گروه سینمایی هنرآنلاین: دوبرادری که همیشه کنار هم کار کرده‌اند. از «بچه‌های شهر خرم ١ و ٢» «پله‌های سعادت قلب خورشید» و آثار دیگری را برای صداوسیما گرفته تا هم اکنون که «مسافری از گانورا» روی پرده سینما دارند. محمدحسین و احمد علمدار، در سیر خاطراتشان جرقه علاقه‌مندی‌شان به سینما را اینگونه تعریف کردند: «سال ٧١ یا 72 در مسجد محل، ما را به تماشای فیلمی بردند که بعدها متوجه شدیم فیلم نابودگر، ترمیناتور 2 بوده. احمد از من چند سال کوچکتر بود، همینکه خارج شدیم به احمد گفتم من باید فیلمی اینچنینی بسازم. آن زمان رویاپردازی می‌کردیم. یک سکانسی در «مسافری از گانورا» است که ستار با موتور وارد یک کانال می‌شود. آن قسمت را بر اساس همین علقه‌مان به نابودگر ساختیم. آن سال‌ها ما حتی اسم فیلم را هم خاطرمان نبود.» در ادامه با موضوع چالش‌های تجربه اول ساخت انیمیشن سینمایی و اکران آن، پای صحبت محمدحسین و احمد علمدار نشسته‌ایم.
هنرآنلاین: پیش از هر چیزی بفرمایید چگونه در فرم و محتوا به ایده‌ی فانتزی مسافری از گانورا رسیدید؟
محمدحسین علمدار(نویسنده و تهیه‌کننده): با توجه به اینکه برای بچه‌ها عصر Game است، یعنی عصر سرعت و گرافیک پرزرق‌وبرق، کارهای ابرقهرمانی و این قبیل تولیدات، طبیعتا ما سعی کردیم این موارد را مد نظر قرار دهیم. اثری که از نظر ظاهر بتواند بچه‌ها را جذب کند. در مورد محتوا و درون‌مایه، باید نگاه‌مان به داخل ایران باشد. سینما، مدیومی غربی دارد و از غرب وارد فرهنگ ما شده، مثل شعر فارسی که از فرهنگ عرب وارد ادبیات ما شده و ما گسترشش دادیم و تبدیل به زبان شعری کردیم که عشق، فلسفه، عرفان و مفاهیم عالی در آن دیده می‌شود. این روند در صنعت انیمیشن‌سازی هم صدق پیدا کرده. مفاهیمی در انیمیشن غرب است که ما نمی‌توانیم آنها را در انیمیشن‌سازی‌مان جلو ببریم. زیرساخت‌های ارزشی انیمیشن‌سازی آنها لیبرالیسم، فردگرایی و سرمایه‌داری است؛ اما برای ما اینگونه نیست. ما مسائل خودمان را داریم، خانواده، نوع‌دوستی، کارگروهی برخلاف فردگرایی که در دنیای غرب تبدیل مد شده، همگی برایمان اهمیت دارند. مسائل ژئوپولتیک خودمان را هم داریم. در این نقطه از جهان مردم با جنگ آشنایند. اما امکان اینکه آنها با جنگ مستقیما در ارتباط باشند، خیلی کم است، چه بسا ممکن است تصویر جنگ را فقط از رسانه‌ها ببینند. اما آن که حس کند و درک کند، نه! نگاه ما به انیمیشن‌سازی پیاده‌سازی فرهنگ بومی بوده است.
هنرآنلاین: با این حساب می‌توانیم بگوییم کارکرد «مسافری از گانورا» داخلی و ملی است. آیا در بین‌الملل مخاطب می‌تواند با این مفاهیم ارتباط برقرار کند؟
محمدحسین علمدار، نویسنده و تهیه‌کننده: بازخورد «مسافری از گانورا» هنوز سنجیده نشده. اما سعی ما این بوده مفاهیم را بین‌المللی پیاده کنیم. به طوری که آنها هم بتوانند مضمون و محتوا را درک کنند. از آنجا که این اولین تجربه‌ی سینمایی ماست، سعی کردیم برای رسیدن به مقصود، بعضی از فیلم‌های داخلی و حتی سینمای عظیم چین را هم رصد کنیم. در برخی موارد مضمون و محتوا به شکلی بوده که درکش از عهده‌ی مخاطب بین‌المللی برنمی‌آید. منِ ایرانی در تماشاهای اول نمی‌توانم درک کنم روابط شخصیت‌های این دست فیلم‌ها چرا باید برای من مهم باشد. مشخصا برای آنها اینگونه نیست؛ اما چون فیلم عمومی تهیه شده، نتوانسته لازمه‌های ارتباط با من ایرانی را هم فراهم کند. در هنر اصل بر این است که چارچوب کلی رعایت شود. این مخاطب است که باید در جزییات دقیق شود و آنها را پیگیری کند.
هنرآنلاین: در «مسافری از گانورا» اصول کلی انیمیشن‌سازی جهانی پیاده شده؟
محمدحسین علمدار: تلاش‌مان این بوده که اصول روایت و انیمیشن‌سازی را رعایت کنیم. «مسافری از گانورا» در بعضی از رویدادهای بین‌المللی مثل بازارهای فیلم اکران شده. بازاریابی بین‌المللی بر عهده حوزه هنری است. در صحبت‌هایی که داشته‌ایم گفته‌اند که استفاده از معلولیت در انیمیش برای آنها جالب بوده. شاید این نکته برای مردم ایران به علت کثرت موارد در مثلا جانبازها، طبیعی باشد؛ اما برای آنها، خیر! این کار دو پوستر داشت، یک پوستر حرفه‌ای که در سردر سینماها می‌بینید و یک پوستر قبلی که سهیل با ویلچر نشان داده شده. در بازار بین‌الملل بعد از دیدن پوستری که سهیل با ولیچر بوده، دقت می‌کردند که یک معلول در داستان چکار می‌کند، برای آنها جالب بود.
هنرآنلاین: طرح «مسافری از گانورا» در «رویازی» ارائه شد و بعد با همت شما و کمک حوزه هنری و بقیه همکارانتان، توانستید کار را به سرانجام برسانید. در کنار انیمیشن شما، انیمیشن «بچه زرنگ» را هم بر پرده سینما داریم. تولید اثر شما بیشتر متکی به خودتان بوده و «بچه زرنگ» در قالب کمپانی ارائه شد. این تفاوت در ساخت و انتشار چه چالش‌هایی برایتان داشته؟
محمدحسین علمدار: آقای جعفری (تهیه‌کننده‌ی «بچه زرنگ») همیشه می‌گویند که محصولات ما کمپانی‌محورند و سعی‌شان هم این است که محصولات کمپانی‌محور با یک شناسنامه تحت لوای هنرپویا داشته باشند. هنر پویا در کارشان سبقه دارند، ما هم تجربه داریم اما سابقه سینمایی روی ریل صنعتی با کار تلویزیون فرق می‌کند. برای ما که اولین تجربه سینمایی‌مان بوده، اولین بار بوده که اثرمان را روی پرده سینما دیدیم و بازخورد مخاطب سینمایی و چالش‌های اکران را داشتیم، همگی تازگی دارد. بنابراین ما یک گام از آنها عقب‌تر هستیم، این غیرقابل انکار است. از طرفی ما فیلم را در شهرستان ساختیم، نیروی حرفه‌ای که در تهران وجود دارد، در آنجا نیست. نه فقط نیرو که حتی زیرساخت هم محدودتر است. این موارد محدودکننده‌اند. هر چند به لطف خدا و همکاری شرکا و رسانه‌ها به نسبت تجربه اول، کم‌وبیش از نتیجه راضی هستیم. در کل ساخت و تولید و انتشار انیمیشن، فرآیند بزرگ و پیچیده‌ای است.
هنرآنلاین: با توجه به اینکه «مسافری از گانورا» کار کودک است و تجربه اولتان بوده آیا در تولید، ارائه، تبلیغات و بازاریابی حمایتی خارج از مجموعه‌ی خودتان داشته‌اید؟
محمدحسین علمدار: حوزه هنری، پخش «بهمن سبز» بسیار کمک کرد. این دوستان با جان و دل کار کردند و اثر حمایتشان هم مشهود است. ما راضی هستیم. هر چند شرایط سینما، شرایط خوبی نیست. روی پرده‌ها با تراکم و ترافیک اکران روبه‌روایم. فروش‌ها پایین آمده و فیلم زمان بدی اکران شد. اگر دوسه ماه گذشته اکران می‌شد، شرایط متفاوت بود. فیلم‌هایی که دوسه ماه گذشته فروش خوبی داشتند، الان افت محسوسی دارند.
احمد علمدار: اولین روزی که «مسافری از گانورا» اکران شد، در مقایسه با فیلم «بچه زرنگ» یک به پنج فروش داشتیم. ولی الان شرایط تغییر کرده، فروش کل فیلم‌ها افت کرده. در فصل امتحانات مدارس، افت فیلم‌های کودک هم لاجرم است. این‌ها شرایط فروش را تشدید می‌کند.
هنرآنلاین: چرا این زمان برای اکران انتخاب شد؟ نمی‌شد مثل دیگر آثار انیمیشن زمان اکران بهتری تعیین می‌شد تا از حمایت اردوی مدرسه‌ها هم استفاده کنید؟
احمد علمدار: خیلی حرف‌ها درست نیست رسانه‌ای شود. البته این حرف را در جای دیگری هم گفته‌ام و اینجا هم می‌گویم، مقداری شورای اکران ما را عقب انداخت. قولی که به ما داده بودند، اول آذرماه بود. آن زمان هم زمان خوبی بود؛ اما کنسل شد. به دلایلی شاید می‌خواستند فیلم‌های دیگر دیده شود. برگزار نشد و نمی‌گذاشتند. این هم با اصرار و پافشاری زیاد بالاخره در این زمان اکران شد. حتی گفته بودند ممکن است به زودی اکران نشود.
محمدحسین علمدار: تراکم فیلم‌ها بالا است. در سانس گرفتن، فیلم‌ها دعوا است. سینمادار قطعا نگاه اقتصادی دارد و فیلمی را می‌بیند که بتواند فروش کند. برآیند صحبت‌های‌مان این است که اگر در حال حاضر اکران نمی‌شد ممکن بود شرایط بدتر هم می‌شد.
هنرآنلاین: آیا اگر از فصل امتحانات گذر می‌کردیم مثلا دی‌ماه یا بهمن‌ماه اکران می‌شد، شرایط بهتر نمی‌شد؟
احمدعلمدار: بدتر می‌شد، چون زمانی را برای معرفی فیلم از دست می‌دادیم. ما دو هفته اول اکران، سعی‌مان بر این بود که فیلم معرفی شود. الان با اینکه فروش فیلم‌ها کم شده، فیلم ما نسبت به دو هفته ابتدایی رشد داشته و این نشان می‌دهد که نسبت به کل مخاطبینی که به سینما می‌آیند فیلم ما بهتر دیده شده. اگر می‌خواستیم این زمان را یک ماه عقب‌تر بندازیم، دوباره شرایط بدتر می‌شد چون وارد اسفند و ماه رمضان می‌شدیم.
محمدحسین علمدار: فیلم‌های دیگر کودک هم در صف اکران‌ند، باید زمان اکران برای آنها هم باشد. فیلم‌ها یک اوجی دارند و بعد کم‌کم افت می‌کنند، اگر ما دیرتر فیلم را اکران می‌کردیم شاید سهم فیلم دیگری هم گرفته می‌شد. فیلم‌هایی چون ایلیا که رئال‌انیمیشن است و در جشنواره کودک اصفهان معرفی شد. ما می‌خواهیم آنها هم موفق باشند، اگر ما دیرتر فیلم را اکران می‌کردیم، فیلم‌های بعدی هم دیرتر اکران می‌شدند، اکران یک زنجیره است.
احمد علمدار: کلا برای فیلم کودک، این فصل است که فصل مدارس است و امکان حمایت است. اگر ما در نیمه اول سال اکران کنیم، این اتفاق رقم نمی‌خورد. اقبال عمومی الان به سمت فیلم‌های کمدی است.
هنرآنلاین: فیلم کمدی که بحثش جداست، الان انیمیشن «بچه زرنگ» هم که کمدی نیست، فیلم مسافری از گانورا هم نکات طنز دارد. نمی‌شود گفت کمدی در گانورا وجود ندارد.
احمد عمدار : وقتی به ارقام مراجعه کنیم، در مورد «بچه زرنگ» نصف فروشش از مدارس است. یعنی شما اگر این نصف را حذف کنید، فیلم به آنچه که الان تبدیل شده و روی آن مانور می‌دهند، نمی‌‌رسید و چیزی در حد نارگیل بود و محدود می‌ماند. اما مدارس بسیار خوب حمایت کردند. اطلاع داریم که آموزش‌وپرورش توصیه‌نامه‌ای به مدارس ابلاغ کرده. در آن اردوی سینمایی مدارس برای بعضی فیلم‌ها رتبه‌بندی شده. ما نتوانستیم آن حمایت‌های خاص را بگیریم. آنها گزینه اول هستند و ما گزینه دوم. آنها توصیه اکید شده‌اند و ما توصیه مجاز هستیم.
هنرآنلاین: آیا به لحاظ چارچوب فیلم کودک اثر شما نکته‌ای داشته که اینچنین توصیه شده؟
احمد علمدار: این تصمیم مدیران است. آنها تصمیم می‌گیرند با کدام رفیق‌تر باشند و کدام نارفیق‌تر.
هنرآنلاین: آیا دلیل توصیه‌ای که برای «بچه زرنگ» می‌شود و برای گانورا نمی‌شود، این است که «بچه زرنگ» در تهران است و «مسافری از گانورا» در مشهد؟
محمد حسین علمدار: نه! اینگونه نیست. بیشتر دسترسی به مدیران مطرح است. ما هم دسترسی داریم اما در استان خودمان و توانسته‌ایم با مدیران استان خودمان به خوبی تعامل کنیم و هرگونه حمایتی انجام می‌شود؛ ولی خب در حد استان خودمان.
احمد علمدار: نمونه عینی‌اش اتفاقی است که در شبکه کودک پیش آمد. دو هفته اول اکران تبلیغی از گانورا در شبکه کودک وجود نداشت. بعد که تبلیغات شروع شد، نسبت به «بچه زرنگ» یک به پنج بود. در حالی که ما با سازمان قرارداد داریم و حق پخش را به آنها فروختیم؛ اما گفته شد از بالا گفتند نه! ما با نامه‌نگاری و دوستان و پیگیری مضاعف توانستیم شبکه را برای تبلیغ برابر مجاب کنیم، نه که غلبه کنیم. ما در شهر خودمان، چون حوزه هنری پخش‌کننده کار است، از آنها خواستیم به ما سانس بدهند و چون سانس دوستان «بچه زرنگ» کم شد، به ما انتقاد کردند.
- امیدواریم «مسافری از گانورا» موفق شود وگرنه سرمایه‌گذار خصوصی جرات نمی‌کند وارد این صنعت شود
ما فکرمان پیشرفت صنعت سینماست، ما مهم نیستیم. حرف از جریان و ریلی است که ما می‌دویم تا دور بگیرد. افراد مهم نیستند. این جریان باید شکل بگیرد و سیستم جلو برود. فرم شکل‌گیری «مسافری از گانورا» با تمام کارهایی که ساخته شده متفاوت است، به همین دلیل امیدواریم موفق شود وگرنه سرمایه‌گذار خصوصی جرات نمی‌کند وارد این صنعت شود. انیمیشن‌هایی هستند که از بودجه دولتی استفاده کرده‌اند و حمایت هم می‌شوند؛ اما به بقیه ضربه می‌زنند. ممکن است فیلمی صد میلیارد فروش داشته باشد و سروصدا کند اما چه اتفاقی برای بقیه می‌افتد. آنهایی که می‌خواهند کنار همین‌ها اکران کنند، دچار ترس و وحشت خواهند شد. باید این چرخه، چرخه سالمی باشد تا تولیدکننده با صرفه اقتصادی وارد فاز تولید شود.
هنرآنلاین: آیا در ادامه برنامه‌ای برای سری‌های دیگر «مسافری از گانورا» دارید؟
محمدحسین علمدار: ما از همان ابتدا که طرح مسافری از گانورا را نوشتیم، سعی کردیم ادامه‌دار باشد. با خودمان فکر کرده بودیم اگر قسمت اول موفق شد، ادامه پیدا کند و این بار به جای مسافری از گانورا، سفر به گانورا را خواهیم داشت. باید ببینیم چه بازخوردی از ادامه اکران خواهیم گرفت.
هنرآنلاین: یعنی الان شما فیلم‌نامه‌ای برای سری دوم مسافری از گانورا دارید؟
محمدحسین علمدار :یک طرح کلی داریم. ولی بازخوردی که از مسافری از گانورا می‌گیریم در شکل‌گیری ادامه مسیر موثر است.
هنرآنلاین: حوزه آثار کودک، این روزها با اقبال مناسبی روبه‌رو نیست، چه به لحاظ سینمایی و چه انیمیشن. نظر شما در این خصوص چیست؟
محمدحسین علمدار: من فکر می‌کنم دهه شصت دوران طلایی حوزه کودک بود، همین اردوی مدارس از تجربه‌های فراموش نشدنی بچه‌ها بوده است. اواسط دهه هفتاد، تحت تاتیر سینمای روشن‌فکری، گویا سینمای کودک ضعیف شد. اما از اواسط دهه هشتاد که فناوری به کمک سینمای کودک آمد و فرم جدید انیمیشن ظهور کرد، سینمای کودک رونق دوباره گرفت. در حال حاضر و با وجود کارهایی که وجود دارد و در نوبت اکران است، به رشد سینمای کودک امیدوارم. درست است که کمی غرولند درون خانواده‌ای داریم؛ اما به هرحال «بچه زرنگ» ویترین رشد انیمیشن است، این بسیار ارزشمند است و غیرقابل انکار.
احمد علمدار: ما تلاش کردیم مسافری از گانورا اثری قابل باشد. فیلم‌نامه گانورا را شاید چهل یا پنجاه بار بازنویسی کردیم. در کنار ما، خانوم‌های ایده‌پرداز هم هستند. از آن جمله خانم «فائزه داورپناه» هستند. ایشان کارگردان هنری است هم در ایده‌پردازی کمک می‌کند، هم در فرم و شکل هنری کار. متاسفانه مشکل این است که فقط از ما اسم برده می‌شود اما بچه‌های جوانی هستند که کنار ما زحمت کشیده‌اند. از همگی تشکر می‌کنیم.
زهرا عباسی