گروه فرهنگ و هنر «هنرآنلاین»: نوزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران-مبارک امروز آخرین روز خود خود را پشت سر خواهد گذاشت. در طول 10 روز برپایی این جشنواره، هنرمندان عرصه تئاتر عروسکی توانستند خوش بدرخشند تا استقبال بالایی را شاهد باشیم همچنین نکته قابل توجه در این جشنواره، سهم بالای هنرمندان شهرستانی از جشنواره بود. افزون بر هنرمندان داخلی، هنرمندانی از کشورهای ارمنستان، ترکیه، اسپانیا، برزیل و پرو نیز در جشنواره حضور یافتند و آثار خود را به علاقمندان نمایش‌های عروسکی ارائه کردند. اکنون که به واپسین ساعات نوزدهمین دوره از این جشنواره نزدیک می‌شویم، می‌توان آنچه در طول 10 روز گذشته را بار دیگر و با نگاهی دقیق‌تر مورد بررسی قرار داد و با دوره‌های قبل مقایسه کرد، به همین منظوربا هادی حجازی‌فر، دبیر جشنواره به گفتگو نشستیم که در ادامه از نظرتان می گذرد:
هنرآنلاین: استقبال هنرمندان از جشنواره امسال چگونه بود؟ آیا آنها مسیر همواری برای حضور در جشنواره داشتند؟
هادی حجازی‌فر: سال گذشته با هدف اینکه بتوانیم پس از پشت سر گذاشتن کرونا و یک دوره مجازی برگزار شدن جشنواره، تکانی در حوزه تئاتر عروسکی ایجاد کنیم و با برپایی پرشور این جشنواره مجددا به مسیر خود ادامه دهد. از سوی دیگر به علت هزینه‌های بالای تئاتر عروسکی، جشنواره عملا حیات خودش را از دست داده بود. وجود یک جشنواره در یک عرصه هنری کمک بسیاری به هنرمندان آن عرصه می‌کند؛ به آنها کمک هزینه می‌دهد و باعث می‌شود بخشی از هزینه‌ها تامین شود و کار تولید شود. تلاش کردیم همه کسانی را که فکر می‌کردیم می‌توانند حاضر باشند برای حضور در جشنواره تشویق و ترغیب کنیم. طبعا قدیمی‌ترها را با گفتگو راجع به ایجاد فضایی بهتر، جوان‌ترها را با مشوق‌های مالی و... همراهی‌شان را جلب کردیم که بتوانیم بیشترین حرکت را ایجاد کنیم. کارهای مختلفی انجام دادیم و به نظرم خیلی هم خوب بود و گروه‌ها پای کار آمدند.
هنرآنلاین: پس می توان گفت، هنرمندان برای حضور در این رویداد همراهی خوبی داشتند
هادی حجازی‌فر: سال گذشته همزمان با تاریخ برگزاری جشنواره اتفاقاتی افتاد اما در این دوره شرایط آرام‌تر شده بود اما حس کردیم آن هدفی که داریم، در زمان تعیین‌شده محقق نخواهد شد. دیدیم اگر چند ماه عقب بیندازیم، بر رسیدن به هدفی که داریم تاثیرگذار است. برنامه من برگزاری جشنواره عروسکی به هر قیمتی نبود. تلاش کردم شرایط را درک کنم. جالب اینجا بود که اکثریت گروه‌ها طرفدار برگزاری بودند. جلسه گذاشتیم و گفتیم ما باید همه با هم باشیم. آفت دو قطبی که جامعه را فراگرفته بود، نباید در حوزه هنر هم اتفاق می‌افتاد و باید انسجام را حفظ می‌کردیم.
هنرآنلاین: چه نگرانی‌هایی در مسیر برگزاری دوره نوزدهم جشنواره وجود داشت؟
هادی حجازی‌فر: من نگران امنیت روانی گروه‌ها بودم؛ نگران روحیه بچه‌ها بودم. بالاخره کار از ما نشات می گرفت و این نگرانی‌ها طبیعی بود. صحبت کردیم و در هر صورت پذیرفته شد و زمان جشنواره به تاریخ دیگری منتقل شد. در نهایت به یک جمع بندی رسیدیم که هنر تعطیلی بردار نیست. جشنواره عروسکی تبدیل شده به جایی برای همدلی و دوست داشتن یکدیگر. این دوره از جشنواره خیلی فراتر از انتظارم برگزار شده است. برخی مواقع اتفاق‌هایی می‌افتد که جامعه در آستانه دو قطبی قرار می‌گیرد. ما به عنوان کسانی که هماهنگ کننده هستیم، باید شرایط را درک کنیم و بهترین راه را انتخاب کنیم. امیدوارم در همه بخش‌ها و نه فقط جشنواره، در کنار نقد و اعتراض که حق یک جامعه زنده است، همدلی و دوستی بیشتر باشد.
هنرآنلاین: در صحبت‌های قبلی‌تان پیرامون جشنواره، به حمایت مالی وزارت ارشاد از جشنواره اشاره کرده بودید و گفته بودید حدود 80 درصد از آن را به کمک بخش خصوصی با تئاتر بازمی‌گردانید. با کدام دیدگاه موافق‌ترید؟ تامین منابع مالی جشنواره از نهادهای دولتی یا خصوصی؟
هادی حجازی‌فر: در دوره کنونی هزینه ساخت و ساز عروسک بالا رفته است و این در حالی است که بودجه جشنواره فقط می‌تواند 20 درصد ارتقا پیدا کند اما به هر حال به رشدی 200 درصدی نیاز داشتیم و در گفت‌وگو با وزیر ارشاد قول گرفتیم بودجه جشنواره به 12 میلیارد تومان ارتقا پیدا کند که الان 10 میلیارد تومانِ آن محقق شده است.
همچنین از همین تریبون اعلام می‌کنم که با کمک بچه های عروسکی و حمایت‌هایی که دولت می‌تواند از این حوزه داشته باشد، مثل ویزای گروه‌های خارجی، سالن‌ها و موارد سخت افزاری و... می‌توانیم جشنواره تهران –مبارک را به صورت کاملا خصوصی برگزار کنیم. خصوصی برگزار کردن این جشنواره اقدامی ساده است اما این به معنای شانه خالی کردن دولت نیست. دولت باید بیاید و بگوید فلان جشنواره خصوصی، من وظیفه دارم این مبلغ را در طول سال برای این حوزه هزینه کنم. ما خانواده عروسکی اگر حداقل شرایط برایمان فراهم باشد، می‌توانیم زودتر از تمام بخش‌های دیگر تبدیل به یک بخش خودگردان شویم. همه جای دنیا تئاتر عروسکی یک رشته پردرآمد و پرطرفدار است ولی اینجا همه چیز دست ما نیست. به عنوان مثال الان چند سال است که کسی مثل آقای بهروز غریب‌پور درگیر اپرای خواجوی کرمانی است. سوال این است که در جامعه فعلی که این میزان ناآشنایی و بی سوادی نسبت به مفاخر در آن وجود دارد و اندک اندک از این حیث به نقطه ترسناکی می‌رسد، آیا کسی با این رزومه باید سه چهار سال دنبال تامین هزینه‌های یک اپرا باشد؟ اینجاست که نقش دولت مشخص می شود.به نظرم همه چیز با گفتگو قابل‌حل است.
به عنوان یک نمایشگرعروسکی نه دبیر جشنواره می گویم که ما می‌توانیم این جشنواره را به صورت بین المللی و با کیفیتی خیلی بهتر به صورت خصوصی برگزار کنیم؛ اما وقتی این را می‌گوییم به آن معنا نیست که دولت حمایت‌های مالی‌اش را از این حوزه دریغ کند.
هنرآنلاین: درصحبت‌هایتان از استقبال خوب و گسترده از جشنواره گفتید؛ این استقبال هم از سوی هنرمندان بوده و هم از سوی مخاطبان؟
هادی حجازی‌فر: تلاش کردیم استقبال حداکثری اتفاق بیفتد و برای آنکه کارها کیفیت بهتری پیدا کند نیز برنامه‌هایی داشتیم. مثل همان فرصت دوروزه به گروه‌ها، یا شیوه فروش بلیط و حذف کارت vip و... . در حال حاضر همه سالن‌های ما پر است. این جشنواره تخصصی است و 80 درصد مخاطبین، علاقمندان یا فعالان خانواده عروسکی هستند. این یعنی خانواده عروسکی از این رویداد استقبال کرده است؛ چرا که به این حوزه تعلق دارد. همانطور که خودم هم با این جشنواره به نمایش عروسکی علاقمند شدم. من عکسی از قدیم دارم که در آن یک گوشه عکس با عروسکی در دست ایستاده‌ام و احساس می‌کردم دنیا را فتح کرده‌ام که وارد این جشنواره شدم. من از همینجا به این عرصه علاقمند شدم.
هنرآنلاین: ظاهرا امسال هنرمندان شهرستانی هم حضور گسترده‌ای داشته‌اند.
هادی حجازی‌فر: خروجی کارهای شهرستان خیلی رضایتبخش بوده اما باز هم این خروجی‌ها محصول پروسه نیست؛ تک‌ستاره هایی هستند که جاهای مختلف کشور در حال فعالیت و درخشیدن هستند. شاید در ورزش استعدادیابی کرده باشیم اما در هنر اینگونه نبوده و حتی با ایده‌های مدیران بومی، پدر هنر ر ا درآورده‌ایم. فارغ از سطح کلان، این تک‌ستاره‌ها محصول خودشان هستند. حضور این‌ها یعنی هنر عروسکی هنوز نفس می‌کشد و ما می‌توانیم به جریان تک‌ستاره‌ها امیدوار باشیم.
هنرآنلاین: بزرگترین هدفی که در این دوره از جشنواره دنبال می‌کردید چه بود؟
هادی حجازی‌فر: هدف بزرگ من در جشنواره، بالابردن سطح مطالبه‌گری هنرمندان تئاتر عروسکی است. این اتفاق هم افتاد. وقتی سطح مطالبه‌گری بالا می‌رود، یقه ما که در حال حاضر مسئولیم را می‌چسبند اما این قضیه کاملا برای ما محترم و قابل قبول است. مطالبه‌گری حق هنرمند است و او باید مطالبه کند. امروز ما مسئول برگزاری هستیم، فردا دیگری و همینطور این چرخه ادامه می‌یابد. هرچه سطح مطالبه بالا رود، به تحقق واقعی حق یک هنرمند نزدیک می شویم؛ هنرمندی که دارد روح و روان یک جامعه را می‌سازد.
هنرآنلاین: پیش از این گفتگوی دیگری هم با مدیرکل هنرهای نمایشی داشتیم و ایشان به این نکته اشاره داشت که با توجه به استقبال خوب شهرستانی‌ها، می‌توان برای میزبانی دیگر استان‌ها از این جشنواره نیز برنامه‌ریزی کرد؛ نظر شما در این باره چیست؟
هادی حجازی‌فر: به نظرم جشنواره زایی یکی از اشتباهات بزرگ هر دستگاه دولتی است. همیشه یک سری جشنواره‌ها با دلایل مختلف بوجود آمده‌اند؛ بعد مدت‌ها چند مورد از آنها برقرار مانده‌اند چون ریشه های درستی داشتند و نیازسنجی‌های درستی اتفاق افتاده بوده است یا مثلا استادی لزومش را حفظ کرده بوده و برای آن جنگیده و در هر صورت به حیاتش ادامه داده است و علی‌رغم مشکلات بودجه‌ای هنوز پابرجاست. اما می‌گویم به جای جشنواره‌زایی باید بر اجرای عمومی جشنواره تاکید داشته باشیم. هیچ ایرادی ندارد که ارشاد اعلام کند مثلا یک تئاتر عروسکی از بوشهر برود ارومیه اجرا شود و به آن گروه بوشهری امکانات هم بدهد. صرف اینکه یک جشنواره را انتقال دهیم دردی را دوا نمی‌کند. الان خیلی جشنواره‌ها را داریم منتقل می‌کنیم به شهرستان‌ها که بتوانیم از استانداری بودجه بگیریم! این نگاه کاهشی و حداقلی است. وقتی امکانات نداریم باید از یک امکان حداقلی‌تر استفاده کنیم. چه ایرادی دارد؟ صرفا که نباید هزینه کرد؛ گاهی در موقعیت‌های مختلف باید خلاق بود.
به نظرم طراحی و ریل‌گذاری در نهادهای فرهنگی باید به اتفاق امین‌های آن حوزه اتفاق بیفتد. حسن دادشکر، بهروز غریب‌پور، مرضیه برومند، هما جدی‌کار، علی پاکدست و.. بایستی بنشینند و برای حوزه تئاتر عروسکی برنامه‌ریزی کنند. چرا فقط در جشنواره باید چنین چیزی داشته باشیم؟ شورای سیاستگذاری جشنواره در دو ماه می‌خواهد چه سیاستی بگذارد؟ سیاست باید در طول سال‌های طولانی گذاشته شود.
هنرآنلاین: به نظر شما نقطه قوت این دوره از جشنواره نسبت به دوره‌های قبل چیست؟
هادی حجازی‌فر: ایجاد فضا و آرامش برای گروه‌های حاضر در جشنواره نقطه قوت این دوره بوده است. آرامش یعنی همان حداقل امکانات؛ ما نمایشگران عروسکی به حداقل‌ها راضی هستیم. نتیجه این ایجاد آرامش هم این است که در این دوره ممکن است کار ضعیف ببینیم ولی هرگز کار شلخته نمی‌بینیم. در حالیکه در تمامی جشنواره‌هایی که من به عنوان شرکت‌کننده حضور داشتم، خیلی از کارهای خوب و قوی حاضر بودند اما شلخته بودند چون سه چهار ساعت بیشتر وقت نداشتند که با سالن خو بگیرند، نور صحنه را ببندند، صدا را چک کنند و... . در نوزدهمین دوره جشنواره تهران-مبارک اما به هر گروه در روز در هر سالن فرصت داده شد. من خیلی به این مساله افتخار می‌کنم و از بابت تحقق این موضوع و دور شدن از شلختگی کارها خوشحالم و امیدوارم همینطور باقی بماند. مساله بعدی هم اینکه سطح مطالبه گری خانواده عروسکی را بالا بردیم. چیزی که شاید الان کار خودمان را سخت کند. در نهایت، جشنواره‌ای که اینگونه برگزار شود، در دوره بعد نمی‌تواند به سطحی پایین‌تر قانع شود و این موضوع پیشرفت و رشد جشنواره را در پی دارد.
احمدرضا انصاری