ها و لبخندها در آن بسیار بوده است. ورود جدی فیلم اولی‌ها به جشنواره فیلم فجر را می‌توان از دوره سوم آن به شکل حرفه‌ای دید. در این مجال نگاهی داریم به دوره‌های مختلف جشنواره فیلم فجر و حضور فیلم اولی‌ها که در طی سال‌های اخیر حضورشان با اما و اگرهای بسیار زیادی همراه بوده است. در برخی از سال‌ها در بخش "نگاه نو" با هم به رقابت پرداختند و در برخی از سال‌ها نیز با بزرگان سینما در یک بخش رقابت کردند.
در سال 1363 برای اولین بار بخش فیلم‌های اول به جشنواره با عنوان "نخستین فیلم‌های کارگردانان" اضافه شد. در این سال کیومرث پوراحمد با "تاتوره"، رسول صدرعاملی با "رهایی"، رسول ملاقلی‌پور با "نینوا"، محمدعلی نجفی با "جنگ اطهر"، محمدعلی سجادی با "بازجویی یک جنایت" به عنوان کارگردانان فیلم اولی در جشنواره حضور داشتند؛ سینماگرانی که کمی بعد از این سال توانستند جایگاه بسیار پراهمیت در شکل‌دهی سینمای ایران بعد از انقلاب ایفا کنند. در این سال اما جایزه‌ای به این جوانان داده نشد و صرفا آثارشان به نمایش درآمد. در واقع 20 فیلم بلند و 20 فیلم کوتاه در این بخش به نمایش گذاشته شد که جایزه ویژه‌ای به همراه نداشت؛ اما این اتفاق شایسته خیلی ادامه نیافت و 4 سال بعدی بدون حضور فیلم اولی‌ها جشنواره فیلم فجر به کار خود ادامه داد.
پس از این اتفاق در سال 68 فیلم‌های اول و دوم کارگردانان در بخشی جداگانه از بخش مسابقه اصلی داوری شدند. در این دوره 16 فیلم به این بخش راه یافت که از جمله کارگردانان آن‌ها می‌توان به تهمینه میلانی، احمدرضا درویش، حمید سمندریان، علیرضا رئیسیان، مسعود کرامتی و فریال بهزاد اشاره کرد. در این سال اما یک سیمرغ بلورین به شکل مشترک برای این بخش در نظر گرفته شد که احمدرضا درویش برای"آخرین پرواز" و تهمینه میلانی برای "بچه‌های طلاق" آن را دریافت کردند.
سال این روند باز هم تغییراتی به همراه داشت. تعداد فیلم‌ها از 16 فیلم به 21 فیلم افزایش یافت و سیمرغ بلورین بهترین فیلم به "سایه خیال" حسین دلیر رسید. در ادامه جایزه ویژه هیئت داوران به فیلم "دو فیلم با یک بلیت" داریوش فرهنگ اختصاص یافت و دیپلم افتخار نیز به "تویی که نمی‌شناختمت ساخته محمد ابراهیم سلطانی فر، "به خاطر همه چیز" رجب محمدین و "پرده آخر" واروژ کریم مسیحی تعلق گرفت.
دهمین دوره جشنواره
در سال 1370 برای نخستین بار دو سیمرغ بلورین به صورت مجزا به فیلم اول و فیلم دوم اهدا شد. در این دوره 17 فیلم در بخش فیلم‌های اول و دوم داوری شد. مجید مجیدی با "بدوک" سیمرغ بلورین اولین فیلم را از آن خود کرد. در ادامه سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم به "خمره" ابراهیم فروزش تعلق گرفت. همچنین سیمرغ بلورین ویژه هیئت داوران به فیلم "هور در آتش" ساخته عزیزالله حمیدنژاد اهدا شد. انسیه شاه حسینی، شهرام اسدی، بزرگمهر رفیعا، سید مهدی شجاعی و مجید مجیدی نیز شایسته دریافت دیپلم افتخار شدند.
25 فیلم سینمایی در سال 1371 به بخش فیلم‌های اول و دوم راه یافت؛ اما سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به احمد امینی برای فیلم "سایه‌های هجوم" و "بربال فرشتگان" جواد شمقدری رسید. جایزه ویژه بهترین فیلم دوم نیز به "خون بس" ناصر غلامرضایی و نورمحمد تقوی اهدا شد.
سال 72 مصادف شد با آخرین دوره دبیری سیدمحمد بهشتی در جشنواره فیلم فجر که 20 فیلم اول و دوم در بخش مسابقه فیلم‌های اول و دوم با هم به رقابت پرداختند. در این دوره سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به "سجاده آتش" ساخته احمد مرادپور رسید. دیپلم افتخار این بخش را فرج الله سلحشور برای "ایوب پیامبر" از آن خود کرد و سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم نیز به "جنگ نفتکش‌ها" ساخته محمد بزرگ نیا اهدا شد؛ اما جایزه ویژه هیئت داوران در این سال به فریدون دانشمند برای فیلمنامه "دره هزارفانوس" رسید.
در سال 1373 بخش مسابقه فیلم‌های اول و دوم میزبان چهره‌های جوانی بود که در سال‌های بعد نقش مهمی در سینمای ایران ایفا کردند. در این سال که 21 فیلم اول و دوم به جشنواره راه یافته بود تعداد جوایز نیز افزایش یافت. سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به "بادکنک سفید" ساخته جعفر پناهی رسید. دیپلم افتخار بازیگر خردسال به آیدا محمدخانی برای بازی در "بادکنک سفید" اهدا شد. دیپلم افتخار فیلمنامه را کاظم بلوچی، به همراه رضا مقصودی و کریم هاتفی برای "کوچه و موزه" دریافت کردند و سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم برای "روز واقعه" به شهرام اسدی تعلق گرفت. همچنین دیپلم افتخار بهترین فیلم دوم نیز برای "سفر" به علیرضا رئیسیان اهدا شد.
سال 74 مصادف شد با چهاردهمین دوره برگزاری جشنواره فیلم فجر که در این دوره 22 فیلم اول و دوم با هم به رقابت پرداختند. در این سال اهدای جوایز تنها به اعطای سیمرغ بلورین فیلم اول و سیمرغ بلورین و جایزه ویژه هیات داوران به فیلم دوم اختصاص یافت. سیمرغ بلورین فیلم اول را "دکل" عبدالحسن برزیده از آن خود کرد و سیمرغ بلورین فیلم دوم به "پدر" مجید مجیدی رسید همچین جایزه ویژه هیات داوران را نیز به فیلم "قصه‌های بازار" عبدالله علیمراد اهدا کردند.
در نیمه دهه 70 این پرویز شهبازی، سعید سهیلی، محمدحسین حقیقی، عباس رافعی، رفیع پیتز و فرهاد مهرانفر بودند که با آثار مطرح خود به بخش فیلم‌های اول و دوم جشنواره رونق دادند. در این دوره نیز 22 فیلم با هم به رقابت پرداختند و سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به "مسافر جنوب" پرویز شهبازی رسید. در این بخش دیپلم افتخار بهترین فیلم اول نیز به "مردی شبیه باران" سعید سهیلی اهدا شد. سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم نیز از آن "براده‌های خورشید" محمدحسین حقیقی شد و جایزه ویژه هیات داوران به "موشک کاغذی" فرهاد مهرانفر تعلق گرفت.
اما با تغییر دولت و تغییر مدیریت سینما، در سال 1376 بخش فیلم‌های اول و دوم بار دیگر از پیکره جشنواره فیلم فجر خارج شد و این وضعیت تا پایان دهه 70 و همچنین در بیستمین دوره جشنواره در سال 1380 ادامه داشت.
بعد از پنج دوره حذف بخش فیلم‌های اول از جشنواره فجر، در سال 1381 بار دیگر فیلم اولی‌ها شانس حضور در یک بخش مستقل را به دست آوردند و سیمرغ بلورین این بخش نیز به "گاگومان" به کارگردانی محمد رسول‌اف رسید.
در سال 1382 بار دیگر فیلم‌های اول و دوم در کنار هم مورد داوری قرار گرفتند و 28 فیلم شامل آثار کارگردانانی چون اصغر فرهادی، عبدالرضا کاهانی، علیرضا امینی، سامان سالور، حمید نعمت‌الله، محمدمهدی عسگرپور، مهدی کرم‌پور، ایرج کریمی و رهبر قنبری به نمایش درآمد. در این سال حمید نعمت‌الله که سال‌ها به عنوان دستیار مسعود کیمیایی در سینما کار کرده بود با "بوتیک" سیمرغ بلورین را از آن خود کرد.
اما سال 83 و در بیست و سومین دوره از جشنواره تعداد فیلم‌ها کاهش یافت و به عدد 15 رسید. در این سال سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول و دوم به "مرزی برای زندگی" رضا اعظمیان تعلق گرفت و دیپلم افتخار این جشنواره نیز از آن "ما همه خوبیم" بیژن میرباقری شد.
در سال 1384 و در بیست و چهارمین دوره از جشنواره باز هم شرایط تغییر کرد و این بار 17 فیلم اول و دوم به جشنواره راه پیدا کرده بود. در این دوره برای یک بار دیگر سیمرغ بلورین بخش فیلم اول و دوم تفکیک شد و سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به "عصر جمعه" مونا زندی حقیقی رسید و سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم نیز از آن "شاهزاده ایرانی" محمد نوری‌زاد شد.
در سال 85 فیلم‌های دوم از این بخش کنار گذاشته شد و فقط آثار اول داوری شدند که 17 فیلم در این بخش باهم به رقابت پرداختند و سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به فیلم "اخراجی‌ها" به کارگردانی مسعود ده‌نمکی اهدا شد.
بعد از آنکه سال‌ها تعداد قابل توجهی از فیلم‌های اول در جشنواره مورد داوری قرار می‌گرفت در سال 1386 فقط 9 فیلم اول به این بخش راه یافت وسیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به "در میان ابرها" سیدروح‌الله حجازی اهدا شد.
در سال 1387 برای نخستین بار جوایز بخش فیلم‌های اول و دوم به بخش‌های بهترین فیلم و کارگردانی و بازیگری تقسیم شد. در بخش فیلم‌های اول و دوم 23 اثر باهم به رقابت پرداختند که سیمرغ بلورین بهترین فیلم را "دلخون" (سیدحسین حق‌گو) دریافت کرد و جایزه ویژه هیات داوران نیز به "اخراجی‌ها 2" مسعود ده‌نمکی اهدا شد. سیمرغ بلورین بهترین گارگردانی را واروژ کریم‌مسیحی برای "تردید" دریافت کرد و دیپلم افتخار کارگردانی را نیز مسعود نقاش‌زاده برای "کودک و فرشته" و سامان استرکی برای "صندلی خالی" از آن خود کردند. همچنین دیپلم افتخاری بازیگری به حامد بهداد برای "دلخون" و مونا احمدی برای "کودک و فرشته" رسید. دیپلم افتخار فیلمنامه نیز به هادی مقدم‌دوست و حمید نعمت‌الله برای "بی پولی" اهدا شد.
در سال 88 همزمان با بیست وهشتمین دوره، 28 فیلم در این بخش حضور یافتند و جوایز مجدد به همان دو سیمرغ ابتدایی تقلیل یافت. در این سال سمیرغ بلورین بهترین فیلم را "نفوذی" جمال شورجه و حسن علیمردانی و سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را نیز بهرام توکلی برای "پرسه در مه" دریافت کردند.
در بیست ونهمین دوره اتفاقی ویژه برای بخش فیلم‌های اول رخ داد. اولا فقط فیلم‌های اول مورد داوری قرار گرفتند و دوم اینکه جوایز این بخش افزایش یافت و به شکل سیمرغ بلورین بهترین فیلم، دیپلم افتخار بازیگری و کارگردانی و فیلمنامه و دستاورد فنی اهدا شد. علاوه بر این جوایز اصلی که در بخش بازیگری به بازیگری زن و مرد تقسیم می‌شد، لوح تقدیر و جوایزی از این دست نیز به برگزیدگان تعلق گرفت. در بیست و نهمین دوره جشنواره 24 اثر اول مورد قضاوت قرار گرفتند. فیلم حمید فرخ‌نژاد به اسم "سفر سرخ" که بعد از مدت‌ها امکان نمایش در جشنواره را به دست آورده بود، توانست توجه اغلب داوران را به خود جلب کند و "آینه‌های روبه‌رو" ساخته نگار آذربایجانی نیز در کسب جوایز با "سفر سرخ" رقابتی نزدیک داشت.
اما در سال 90 همان روند سال 1389 در بخش فیلم‌های اول دنبال شد با این تفاوت که در این دوره به کارگردان برگزیده نیز سیمرغ بلورین اعطا شد. رضا عطاران با فیلم "خوابم میاد" از کارگردانانی بود که نخستین تجربه‌اش را به جشنواره ارائه کرده بود و حمید امجد با "آزمایشگاه"، پیمان معادی با "برف روی کاج‌ها"، رضا درمیشیان با "بغض" و مهرداد غفارزاده با "گیرنده" از رقبای او بودند.
در دهه 90 و همزمان با سی و یکمین دوره از جشنواره با حذف جوایز بازیگری از بخش فیلم‌های اول حجم جوایز کاسته و در عین حال به جای اعطای دیپلم به کارگردان و برگزیده بخش دستاورد فنی، سیمرغ بلورین به آنان تعلق گرفت. در ابتدای دهه 90 این نرگس آبیار و بهروز شعیبی و هادی مقدم دوست و محسن قرایی بودند که پا به سینمای حرفه‌ای گذاشتند. در این سال سیمرغ بلورین بهترین فیلم به "دهلیز" بهروز شعیبی و سیمرغ بلورین دستاورد فنی و هنری نیز به فیلم "برلین منفی 7" رسید.
سال 1392 "چند مترمکعب عشق" به کارگردانی نوید محمودی توانست توجه‌های بسیاری را در بخش فیلم اول جلب کند. این فیلم با آثاری ساخته هومن سیدی، سعید آقاخانی، نیما جاویدی، حامد محمدی و تینا پاکروان رقابت می‌کرد. در این دوره 15 اثر وارد رقابت شدند.
در سال 93، 11 فیلم در این دوره از جشنواره در بخش نگاه نو وارد رقابت شدند که از جمله آن‌ها می‌توان به "آزادی مشروط" حسین مهکام، "احتمال باران اسیدی" بهتاش صناعی‌ها، "جامه‌دران" حمیدرضا قطبی و "دو" به کارگردانی سهیلا گلستانی اشاره کرد. حاصل این رقابت البته اعطای دو سیمرغ بلورین و دو دیپلم و لوح تقدیر و تندیس بلورین بود.
در سی و چهارمین دوره جشنواره فجر مقطعی از این رویداد سینمایی بود که کارگردانان فیلم اولی کل جشنواره را تحت الشعاع قرار داده بودند. سعید روستایی با "ابد و یک روز" و محمدحسین مهدویان با "ایستاده در غبار" توانسته بودند نگاه‌ها را به خود معطوف کنند و این نشان دهنده ورود نسلی جوان و مستعد به سینمای ایران بود.
در سی و پنجمین بار دیگر این جایزه دستخوش تغییر شد و تنها سیمرغ بلورین جایزه ویژه استعداد درخشان فیلم اول به منیرقیدی برای فیلم "ویلایی‌ها" اهدا شد.
این روند در دوره سی وششم اما کاملا متفاوت شد و فیلم‌های اول همراه با سایر رقبای خود در بخش سودای سیمرغ داوری شدند که در این میان سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول نیز به رضا مقصودی برای فیلم "خجالت نکش" تعلق گرفت.
و اما دوره سی و هفتم جشنواره فیلم فجر در حالی قرار است برگزار شود که بار دیگر بخش نگاه نو به جشنواره افزوده شد و این بار 10 فیلم در این بخش با هم به رقابت می‌پردازند. باید دید این روند به ثبات قطعی می‌رسد یا در طی سال‌های آینده باز هم فیلم اولی‌ها مظلوم واقع شد و آثارشان یا حذف و یا در بخش‌های دیگر به نمایش در می‌آید.