گروه سینما هنرآنلاین: سینما این روزها دوران اوج و شکوفایی خود را می‌گذراند و کمدی‌های حاضر روی پرده، خوب توانسته‌اند مخاطب را به سینما بکشانند. به نحوی که حتی فیلم «فسیل» که پس از نه ماه زمان پایان اکران آن اعلام می‌شود، باز هم به قدری از سوی مخاطبان تقاضا دارد که در فاصله کوتاهی به روی پرده بازمی‌گردد! ولی این تقاضای بالا را فقط برای فیلم‌های کمدی می‌بینیم و مدت‌هاست فیلم‌های غیرکمدی یکی یکی روی به چرخه اکران می‌آیند و پس از تجربه‌ای نسبتا متوسط یا ناموفق در گیشه، جمع فیلم‌های روی پرده را ترک می‌کنند.
دلایل بسیاری برای این وضعیت ذکر می‌شود از جمله تغییر ذائقه مخاطب، مشکلات معیشتی موجود و... . مدت‌هاست وضع سینمای ایران همین است و غم‌انگیز آنکه بی‌توجه به وضعیتی که غیرکمدی‌های گیشه در آن به سر می‌برند، با نگاه تک‌بعدی به سینمای کمدی، از رونق سینما سخن می‌گوییم. سوال اینجاست که آیا واقعا در شرایط رونق به سر می‌بریم و چیزی که می‌بینیم، یک رقابت برابر سینمایی است یا در این خصوص دچار کج‌فهمی و اشتباه شده‌ایم. برای یافتن پاسخ به سراغ سجاد نوروزی مدیر پردیس سینمایی آزادی تهران که عضو شورای صنفی نمایش نیز هست، رفتیم و در این باره گفت‌وگوی کوتاهی با او داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
هنرآنلاین: اخیرا در چرخه اکران شاهد جابجا شدن برخی اعداد و رکوردشکنی تعدادی از فیلم‌ها از حیث میزان مخاطب بودیم؛ به عنوان یک مدیر سینمایی چه نظری در رابطه با رونقی که از آن صحبت می‌شود دارید؟ آیا این رونق واقعا در حال وقوع است؟
نوروزی: وقتی سینما رونق ندارد، رسانه‌ها شکوه می‌کنند که چرا رونق ندارد؛ وقتی رونق پیدا می‌کند، باز همان رسانه‌ها تز تک‌علّی ارائه می‌دهند. روزنامه‌نگاری واجد این است که ابعاد مختلف پدیده‌ها را بسنجیم. اگر رونق در سینما نیست، چرا نیست؟ به چه دلایلی؟ در تبیین این دلایل ساده‌سازی و خلاصه‌سازی نکنیم. وقتی هم که رونق در سینمایمان هست، ارزش کار را پایین نیاوریم که کمدی طبیعی است بفروشد و افتخار ندارد! در فضای رسانه‌ای ما این آفت وجود دارد. دوستان ما در مطبوعات باید وجه واقعی این فضا را چه در وضعیت رونق و چه در وضعیت غیررونق، بازنمایی کنند. پاسخ به چرایی این موضوع، مجموعه‌ای از دلایل را می‌طلبد نه یک دلیل کلی خلاصه‌سازی شده! نباید خلاصه‌سازی کنیم و آدرس غلط به افکار عمومی بدهیم.
سینمای ما در حال حاضر در شرایط رونق قرار دارد و این اتفاق خیلی خوبی است. بعد از اتفاقات تلخ سه ساله اخیر، که بخشی از آن به کرونا و بخشی دیگر به اتفاقات تلخ پارسال برمی‌گردد، بازگشت رونق به فضای فرهنگ وهنر ما اتفاق بسیار خجسته و مبارکی است؛ اما چیزی که از آن ناراحت هستیم این است که چرا فیلم‌های غیرکمدی فروش ندارند. در یک سال اخیر چند فیلم غیرکمدی که از لحاظ قواره فیلمنامه و فرم استایل خیلی خوبی داشته باشد و همچنین محتوای آن نیز برای مخاطب عام جذاب باشد، سراغ دارید؟!
هنرآنلاین: در حاضر حاضر فیلم «عامه‌پسند» در جدول فروش غیرکمدی‌ها از همه بالاتر ایستاده است ولی باز هم فروش مطلوب را ندارد.
نوروزی: بله. فروش مطلوب را ندارد. چرا ندارد؟ سوال همینجاست. اگر بخواهیم در پاسخ به این سوال ساده‌سازی کنیم، می‌گوییم همه سانس‌ها به فیلم‌های کمدی اختصاص داده شده و سانس به غیرکمدی‌ها نرسیده است؛ در صورتی که این حرف باطل است! به دلایل متعددی این حرف غلط است؛ شما را ارجاع می‌دهم به تجربه سال 98 در گیشه که سه فیلم غیرکمدی قابل‌توجه روی پرده بودند: «متری شیش و نیم»، «شبی که ماه کامل شد» و «سرخپوست». در زمان اکران این فیلم‌ها، قیمت بلیط سینما 20 هزار تومان بود. با آن قیمت بلیط، «متری شیش و نیم» 26 میلیارد فروخت؛ «شبی که ماه کامل شد» 20 میلیارد فروخت و «سرخپوست» هم 15 میلیارد فروش داشت. یعنی این سه فیلم در مجموع 61 میلیارد تومان فروش داشتند که با احتساب سه برابر شدن قیمت بلیط سینما، در حال حاضر چیزی معادل 180 میلیارد تومان است! کنار این فیلم‌ها هم کمدی‌هایی همچون «تگزاس2»، «رحمان 1400» و «ما همه با هم هستیم» بودند و چندین کمدی قوی کنار این‌ها حضور داشتند؛ اما باز هم غیرکمدی‌های آن روز فروش خودشان را داشتند! بنابراین وقتی فیلم «خوب» در ژانر غیرکمدی داشته باشیم، فروش خواهد داشت. الان فیلم «خوب» نداریم و به همین جهت وضعیت فروش فیلم‌های غیرکمدی وضعیتی است که در جدول فروش می‌بینیم.
هنرآنلاین: پس معتقدید فیلم‌های غیرکمدی‌ای فعلی از لحاظ کیفی ضعف دارند و به همین جهت فروش مطلوب را ندارند.
نوروزی: فیلم‌های غیرکمدی فعلی اصلا با نمونه‌هایی که پیش از این داشتیم قابل قیاس نیستند! البته نمی‌خواهم بگویم غیرکمدی‌های امروز بی‌کیفیت هستند و بالاخره این فیلم‌ها هم فیلم‌های شریفی هستند؛ ولی امروز فیلم غیرکمدی‌ای که المان‌های مارکت را داشته باشد، نداریم.
ما فیلم خوش‌ساختی مثل «سرخپوست» داشتیم که در این چند سال دیگر در سینمایمان تکرار نشده است. آن فیلم 15 میلیارد تومان فروش داشته و این فروش در حالی بوده که پخش‌کننده در آن زمان مرتکب یک اشتباه استراتژیک شده و سه فیلم مذکور را همزمان با یکدیگر راهی چرخه اکران کرده است! اگر اکران این فیلم‌ها همزمان نمی‌شد، به نظر من هر یک دست‌کم به یک فروش 30 میلیاردی می‌رسیدند! خلاصه کلام اینکه فیلم غیرکمدی «خوب» نداریم؛ که اگر داشتیم فروش هم داشت.
هنرآنلاین: فیلم خوب نداریم یا اکران نمی‌شود؟
نوروزی: فیلم خوب نداریم. فارغ از نگاه‌های سیاسی و صرفا به عنوان یک علاقمند سینما باید بگویم که حتی «برادران لیلا» و «تفریق» که به علت مشکلات خاصی اکران نشدند و نهایتا سر از بازار قاچاق درآوردند نیز اگر اکران می‌شدند، فروش خوبی را تجربه نمی‌کردند و به سرنوشتی دچار می‌شدند که فیلم «قهرمان» اصغر فرهادی در اکران عمومی دچار آن شد.
هنرآنلاین: حتی فیلم «برادران لیلا»؟ این فیلم حتی با وجود لورفتن و اکران نشدن نیز واکنش‌های بسیاری هم از جنس تعریف‌وتمجید و هم از جنس نقد منفی شنید.
نوروزی: بله. حتی فیلم «برادران لیلا» هم توفیق چندانی در اکران کسب نمی‌کرد. زمانی فیلمی مثل «سرخپوست» توجهات همه را در جشنواره جلب کرد اتفاقاتی جدی برایش رخ داد. حالا بیایید و واکنش منتقدان را به فیلمی مثل «تفریق» نگاه کنید! می‌خواهم بگویم که مشکلات را نباید در اکران جستجو کرد؛ باید در تولید به دنبال ریشه مشکل بگردیم. اگر در تولید خوب عمل کنیم قطعا نتیجه خوب هم می‌گیریم. فیلم‌هایی مثل «فسیل» و «هتل» چرا خوب می‌فروشند؟ پخش پیشرو دارند؛ تبلیغات موثر دارند؛ هزینه سنگین برای تبلیغات انجام داده‌اند و... .
هنرآنلاین: فیلمی مثل «هتل» تبلیغات موثر و پخش پیشرو دارد؛ اما آیا فیلمنامه هم دارد؟!
نوروزی: فیلم «هتل» از لحاظ قواعد فیلمنامه‌نویسی فیلمنامه بسیار جدی و محکمی دارد. کاشت‌های خوبی دارد؛ استرس و تعلیق خوبی برای مخاطب در طول فیلم ایجاد می‌کند. مخصوصا یک‌سوم میانی فیلم که به خوبی توانسته اتفاقات را به هم بچسباند!
هنرآنلاین: نظرتان درباره فیلم «فسیل» چیست؟
نوروزی: «فسیل» یک فیلم خیلی خوشساخت بود که تبلیغات بسیار خوبی داشت و طبیعی بود که بتواند رکورد بزند در جدول پربیننده‌ترین فیلم‌ها به این جایگاه برسد.
هنرآنلاین: در خصوص فیلم «فسیل» با شما هم‌نظرم. در این فیلم علاوه بر تعلیق خوب و داستان هدفمند، خلاقیت‌های زیادی می‌بینیم.
نوروزی: بله. در خصوص فرم این فیلم باید بگویم نوع فیلمبرداری، طراحی صحنه، دکوپاژ کارگردان، اکت بازیگران و... همه و همه یک دست به دست هم داده تا با کمدی‌ای سردستی که دوربین به دوش فقط به این طرف و آن طرف می‌رود، مواجه نباشیم. فیلم «فسیل» قواعد سینما را رعایت کرد؛ در نتیجه به فروش خوبی هم دست پیدا کرد.
هنرآنلاین: با وجود این پوئن‌های مثبتی که «فسیل» دارای آنهاست، علت هجمه عظیم برخی رسانه‌ها علیه این فیلم چیست؟
نوروزی: در رسانه‌ها هجمه علیه این فیلم دیدم اما هجمه عظیمی نبود! دلشان خواسته هجمه وارد کنند و هجمه وارد کردند! در جامعه ایرانی خیلی نباید به دنبال تحلیل آکادمیک بگردیم.
هنرآنلاین: پس به این نکته رسیدیم که یک سیر نزولی بر روند کیفی غیرکمدی‌های ما حاکم است.
نوروزی: مدت زیادی است که این روند بر سینما حاکم است. مدت‌ها پیش واژه‌ای جعل کردیم به نام سینمای اجتماعی. سینمای اجتماعی چه چیزی است؟ خودگویی و خودخندی است! اصلا نمی‌دانیم معادل آن کجای دنیا وجود دارد! مثلا در فرانسه سینمای سوشال داریم؟ نداریم. سینمای اجتماعی یک ژانر جدید است که خودمان جعل کرده‌ایم و در هیچ‌کجای سینمای جهان وجود ندارد!
هنرآنلاین: شاید بتوان گفت سینمای اجتماعی با سینمای نوآر همپوشانی زیادی دارد.
نوروزی: سینمای اجتماعی ما نوآر هم نیست! فقط دوربین را سر دست می‌گیرند و یک فاجعه را اگزجره می‌کنند؛ فیلمبردار دنبال کاراکترها می‌دود؛ کاراکترها جیغ می‌کشند؛ آخرش هم پایان باز تمام می‌شود! سینمای اجتماعی ما چیزی غیر از این نیست. یک مفهوم جعلی است که خودمان برای خودمان ساخته‌ایم و داریم لذتش را می‌بریم.
هنرآنلاین: مثل سینمای معناگرا که خودمان آن را خلق کردیم؟
نوروزی: دقیقا. سینمای معناگرا هم یک حرف مهمل و مزخرف بود که در دهه 60 بنای آن گذاشته شد. معناگرا یعنی چه؟ مگر بقیه ژانرها معنا ندارند؟ در بودیسم معنا داریم؛ در هندوییسم معنا داریم؛ حتی بت‌پرستان هم امر معنوی دارند! اصلا تعریف معناگرا چیست؟! برای خودمان ژانر جدید جعل می‌کنیم و پرت‌وپلا می‌گوییم و می‌نویسیم و نشر می‌دهیم و در آخر هم همان پرت‌وپلاها را تبدیل به سیاستگذاری می‌کنیم!
در دنیا مفهومی داریم به نام سینمای دینی. 45 سال از حکومت دینی در ایران می‌گذرد و ما هنوز که هنوز است سینمای دینی نداریم! ژانری که ما باید پس از 45 سال حاکمیت دینی بنشینیم و راجع به آن صحبت کنیم، اصلا در قاموس سینمای ما وجود ندارد! از آن طرف آمده‌ایم و عناوین متعددی جعل کرده‌ایم مثل سینمای معناگرا و سینمای نجیب و...!
اگر به عنوان یک علاقمند به سینما بخواهم نقطه ضعف امروز سینمای ایران را بگویم، اول از همه به فقدان ژانر سینمای دینی اشاره می‌کنم. ژانری که باید در سینمای ما وجود داشته باشد، جایی در سینمای ما ندارد! از آن سو یک سری عناوین مثل سینمای اجتماعی در ساحت روشنفکری سینمای ما جعل می‌شود و یک سری عناوین دیگر مثل سینمای معناگرا هم در ساحت حاکمیتی سینما!
هنرآنلاین: به نظر شما این سیر صعودی تولید و استقبال کمدی‌ها و همچنین سیر نزولی تولید و استقبال غیرکمدی‌ها ادامه‌دار است؟
نوروزی: بله. ادامه‌دار است؛ چرا که دوستان ما حال و حوصله سر و کله زدن با فیلمنامه و اقتباس ندارند. حال و حوصله نداریم. دنبال راحت‌الحلقوم هستیم و تا وقتی چنین است، این وضعیت ادامه دارد.
هنرآنلاین: از سوی دیگر عده‌ای در اشاره به علت این وضعیت، به مشکلات معیشتی توجه دارند. نظرتان در این باره چیست؟
نوروزی: مشکلات معیشتی را مقصر این قضیه دانستن پرت و پلای محض است! مخاطب امروز که مشکلات معیشتی دارد، می‌نشیند و تلخ‌ترین مینی‌سریال‌های خارجی را هم تماشا می‌کند. اینکه مخاطب مشکل معیشتی دارد و می‌خواهد با سینما رفتن اندکی از مشکلاتش فارغ شود و به همین جهت کمدی را انتخاب می‌کند، از جهتی صحیح و از جهت دیگر غلط است؛ از این جهت صحیح است که مخاطبی که مشکل معیشتی دارد، چرا باید بنشیند و یک فیلم اعصاب‌خردکن بی‌سروته ببیند؟! از جهت دیگر هم غلط است بدین خاطر که فیلم با کیفیت نداریم؛ تولیدکننده فیلم باکیفیت و خوب بسازد، حتی اگر تلخ هم باشد، حتی مخاطبی که مشکل معیشتی دارد هم می‌آید و آن فیلم را می‌بیند.
در سینما بایستی فرم و محتوا به تلازم متناسب با یکدیگر برسند تا بتوانند مخاطب را جذب کنند. در سینمای ما مخاطب تنها دو انتخاب دارد: فیلم تلخ بدساخت و فیلم خنده‌دارِ خوشساخت! قاعدتا مخاطب دومی را بر اولی ترجیح می‌دهد.
هنرآنلاین: چرا همزمان با اینکه می‌گوییم مشکل تولید داریم، صف طویلی از فیلم‌های اکران‌نشده داریم؟ بیش از 200 فیلمی که پشت درب‌های اکران هستند، همگی به این مشکل بدساخت بودند دچارند؟
نوروزی: آن 200 و اندی فیلم هم اگر روی پرده بروند، هیچکدامشان مخاطب نخواهند داشت. 99 درصد آن 200 فیلم فاقد مخاطب خواهد بود. گذشته از آن، مگر چند مورد از آن فیلم‌ها متقاضی اکران هستند؟ نباید فراموش کرد که ما در سینمایمان پدیده‌ای داریم به نام سود در تولید! دوستان سودشان را در تولید برده‌اند و نیازی به اکران ندارند.
احمدرضا انصاری