سرویس سینمایی هنرآنلاین: اگرچه می‌توان از فیلم‌های بسیاری درباره پیامبرانی چون عیسی، موسی، یوسف، نوح، ابراهیم، یعقوب، سلیمان و داوود (ع) نام برد، اما تعداد این فیلم‌ها درباره پیامبر مهربانی و خاتم انبیاء حضرت محمد (ص) نه تنها به تعداد انگشتان دست نمی‌رسد، بلکه بسیار اندک‌تر است. این در حالی است که زندگی پیامبر اسلام همواره با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بوده است، در نتیجه فیلمسازان به خوبی می‌توانند از این نکات در راستای گره‌های درام فیلم‌سازی استفاده کنند، ولی تاکنون تنها دو فیلمساز این جرات و جسارت را داشته‌اند و توانسته‌اند فیلمی درباره محمد رسول الله (ص) بسازند. اولین کارگردانی که این جسارت را به خرج داد و در سال 1976 روایت‌گر قصه پیامبر اسلام شد، مصطفی عقاد کارگردان فقید سوری بود و دومین نفری که توانست در این زمینه فیلمی درخور بسازد مجید مجیدی کارگردان ایرانی است که فیلمش در اکرانی وسیع و گسترده به نمایش درآمد.
در حالی که تا سالیان سال پس از ساخت فیلم محمدرسول الله کشورهای اسلامی از جمله کشور ما ایران جزو طرفداران پروپاقرص ساخته این کارگردان سوری بودند، مجید مجیدی تصمیم می‌گیرد فیلمی دیگر از پیامبر مهربانی‌ها بسازد.
داستان فیلم از محاصره مسلمانان در شعب ابی‌طالب و آن محاصره سه ساله اقتصادی و اجتماعی آغاز می‌شود. همان ابتدا فلاش بکی می‌خورد به گذشته و مخاطب، شاهد وقایعی است که پیش از تولد پیامبر اسلام تا 12 سالگی‌شان رخ داده است. از داستان ابرهه و حمله‌اش به مکه تا لحظه به دنیا آمدن پیامبر، صحنه‌های وفات آمنه بنت وهب و صحنه‌های مربوط به دوران شیرخوارگی و خردسالی پیامبر (ص) از مهم‌ترین بخش‌های فیلم است. فیلم با اولین سفر پیامبر (ص) به شام و رسیدن به صومعه بحیرا به پایان می‌رسد. بحیرا همان راهب مسیحی است که درباره ظهور آخرین پیامبر به ابوطالب بشارت می‌دهد. بسیاری از شخصیت‌های مهم زندگی پیامبر (ص) کم و زیاد در فیلم حضور دارند. البته داستان فیلم حس و حالی لطیف و شاعرانه دارد. مجیدی خودش خیلی طرفدار فیلم "محمد رسول الله (ص)" مصطفی عقاد نیست و آن را زیادی پر از جنگ و خونریزی می‌داند و به گفته خودش سعی کرده در فیلمی که ساخته وجوه مهربانی پیامبر اسلام را به تصویر بکشد.
جرقه ساخت فیلم از کجا زده شد؟
حدود 10 سال پیش جشنواره فیلم دانمارک تصمیم می‌گیرد برای مجید مجیدی، سازنده فیلم "بچه‌های آسمان"، "رنگ خدا"، "بید مجنون" و "آواز گنجشک‌ها" مراسم بزرگداشتی برگزار کند. این تصمیم همزمان می‌شود با کشیدن کاریکاتور توهین آمیز پیامبر اسلام در روزنامه دانمارکی "بول‌اند بوستون" و مجیدی هم به دلیل توهین به مقدساتش در این کشور، حضور در مراسم بزرگداشتش را نمی‌پذیرد.
پس از این اتفاق، مجیدی به این فکر می‌کند که با زیاد شدن این توهین‌ها توسط غربی‌ها نیاز است برای نشان دادن حقیقت در خصوص پیامبر اسلام (ص) دست به کار شویم. نتیجه این دغدغه ذهنی ایجاد شده، دادن پیشنهاد ساخت فیلمی براساس زندگی پیامبر (ص) است.
از مهرماه سال 86 کار تحقیقات و نگارش فیلمنامه اولیه با حمایت شرکت نور تابان از شرکت‌های وابسته به بنیاد مستضعفان آغاز می‌شود و سال 88 مجیدی به همراه کامبوزیا پرتوی و کمی بعدتر حمید امجد نگارش فیلمنامه اولیه را به پایان رساندند. پرتوی سابقه خوبی در ساخت آثار کودک دارد و با توجه به اینکه قرار بود دوران کودکی پیامبر (ص) به تصویر کشیده شود، این تجربه می‌توانست به کار فضاسازی پروژه بیاید.
ساخت عظیم‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران نیازمند یک پیش تولید قوی بود، این اتفاق مابین خرداد 89 تا شهریور 90 رخ داد؛ دقیقاً زمانی که کار ساخت شهرک سینمایی "پیامبر اعظم" در اتوبان تهران- قم به پایان رسید. مدتی بعد هم فیلمبرداری آغاز شد که در کل شش ماه به طول انجامید. بیشتر صحنه‌های فیلم در ایران فیلمبرداری شده و تنها برای به تصویر کشیدن جنگ ابرهه گروه به آفریقا رفت.
جالب است بدانید ابتدا قرار بود مصر و مراکش میزبان دکورهای این فیلم باشند که در یک اقدام کاملاً منطقی و آینده‌نگرانه ترجیح داده شد تا بعداً به درد سینمای ایران بخورد، این شهرک در جاده تهران قم نزدیک روستای الهیار و در مساحتی 220 هکتاری ساخته شده است.
"محمد رسول الله (ص)" اولین فیلم سینمایی پس از انقلاب است که عالی‌ترین مقام کشور، رهبر انقلاب، به پشت صحنه آن رفتند. 17 آبان 91 آیت الله خامنه‌ای دیداری شش ساعته از پشت صحنه این فیلم سینمایی داشتند که اتفاق بی‌سابقه‌ای در تاریخ انقلاب اسلامی محسوب می‌شد. این دیدار بسیار بی‌سر و صدا انجام شد و حتی برنامه "هفت" نیز اجازه پوشش این دیدار را پیدا نکرد. رهبری در این دیدار از قسمت‌های مختلف لوکیشن ساخته شده از جمله قسمت شهر مکه، شعب ابی‌طالب که داخل آن است، دیر بحیرا و قسمت مدینه دیدن کردند و نکته جالب اینجا بود که سکانس ورود آمنه به شهر مکه هم در همین روز فیلمبرداری شد.
در نهایت فیلم "محمدرسول الله (ص)" ابتدا در سی و سومین دوره جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۹۳ برای اولین بار اکران شد. اکران سراسری "محمد رسول الله" از روز ۵ شهریور ۱۳۹۴ (۲۷ اوت ۲۰۱۵) در ایران و همزمان با افتتاحیه جشنواره فیلم مونترال کانادا آغاز شد. این فیلم در تهران در ۴۰ سالن سینما به نمایش در آمد و با فروش ۱۷۰ میلیونی روز اول اکران خود، در سینماهای تهران بالاترین میزان فروش برای افتتاحیه یک فیلم سینمایی در ایران را رقم زد و در مجموع نیز با فروش حدود 13 میلیارد توانست عنوان یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران را در آن زمان رقم بزند.
فیلم "محمّد رسول الله" پیش از اکران عمومی و حتی پس از اکران با استقبال برخی کشورهای عربی و مخالفت برخی دیگر مواجه شد. مجید مجیدی کارگردان این فیلم در پاسخ به برخی مخالفین اعلام کرد که در نگارش فیلمنامه از روایت‌ها و منابع مورد تأیید مسلمانان و نه تنها شیعیان بهره برده است. مجیدی در زمینه ساخت این فیلم گفت: باعث افتخار است که هشت سال از عمرم را صرف پروژه‌ای با نام مقدس پیامبر عظیم الشان اسلام کرده‌ام.
این فیلم به عنوان نماینده سینمای ایران در جشنواره اسکار سال ۲۰۱۶ میلادی اعلام شد، اما به فهرست نهایی جایزه اسکار راه نیافت.
هرچه فیلم مجیدی آرام و بدون صحنه‌های جنگی ساخته شد، فیلم مصطفی عقاد به لحظات جنگ‌های صدر اسلام و غزوات پیامبر پرداخت.
ساخته مصطفی عقاد چه بود؟
"محمد، پیام‌آور خدا" یا آنچه در ایران معروف است "محمد رسول الله"، اولین و معروف‌ترین فیلم ساخته شده درباره پیامبر عظیم‌الشأن اسلام است که داستان زندگی حضرت محمد (ص) را از چهل سالگی تا وفات به تصویر می‌کشد.
این فیلم 178 دقیقه‌ای نخستین تجربه کارگردانی مصطفی عقاد فیلمساز فقید سوری بود. او "محمد رسول الله" را بر مبنای فیلمنامه‌ای از ه. آ. ل. کریگ و با بازی تعدادی از چهره‌های سرشناس دنیای سینما شامل آنتونی کوئین، ایرنه پاپاس، مایکل آنسارا، جانی سکا، مایکل گادفری ساخت.
عقاد برای ساخت فیلمی درباره ریشه‌های اسلام در هالیوود با مقاومت‌هایی روبرو شد و چاره‌ای نداشت برای تأمین بودجه لازم به خارج از ایالات متحده برود. از آنجا که کسی حاضر به سرمایه‌گذاری روی پروژه نبود، فیلم در آستانه تعطیلی قرار گرفت. عربستان سعودی و مراکش ابتدا اجازه فیلمبرداری در کشورشان را صادر کردند، اما بعد از آنکه کار شروع شد، مقامات این دو کشور تصمیم خود را عوض کردند که این مسئله حدود شش میلیون دلار ضرر در برداشت.
تاخیرها عقاد را مجبور کرد با حمایت معمر قزافی رهبر لیبی کار را در لیبی به پایان برساند. هزینه تولید فیلم در نهایت رقمی حدود 17 میلیون دلار شد. عقاد و گروهش چهار ماه و نیم را صرف ساخت دکورهای شهر مکه و مدینه کردند تا این دو شهر کاملاً شبیه زمان پیامبر (ص) به نظر برسد. (عقاد سال 1981 نیز پروژه سینمایی عظیم "عمرمختار" را با بازی کویین در لیبی و با حمایت کامل قزافی ساخت).
عقاد تمام تلاش خود را کرد تا "محمد رسول الله" نگاهی توأم با احترام نسبت به اسلام و آخرین پیامبر خدا داشته باشد. از دید او این فیلم می‌توانست پلی میان دنیای غرب و اسلام شود.
او سال 1976 در گفت‌وگویی اظهار داشت: ساخت این فیلم به لحاظ شخصی برای من اهمیت بسیار داشت. صرف نظر از ارزش‌های آن به عنوان یک فیلم، این پروژه داستان، جذابیت‌ها و درام خاص خودش را دارد. از همه این‌ها گذشته، فکر کنم قضیه به نوعی شخصی بود. از آنجا که خودم یک مسلمان هستم که در غرب زندگی می‌کند، این احساس را داشتم که وظیفه دارم حقایق دین اسلام را بیان کنم. این مذهبی است که 700 میلیون پیرو دارد. با این حال، به قدری اطلاعات درباره آن کم بود که برای خودم باعث شگفتی شد. فکر کردم باید داستانی را بگویم که پلی میان دنیای غرب و اسلام باشد.
عقاد از آنتونی کویین خواست در فیلم، نقش حمزه عموی پیامبر (ص) را در نسخه انگلیسی بازی کند و یک نسخه دیگر را به طور جداگانه با بازیگران عرب‌زبان فیلمبرداری کرد. محققانی از دانشگاه اسلامی الازهر نیز او را در ساخت فیلم یاری دادند.
"محمد رسول الله" به دو زبان عربی و انگلیسی به نمایش درآمد. عقاد اعتقاد داشت دوبله نسخه انگلیسی برای نمایش در دنیای عرب کافی نیست، چرا که سبک بازیگری بازیگران عرب با بازیگران هالیوود متفاوت است. (هر دو نسخه دی‌وی‌دی فیلم اکنون در بازار هست).
در نهایت فیلم مارس 1976 اکران شد و در دنیا حدود 15 میلیون دلار فروخت. موریس ژار آهنگساز سرشناس فرانسوی نیز به خاطر موسیقی "محمد رسول الله" نامزد اسکار شد.
اما در طی این سالها فیلم‌های دیگری نیز با موضوع حواشی زندپی پیامبر ساخته شده است که می‌توان به فیلم "فجرالاسلام" که در سال 1971 در سینمای مصر ساخته شد اشاره کرد. این اثر زندگی مردم دوران پیش از اسلام و سطح رواج خرافه در آن زمان را تا زمان ظهور اسلام به نمایش می‌گذارد. یک سال بعد در سال 1972 میلادی فیلم "الشیماء" ساخته شد که به زندگی حلیمه السعدیه دایه پیامبر (ص) می‌پردازد و بخشش و گذشت پیام اسلام را در برابر بیجاد که با دشمن پیامبر هم پیمان شد به نمایش می‌گذارد. در کنار این آثار فیلم "بلال، موذن الرسول (ص)" که به زندگی صحابه پیامبر می‌پردازد نیز ساخته شد. در ادامه فیلم‌هایی چون "محمد خاتم الانبیاء (ص)" که یک انیمیشن بود در سال 2002 میلادی ساخته شد و به روزهای نخست صدراسلام و بعثت پیامبر پرداخت.