گروه سینما هنرآنلاین: در بخش اول گفت‌وگو با سید ابراهیم عامریان، پرفروش‌ترین تهیه‌کننده‌ی چند سال اخیر سینمای ایران از کارگردانی بهرام افشاری، نظرش درباره عنوان «کمدی سخیف» و اطلاق آن به فیلم‌هایی نظیر «فسیل»، اقبال فیلم‌سازان نسبت به ژانر کمدی و گزیده‌کاری‌اش در همکاری با کارگردان‌ها و اکیپ بازیگران محدود صحبت کردیم. در بخش دوم گفت‌وگو با عامریان، او از قطعیت در موفقیت فیلم‌هایش، پیش‌بینی رکوردزنی گیشه فیلم‌هایش، جریان نقد سینمایی و سازندگی آنها در روند فیلم‌سازی، برنامه‌هایش در مسیر فیلم‌سازی، امکان کارگردانی و فیلم‌سازی در ژانرهای دیگر گفته. تهیه‌کننده جوان سینمای ایران در انتها از همکارانش خواسته حسادت نکنند و برای کسب موفقیت تلاششان را بیشتر کنند. در ادامه بخش دوم گفت‌وگو با عامریان را خواهید خواند.
هنرآنلاین: برنامه‌‌ریزی فیلمی(تگزاس) که سری سوم آن اکران نشده ریسک نیست؟
عامریان: برای من نه! من می‌دانم دارم چیکار می‌کنم. مخاطبم را می‌شناسم.
هنرآنلاین: اما شما گفتید نمی‌توانستید میزان اقبال مخاطب را به «فسیل» پیش‌بینی کنید. چطور در این مورد با قطعیت صحبت می‌کنید؟
عامریان: در مورد «فسیل» حرف از ۷ میلیون مخاطب بود. سقف آمار مخاطب قبل از «فسیل» مربوط به «هزارپا» بود با ۴ میلیون مخاطب. ما می‌توانستیم پیش‌بینی کنیم که ۴ میلیون مخاطب خواهد داشت. به بیشتر از این فکر نمی‌کردیم. ته مخاطبان را ۴ میلیون می‌دیدیم. ولی «فسیل» تقریبا دو برابر فروش رفت و هنوز هم دارد می‌فروشد. باور و پیش‌بینی دو برابری در فروش سخت بود.
هنرآنلاین: «تگزاس ۳» ممکن است این رکورد را هم بزند؟
عامریان: تلاشمان را کردیم. وقتی «فسیل» توانست رکورد بزند، ما خیزمان را برای زدن این رکورد هم برداشتیم. امیدواریم که اتفاق بیفتد. تلاش می‌کنیم کیفیت کمدی‌ها را بالا ببریم تا به جذب مخاطب سینما کمک کنیم. من معتقدم «هفتاد سیِ» ما امروز به لحاظ کیفی در مرتبه‌ای است که در چند سال اخیر حتی از فیلم‌های اجتماعی‌مان هم کیفیت بالاتری دارد.
هنرآنلاین: این قطعیتی که در صحبت از فروش کارهای آینده‌تان وجود دارد، از کجا می‌آید؟ آیا عامریان به فرمول فروش خاصی رسیده؟ از کجا می‌دانید که مخاطب فیلم را می‌پسندد؟ آیا این تبلیغات است که در فروش موثر است؟
عامریان: این‌ها فوت کوزه‌گری است. (با خنده می‌گوید) الان این را بگویم همه می‌روند انجام می‌دهند. نه! این فقط حاصل تبلیغات نیست. تبلیغات بخش آخر کار ماست. به نظر من اصلی‌ترین عامل در فروش فیلم، به‌روز بودن فیلم است. ما در سینما فیلم‌سازان قدری داریم که روزی فیلم‌هایشان در صدر باکس آفیس بودند؛ اما حالا دیگر این چنین نیست. اسم نمی‌برم. این عزیزان براساس متد فیلم‌سازی قدیم فیلم می‌سازند. این در حالی است که مخاطب جدید دیگر آن سبک فیلم‌سازی را نمی‌پسندد و آن را پس می‌زند. گروه ما سعی کرده متناسب با روز فیلم‌نامه بنویسد و خود را با جامعه‌ی روز وفق دهد. متناسب با نیازی که در مخاطب دیدیم پیش رفتیم. در تولید هم برای مخاطب کم نگذاشتیم. مخاطب با دیدن فیلم ما می‌فهمد که به او احترام گذاشتیم و کم‌کاری نکردیم. او می‌داند اگر ۶۰ هزار تومان برای فیلم پرداخت کند، فیلمی را تماشا کرده که برایش زحمت کشیده شده، هزینه شده و کلاه هم سرش گذاشته نشده. این احساسی است که ما از مخاطب می‌گیریم. ما در تولید، برای انتخاب عوامل، حتی اینکه عوامل پشت دوربین چه کسانی باشند، وقت می‌گذاریم و بسیار برای‌مان مهم است. حالا این حساسیت در انتخاب کارگردان صد چندان است. قطعا انتخاب عوامل کاری که مربوط به دهه‌ی ۵۰ است با کاری که در زمان حال ساخته می‌شود، متفاوت است. همه‌ی این‌ها را در نظر می‌گیریم. انتخاب تایم خوب اکران از عوامل دیگر است. همه‌ی این‌ها در فروش موثرند.
- «فسیل» قابل احترام است
هنرآنلاین: در صحبت‌هایتان از نقدهای اینستاگرامی گفتید. جریان نقد سینمای ایران تا چه اندازه سازنده است و چقدر توانسته در تولید برای سینماگر مفید عمل کند؟
عامریان: من از نقد سازنده استقبال می‌کنم. در مورد «فسیل» دیدیم که منتقدان توانستند با فیلم ارتباط برقرار کنند. گفته شد فیلم، فیلم خوبی بوده و استفاده کرده‌اند. من این را که از آقای حیایی شنیدم، خوشحال شدم. به هر حال فیلمی که بدون چشم‌داشت در موردش نقد خوب بیرون بیاید، فیلم خوبی است. به نظرم اگر حسادت را کنار بگذاریم، منصفانه به خوبی «فسیل» اذعان خواهیم کرد. آمده‌اند به خودم گفته‌اند که فسیل چه و چه. ازشان پرسیدم: «آن قسمت فیلم که فلان اتفاق افتاد، متوجه شدی بعدش چه شد؟» جواب داده‌اند: «یادم نمیاد.» مجدد پرسیدم: «فیلم را دیدی؟» خب مشخص است که ندیده نقد می‌کنند.
با توجه به بازخوردها و آنچه که خود «فسیل» نشان داده، نه اینکه چون من تهیه‌کننده‌ی آنم، «فسیل» قابل احترام است. جایگاه و کارنامه خوبی در سینمای ایران دارد. شاید به سلیقه یک‌سری دوستان نباشد. این حرفم ناظر بر مخاطب غیر از سینماگر است. ممکن است مخاطب برود سینما و «فسیل» را دوست نداشته باشد. شاید از جنس شوخی‌ها یا بازیگر فیلم خوشش نیاید، این حرف دیگری است. اما اینکه قضاوتمان را بدون حب و بغض بگذاریم روی اینکه فیلم را آنالیز کنیم، حرف دیگری است. براساس این تقسیم‌بندی می‌توانم بگویم ۹۰ درصد کسانی که فسیل را دیده‌اند از آن راضی‌اند و نسبت به آن حس خوبی داشته‌اند.
هنرآنلاین: امروز عامریان قصد دارد همچنان تهیه‌کنندگی را ادامه دهد یا کارگردانی هم جزئی از برنامه‌های عامریان است؟
عامریان: حتما کارگردانی هم جز برنامه‌های من است. «آنتن» اولین کارگردانی من بود. خودم از کار اولم راضی‌ام. هر چند که بعد، از خودم پرسیدم «چرا برای کار اول سریال را انتخاب کردی.» معمولا برای کارگردانی اول، سریال کار نمی‌کنند و می‌روند سراغ سینما تا با انرژی بیشتر و تایم کمتر بر کار تمرکز کنند. ولی قطعا اگر بخواهم فیلم سینمایی بسازم به یک شیوه‌ی دیگر اقدام خواهم کرد. البته من پروانه ساخت فیلم سینمایی هم گرفتم اما خب مشکلات شخصی مانع از انجام آن شد. شاید گفتنش برای یک‌سری از دوستان جالب باشد که بدانند من رشته تحصیلی‌م هم کارگردانی است.
- به این فکر می‌کنیم که سرمایه‌گذران بتوانند با اطمینان پا به عرصه‌ی تولید سینمایی بگذارند
هنرآنلاین: در مطالبی که در بستر مجازی است، آمده که شما قبل از فیلم‌سازی به امور اقتصادی مشغول بودید. آیا همچنان به امور اقتصادی مشغولید و چقدر در مسیر فیلم‌‌سازی‌تان موثر بوده؟
عامریان: الان هم در فعالیت‌های اقتصادی مشغولم و آن فعالیت‌ها در مسیر رشدم تاثیر مستقیم داشته. من بخشی از سینما را سینمای اقتصادی می‌بینم و آن را متفاوت از سینمای هنری می‌بینم. نگاه من به سینما ترکیبی از هنر و اقتصاد است. امروز داریم به نحوی پیش می‌رویم که بالا بردن کیفیت کارها به بخش اقتصاد هم کمک کنیم. هر چند که ما سرمایه‌گذار کارهای خودمان هستیم؛ اما به این فکر می‌کنیم که سرمایه‌گذران بتوانند با اطمینان پا به عرصه‌ی تولید سینمایی بگذارند.
هنرآنلاین: باتوجه به آنچه که گفته شد، سینمای کمدی ایران به سمت هنری شدن می‌رود یا اقتصادی شدن؟
عامریان: من در مورد کمدی دیگران صحبت نمی‌کنم. اما کمدی من هنر و اقتصاد را توامان دارد. امیدوارم با کارهای من، دیگران هم ببینند و جواب بگیرند و بتوانند به این نتیجه برسند که عامریان هزینه کرد و جواب گرفت، پس ما هم برویم هزینه کنیم تا جواب بگیریم. بخش زیادی از نتیجه نگرفتن فیلم‌ها ناشی از هزینه نکردن است. ممکن است قصه خوبی که پتانسیل فیلم خوب را هم دارد داشته باشند اما جلوی دوربین، نابودش کنند. ما این را دیده‌ایم. قصه‌هایی داریم که من حسرتشان را می‌خورم که ای کاش من این را می‌ساختم. یک خطی‌ها را نابود کردند و رفته.
هنرآنلاین: این روزهای سینمای غیرکمدی ایران وضعیت بسامانی ندارد. عده‌ی کثیری دلیلش را وضعیت اقتصادی و معیشتی و دغدغه مردم می‌دانند. نظر شما دراین‌باره چیست؟ و آیا شما هم دلیل استقبال مردم از سینمای کمدی را رو آوردن به خنده جهت دوری از مشکلات می‌دانید؟
عامریان: برای بخشی از مردم سینما رفتن مثل شهربازی رفتن می‌ماند. می‌روند شهریازی که لحظاتی را سرگرم باشند، حالشان خوب شود و برگردند خانه‌هایشان. مخصوصا در اواخر هفته که فردایش باید بروند محل کار یا فرزندانشان به درس مشغول شوند. سینما هم همین است. خیلی‌ها! شاید ۹۰ درصد افرادی که وقت می‌گذراند و به سینما می‌روند، دو ساعت می‌نشینند فیلم می‌بینند، که حالشان خوب شود و برگردند به روال عادی زندگی. البته! با فیلم اجتماعی خوب هم حال خوب به دست می‌آید. نه آن فیلمی که بروی سینما حالت را بد کند و برگردی. به خاطر همین اغلب می‌آیند کمدی می‌بینند. استدلالشان این است که چهارتا دیالوگ خنده‌دار می‌شنویم، چهارتا سکانس خوب می‌بینیم حالمان خوب می‌شود و در نهایت با خانمم، فرزندانم یا عزیزانم با خنده از سالن سینما بیرون می‌آییم. سعی می‌کنند برای یک هفته با همین خوشی تاب بیاورند تا برسد به پایان هفته‌ای دیگر.
- ما به تاب‌آوری نیاز داریم
متاسفانه الان اغلب فیلم‌های اجتماعی‌مان تلخ‌ند و این بر حال بد مردم تاثیر مضاعف دارد. ما در همین جامعه زندگی می‌کنیم و تاثیر شرایط و سینمای سیاه را می‌بینیم. ما حالمان با معیشت و وضعیت اقتصادی مردم بد است. هر کوچه و خیابانی که قدم برداریم با مشکلات سروکله می‌زنیم. چه دلیلی دارد دو ساعتی را که قرار است برویم سینما و خوش بگذرانیم باز با همان مشکلات روبه‌رو شویم. یک زمان‌هایی باید این نوع سینما باشد. هر جامعه‌ای نیاز دارد به سینمایی که بازتاب احوال آنهاست. اما شرایط امروز ما به شادی و نشاط در جامعه نیاز دارد. ما به تاب‌آوری نیاز داریم. شاید یک زمانی ژانر اجتماعی طرفدار داشت و کمدی هواداری نداشت. حالا برعکس شده است. ممکن است چهار سال دیگر هم شرایط برگردد به گذشته. قابل پیش‌بینی نیست.
هنرآنلاین: عامریان 10 سال آینده‌ی سینمای ایران را چگونه می‌بیند؟
عامریان: من به سینمای ایران امیدوارم. معتقدم رشد خوبی خواهیم داشت. یک‌سری از دوستان نظرشان این نیست. می‌گویند چون سینمای اجتماعی رو به افول است، کلک سینما هم کنده شده. به نظرم این اشتباه است. به سینمای هالیوود که نگاه کنید می‌بینید اجتماعی می‌سازند. موفق‌اندو دنیا هم با اشتیاق دنبالشان می‌کند. روی صحبتم ناظر بر محتوای فیلم‌ها نیست. همه چیز به جشنواره‌ها نیست. جشنواره مربوط به سینماگران است. اینکه «کن» و «اسکار» جایزه می‌گیریم خوب است. من بروم «کن» جایزه بگیرم تمام پزم فقط در سینما است. مردم خیلی انگیزه‌ای برای کسب این عناوین ندارند. مردم فقط می‌خواهند فیلم خوب ببینند. سینمای ایران هم در مسیر ساخت فیلم خوب حرکت می‌کند. حداقل در مورد خودم می‌توانم بگویم در حداقل ۱۰ سال آینده می‌توانم فیلم‌هایی بسازم که به راحتی حتی با هالیوود رقابت کند. همین امروز «فسیل» با آثار کمدی هالیوود فاصله زیادی ندارد. چرا که آوردن ۷ میلیون مخاطب ایرانی به سینما و خنداندنشان کار خیلی سختی است تا اینکه بروی با تام کروز فیلم بسازی و همه آن را ببینند.
هنرآنلاین: از اینکه کمدی‌سازید صحبت کردید. آیا همچنان کمدی‌ساز باقی می‌مانید و آیا به ژانر دیگری علاقه دارید؟
عامریان: قطعا کمدی‌ساز باقی نخواهم ماند. خیلی دوست دارم فیلمی در ژانر وحشت بسازم. برنامه داریم یک سریال در این ژانر بسازیم. مقدماتش هم آماده است. البته قطعا اجتماعی هم کار خواهم کرد. تلاشم این است اجتماعی را به شکلی بسازم که مخاطب ببیند. دیده شدن فیلم برایم مهم لست. این که فیلمی بسازم و دیده نشود، فارغ از بحث مالی، حال من را خراب می‌کند.
هنرآنلاین: چرا فیلم‌های ما در کشورهای فارسی زبانِ دیگر اکران نمی‌شوند؟
عامریان: برای صحبت از این موضوع، باید فیلم‌های کمدی غیر ایرانی را زیاد دید. من این کار را کرده‌ام. جنس اغلب شوخی‌های آن فیلم‌ها جنسی است. مسئله‌ای که در فرهنگ ما به درستی جز خطوط قرمز اخلاقی است. ما از این دست شوخی‌ها نداریم. ضمنا مگر چند کشور فارسی زبان داریم. هر چند که همین چند کشور هم سینمای موفقی ندارند؛ اما خب به هالیوود علاقه دارند. ما در عمان هم در حد یکی دو سانس اکران داشتیم. استقبال در حد ایرانیان مقیم آن کشورهاست. بیشتر از این نیست. دلیلش هم جنس شوخی‌هایی است که مخصوص ایران است. ما «فسیل» را در ۳۰ تا ۴۰ کشور اکران کردبم اما خب همانطور که گفتم در حد ایرانیان مقیم آن کشورها استقبال شده.
در تجربه‌ای، ما فیلم‌مان را در آمریکای جنوبی روی پرده بردیم. نشستیم و فیلم را همراه مردم دیدیم. فیلمی که در ایران همه قهقهه می‌زدند، آنها در یکی دو صحنه خندیدند. خیلی دوست نداشتند. شوخی‌های ما خاص ماست. در فسیل ما با احمدی‌نژاد پیش می‌رویم و سالن می‌رود روی هوا. اما همین صحنه برای آنهایِ دیگر جذابیتی ندارد. دست ما برای ساخت و رسیدن به فیلم جهانی بسته است. برای فیلمی در قامت جهانی شدن، نیاز است دست ما را بازتر باشد. نه شوخی‌هایی در حد شوخی‌های جهانی؛ اما نیاز داریم، به شوخی‌های جهانی با رعایت پارامترهایی اخلاقی نزدیک شویم.
هنرآنلاین: رعایت چارچوب‌های ساخت کمدی جهانی لازمه‌ی ورود به بازار جهانی شدن است.
عامریان: به هر حال الان ترکیه درآمدش از سریال‌سازی آنقدر بالا رفته که در ردیف بودجه‌هاشان روی آن حساب می‌کنند. روزی برزیل جز سریال‌سازهای قهار بود. اما از روزی که ترکیه آمده جهان از فیلم‌های ترکی استقبال کرده. ترکیه هم به مرور دارد سطح کیفی فیلم‌هایش را به نسبت قبل بالا می‌برد. در صورتی که بتوانیم وارد این بازار شویم به اقتصادمان هم کمک خواهد شد.
هنرآنلاین: سه فیلم «مردعینکی»؛ «تگزاس 3» و «هفتاد سی» را به جشنواره فجر معرفی کرده‌اید. اما هیچکدام از سوی هیات انتخاب جشنواره پذیرفته نشد، به نظر شما کدام از این سه فیلم می‌توانند اقبالی در اکران عمومی به دست آورند؟
عامریان: قطعا می‌توانند اقبالی داشته باشند. متاسفانه در جشنواره فجر فیلم‌های کمدی اغلب نادیده گرفته می‌شوند. امیدوارم با موفقیتی که امسال «فسیل» به دست آورد، دیگر چنین اتفاقی در جشنواره فجر رقم نخورد. سینما حالا حالاها مدیون «فسیل» خواهد بود. البته مردم در جشنواره فجر استقبال خوبی از فیلم‌های کمدی دارند. جشنواره سال پیش یا دو سال پیش، هیئت انتخاب حتی یک کمدی را هم نپذیرفت. با این نگاه جشنواره به کمدی، تهیه‌کننده هم رغبتی برای ساخت کمدی نخواهد داشت.
هنرآنلاین: در کمدی یکی از ابزارهای خنده گرفتن، استفاده از لهجه‌ها و تیپ‌هاست. با توجه به حساسیت‌هایی که در ایران به این موضوع است، شما در فیلم‌هایتان چالشی نداشته‌اید؟
عامریان: این قدر دیگران به این موضوع پرداخته‌اند، که یاد گرفتیم ما انجام ندهیم. بله این مشکل هم داریم. البته تلاشمان این است که از لهجه‌ها استفاده نکنیم تا فردا روزی با اعتراض روبه‌رو نشویم و فیلم توقیف نشود.
- آقا حسادت نکنید. تلاش کنید. خودتان تلاش کنید!
هنرآنلاین: حرف آخر عامریان با همکارانش چیست؟
عامریان: حرف‌هایم ممکن است جالب نباشد. (با خنده می‌گوید) آقا حسادت نکنید. تلاش کنید. خودتان تلاش کنید! حسادت اذیت‌کننده است. امیدوارم که بین همکارانم نباشد. چون ایجاد سد می‌کند و باعث فروکش انگیزه‌های کاری می‌شود. بعضی مواقع انرژی‌ای که در قبال کارت می‌گیری خیلی مهم است. اینکه بیایند انرژی‌ت را بگیرند و روبه‌روی‌ت بایستند، خوب نیست. هر چقدر که بگویم حاشیه مهم نیست، کامنت‌ها مهم نیست، بالاخره به لحاظ روانشناسی موثر است. هر چند انرژی‌ای که از مردم می‌گیرم برایم مهم‌تر است. هر فیلمم که اکران می‌شود سعی می‌کنم بروم در سینماهای مناطق مختلف فیلم را ببینم. دقت می‌کنم مردم به چه صحنه‌هایی می‌خندند و چه صحنه‌هایی است که فکر می‌کردم بخندند و مردم نخندیده‌اند. این‌ها را رصد می‌کنم تا بتوانم در کارهای بعدی بهتر عمل کنم. پیش آمده که صحنه‌ای در فیلم‌نامه است که ما را خندانده، در اجرا و تولید ما با آن صحنه خندیدیم؛ اما مردم با آن نمی‌خندند. یک جاهایی هم بوده که به ذهنمان نمی‌رسید مردم با آن بخندند. این آیتم‌ها به مرور جنس خنده‌ی مردم را به ما نشان داده و توانستیم از آنها استفاده کنیم. رضایت مردم انرژی منفی دیگران را برای ما کم می‌کند.
زهرا عباسی