گروه سینما و تئاتر«هنرآنلاین»: نمایش «سیزده بدر» به کارگردانی حسین میرزامحمدی و نویسندگی محمود احدی‌نیا این روزها در تماشاخانه ایرانشهر درحال اجرا است.
میرزامحمدی که پیش از این کارگردانی فیلم سینمایی «کت چرمی» را بر عهده داشت، این بار یک درام اجتماعی را بر صحنه نمایش برده است.
در این اثر نمایشی بازیگرانی چون خسرو احمدی، صادق برقعی، سعید زارعی، بی‌تا عزیز، بنفشه ریاضی و محمد موحدنیا به ایفای نقش می‌پردازند که همگی اعضای یک خانواده هستند.
هنرآنلاین به بهانه اجرای این نمایش به گفت‌وگو با حسین میرزامحمدی پرداخته است که در ادامه می‌خوانید؛
چطور شد که بعد از تجربه فیلم سینمایی «کت چرمی» به سراغ کار تئاتر آمدید؟
میرزا محمدی_من با تئاتر بیگانه نبودم و نیستم و از سال 82 وارد تئاتر شدم و در دانشگاه هم کارگردانی تئاتر خواندم. در دوران دانشجویی هم در این حوزه موفق بودم و در جشنواره تئاتر دانشگاهی شرکت کردم. بسیاری از دوستانی که در آن زمان هم دوره بودیم اکنون از بازیگران و تئاتری‌های خوب این کشور هستند. بعد از آن من از ایران رفتم و در مقطع ارشد، سینما خواندم اما حدود پنج سال همان جا در کنار آقای بیضایی کار تئاتر انجام می‌دادم.
ایده نمایش «سیزده بدر» چگونه شکل گرفت؟
میرزامحمدی_من با آقای محمود احدی‌نیا مشغول نگارش یک فیلمنامه بودم که درمورد تئاتر هم گپ زدیم. یکی از دوستان پیشنهاد داد که تئاتر کار کنم. زمانی که من از ایران رفتم تعداد تماشاخانه‌های محدودی وجود داشت و وقتی که برگشتم روزانه هفتاد نمایش روی صحنه می‌رفتند و معادلات تئاتری متفاوت شده بود و شرایط فرق کرده بود اما با این حساب نمایشنامه‌هایم را مورد بررسی قرار دادم اما با ذائقه مخاطب امروزی سازگار نبود.
آقای احدی‌نیا نمایشنامه «سیزده بدر » را داشتند و اصلا قرار بود که یک زمانی خودش آن را کار کند. وقتی مطالعه کردم با اجازه نویسنده تغییراتی در آن لحاظ و بازنویسی کردم. من سعی کردم در این نمایش یک سری از المان‌ها و نشانه‌های سینمایی و نمادین را وارد کنم. تلاشم بر این بود مخاطب حس کند یک خانواده آن جا نشسته است و نه این که یک نمایش درحال اجرا است. در نمایش ما مخاطب نمی‌داند به چه کسی حق دهد و مدام دنبال این است که پس چه کسی باید وضعیت را درست کند. ما کاراکتر منفی نداریم و هرکسی از جهان منطق خود حق دارد.
مضمون این نمایش در ایران پرتکرار است. چه در واقعیت و چه در سینما و تئاتر که نمونه موخر آن فیلم «برادران لیلا» است. نگران این شباهت‌ها نبودید؟
میرزامحمدی_در ادبیات محاوره ما سینمایی‌ها شاید ما از تم‌های مختلفی یاد کنیم اما واقعیت این است که ما در جهان درام بیش از پنج تم نداریم. اگر این گونه بخواهیم نگاه کنیم شکسپیر،اوریپید و سوفوکل و غیره تم‌های مختلف را به بهترین شکل تبدیل به نمایشنامه کرده‌اند. باید ببینیم ما چقدر محور گفت و گو داریم تا بر آن‌ها مانور دهیم. آقای احدی‌نیا مثال خوبی در این باره دارند که می‌گویند که یه جایی نوشته شده است «در را بکشید» و جایی هم نوشته شده است که «در را هل دهید». این در همان در است اما کشیدن با هل دادن متفاوت است. پس در نمایشنامه هم به پردازش و ساختار بستگی دارد.
همان فیلم «برادران لیلا» که مثال زدید، نمایشنامه «سیزده بدر» در سال 1400 نوشته شده بود که اصلا هنوز «برادران لیلا» منتشر و پخش نشده بود.
می‌توان آن را نمادین دانست و خانواده را یک ملت و خانه رو به ویرانی را یک کشور در نظر گرفت؟
میرزامحمدی_هرکسی از ظن خود شد یار من. تئاتر را می‌توان به گونه‌های مختلفی تعبیر و تفسیر کرد. پس این هم می‌تواند یک تحلیلی از آن باشد.
شما تجربه کار در سوژه اجتماعی هم در سینما و هم در تئاتر را دارید. به نظر شما کدام یک از این قالب‌ها برای بیان چنین سوژه‌هایی مناسب‌تر است؟
میرزامحمدی_در هردو قالب موثر است اگر به آن بها داده شود. تئاتر زادگاه من است و نه یک تفرجگاه و یک حیاط خلوت. به نظر من مفهوم تئاتر نسبت به دهه هشتاد و اوایل دهه نود تغییر کرده است.
فکر می‌کنید دلیل این تغییر چه چیزی است؟
میرزامحمدی_من احساس می‌کنم که هیچ متولی در بحث کیفیت در تئاتر وجود ندارد. منظورم از لحاظ ممیزی نیست که اتفاقا جا دارد که بگویم هرچقدر که من برای فیلم «کت چرمی» اذیت شدم، مرکز هنرهای نمایشی با آغوش باز نمایش «سیزده بدر» را پذیرفتند و سخت‌گیری نداشتند و اجازه دادند که نمایش آن طور که گروه به آن رسیده است روی صحنه برود.
نکته دیگر هم این است که حضور هنرمندان سینما در تئاتر معادله دارد. من منعی برای حضور آنان نمی‌بینم اما می‌گویم اصول و چارچوبی دارد. چیزی که وجود دارد این است که تئاتر کمی بی در و پیکر شده است و اصلا مشخص نیست چه کسی در روز چند اجرا می‌رود و تنظیم‌گری وجود ندارد.بحث دیگر تبلیغات تئاتری است که ضعف اساسی است که تبلیغات تئاتر استراتژی ندارد.
مجموع این‌ها بر تئاتر اثرگذاشته است و فضای متفاوتی را رقم زده است.