گروه رادیو و تلویزیون: شائبه‌های خلاء قانونی ساترا، چندی پیش با انتشار ایرادات شورای نگهبان به لایحه عفاف و حجاب بار دیگر اوج گرفته بود. در پی همین موضوع، هنرآنلاین با معاون امور کاربران و تنظیمگری اجتماعی ساترا گفتگویی داشت و در این باره شبهاتی را مطرح کرد که به روشنی از سوی این نماینده سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر، رفع شد. حال که می‌دانیم ساترا صلاحیت قانونی برای تنظیمگری در نمایش خانگی دارد، وقت آن است که به مهم‌ترین شائبه‌هایی که حول این نهاد وجود دارد پاسخ دهیم تا این سازمان تنظیم‌گر، با قدرتی بیشتر و در مسیری هموارتر به تنظیمگری ادامه دهد. در ادامه گفتگو با محمدصادق افراسیابی معاون امور کاربران و تنظیمگری اجتماعی ساترا به چنین نکاتی پرداختهایم که در ادامه می‌‌توانید بخوانید.
هنرآنلاین: یکی از شائبه‌هایی که حول ساترا وجود دارد، بحث تعارض منافع است و آخرین نفری که در این باره اظهارنظر کرده، مسعود معینی‌پور مدیر سابق شبکه چهار سیما و معاون فعلی سازمان تبلیغات است؛ وی از نوعی تعارض منافع سخن گفته و اشاره کرده که ساترا به دلیل آنکه وابسته به صداوسیمایی است که خود در رقابت با سایر پلتفرم‌هاست، دچار بحرانی جدی و حتی ناکارآمد است! برای اینکه چنین اتفاقی دامن‌گیر حوزه صوت و تصویر فراگیر نشود، ساترا چه ساز و کاری دارد؟
افراسیابی: گمان کنم آقای معینی‌پور از طرح تحولی سازمان صداوسیما برای تنظیمگری هوشمندانه صوت و تصویر فراگیر بی‌اطلاع باشد. صداوسیما امروز در تنظیمگری هوشمندانه صوت و تصویر فراگیر و شبکه نمایش خانگی، یک شعار دارد و آن شعار این است که صداوسیما حامی و ناظر شبکه نمایش خانگی است. یعنی هم شأن نظارتی خود را حفظ میکند و هم شأن حمایتی خود را. خیلی واضح است که صحبت‌های آقای معینی‌پور ایراد دارد؛ زیرا اگر صداوسیما خودش را رقیب سکوهای نمایش خانگی می‌دید، آیا آنها را تبلیغ می‌کرد؟ ما می‌بینیم که محصولات این سکوها در تلویزیون تبلیغ می‌شوند. بیشتر از یک ماه است که بخش‌های مختلف خبری صداوسیما، هر سریالی را که از ساترا مجوز می‌گیرد، معرفی می‌کنند. ساترا در پیامرسان‌های مختلف کانال رسمی دارد و بخش‌هایی از خبر سیما که پخش شده و سریال‌های مجوزگرفته را معرفی کرده، با مردم به اشتراک می‌گذاریم. همکاران ما در خبرگزاری صداوسیما وقت صرف می‌کنند و بر اساس محتوای هر سریال نمایش خانگی، یک ویدیوی اختصاصی جدید تولید می‌کنند که آن را معرفی کند و آن ویدئو در بخش‌های خبری پخش می‌شود. علاوه بر این یک نمایشگاه بزرگ تدارک دیدیم که سکوهای صوت و تصویر فراگیر و شبکه نمایش خانگی را تبلیغ و معرفی میکند و به شرکت های حاضر در نمایشگاه کمک مالی هم میکنیم که حضور بهتری داشته باشند. همه این اتفاقات نشان‌دهنده آن است که صداوسیما خود را حامی نمایش خانگی می‌داند نه رقیب آن. بنده خودم در دوره گذشته قبل از ریاست آقای دکتر جبلی بر صدا و سیما نسبت به برخی رفتارهای ساترا انتقاد داشتم و در وزارت ارشاد برخی مشکلات با ساترا داشتیم اما الحمدالله در این دوره اساسا نگاه ها تغییر کرده است و بین صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یک اتحاد خیلی خوبی در حوزه تنظیمگری شکل گرفته است و همکاری های متعدد ایجاد شده است.
یک مورد دیگر را هم به عنوان مصداق حمایت از شبکه نمایش خانگی عرض کنم اگر اجازه دهید، آقای دکتر جبلی چند ماه پیش به ساترا اعلام کردند که بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته در خصوص سریال‌هایی که به شورای صدور مجوز تولید نمایش خانگی می‌آید، ساترا چندین سریال را پیشنهاد دهد تا برای خرید کپی‌رایت و پخش از تلویزیون بررسی‌های لازم انجام شود. آقای مقیسه رئیس ساترا طی مکاتبه‌ای 4 سریال را به صداوسیما معرفی کردند که 2 مورد آنها در مرحله بررسی بیشتر توسط صداوسیما به سر می‌برد و احتمال زیادی وجود دارد که کپی رایتشان توسط صداوسیما خریداری شود؛ 2 مورد دیگر هم حائز شاخص‌های مدنظر سازمان صداوسیما نشدند. در حال حاضر فقط 2 سریال کاندیدای اصلی خرید کپی‌رایت توسط صداوسیما هستند و در بررسی اولیه تایید شده‌اند. فعلا نمی‌توانیم نام این سریالها را رسانه‌ای کنیم تا زمانیکه پروسه بررسی نهایی شود. این رسانه‌ای نکردن هم علت دارد؛ به عنوان مثال اگر در زمان مکاتبه آقای مقیسه رئیس ساترا با ریاست سازمان صداوسیما، اسامی سریالها را اعلام می‌کردیم، سریال‌هایی که الان حائز شاخص‌های مدنظر صداوسیما نشدند، این ها مشخص میشد و شاید ازاین جهت به سریال ضربه‌ای وارد میشد. در خصوص اسامی سریال های مد نظر ساترا برای خرید کپی رایت و پخش از شبکه های تلویزیونی گمانه‌زنی‌های بسیاری وجود دارد ولی هیچکدام از آنها را نه تایید و نه رد میکنیم.
هنرآنلاین: ملاک ساترا برای انتخاب این چهار سریال و معرفی آنها به صداوسیما چه بوده است؟
افراسیابی: اعضای شورای انتشار ساترا قوی‌ترین افراد کشور در حوزه فرهنگ و هنر و رسانه هستند؛ این گفته من نیست و ایرج محمدی تهیه‌کننده باسابقه در گفتگویی که اخیرا با یکی از رسانه‌ها انجام داده به این نکته اشاره کرده است. فقط آقای محمدی نیست که این نکته را گفته است؛ قبل‌تر از آن از سعید نعمت‌اله چنین حرفی شنیده بودیم؛ پیش از آن از کیارش اسدی‌زاده شنیدیم؛ همچنین از نوید محمودی و... . این قضاوت‌ها قطعا بر اساس شواهدی است و سخنی نیست که بی‌دلیل مطرح شود. اعضای شورای انتشار ساترا افرادی همچون دکتر عبدالکریم خیامی، علی‌اصغر پورمحمدی، محمدرضا جعفری‌جلوه، محسن مهاجرانی و... هستند. وقتی شورایی متشکل از این اشخاص داریم و چنین نقل‌قولهایی از افرادی که در شورا حضور یافته‌اند می‌شنویم، مشخص می‌شود درباره شورایی خاص، ویژه و پرتوان سخن می‌گوییم.
هنرآنلاین: ساترا با بهره‌گیری از این شورای خاص و پرتوان چه عملکردی داشته است و چرا این حجم انتقاد را یدک می‌کشد؟
افراسیابی: اینکه ساترا چه کرده است را با حرف نمی‌توان متوجه شد. باید دید و مشاهده کرد که یک سریال قبل از تنظیمگری ساترا چه بوده و آنچه به پخش رسیده چه چیزی است! خیلی اوقات مردم با آنچه نمایش داده شده قضاوت می‌کنند و به این نکته که آن اثر چه بوده و به چنین اثری تبدیل شده، بی‌توجه هستند. در همین سریال «پوست شیر»، بسیاری از خشونت‌ها بوده که نمایش داده نشده است و خشونت‌هایی داشته‌ایم که مخاطب هیچوقت در این سریال ندید! ساترا وقتی از «پوست شیر» دفاع میکند، در واقع از تنظیمگری خودش هم دفاع میکند! تلاش شده تا یک سریال جذاب و در عین حال -به اعتقاد شورای انتشار ساترا- با کمترین آسیب یا بدون آسیب به مخاطب ارائه شود.
موارد بسیاری داشته‌ایم که نه‌تنها یک سریال فاقد آسیب بوده بلکه آموزنده و مفید بوده است! سریال «قهوه ترک» به خوبی و درستی آسیب‌های ناشی از موضوع مهاجرت را تبیین میکند. آیا ما نباید از تولید چنین آثاری در نمایش خانگی حمایت کنیم و به تولیدکنندگان خداقوت بگوییم؟ البته گاهی اوقات هم سریال‌هایی می‌بینیم که روی لبه خطوط قرمز حرکت می‌کنند؛ رسانه ها و منتقدین اینها را نقد می‌کنند اما آیا همانقدر که این سریالها نقد می‌شوند، سریال‌های خوب و مفید را نیز توصیه و معرفی میکنیم؟!
من احساس می‌کنم نمایش خانگی در کشور ما مظلوم است. برخی رسانه‌ها توجه ندارند که ساترا توانسته تنظیمگری هوشمندانه‌ای داشته باشد تا اثری که به پخش می‌رسد، طیف‌های مختلف مخاطب را، بدون هیچگونه آسیبی پوشش دهد. باید توجه کنیم که ساترا توانسته با تنظیمگری هوشمندانه خود، آمار مراجعه مردم به شبکه‌های ماهواره‌ای را کاهش بدهد.
هنرآنلاین: از این کاهش آمار دقیقی سراغ دارید؟
افراسیابی: پژوهش‌هایی بوده که ثابت کرده چنین کاهشی اتفاق افتاده اما در حال حاضر همراهم نیست. باید توجه کنیم که صداوسیما در این مدل جدید که یک سال و نیم اخیر آن را پیگیری کرده، توانسته آرایش رسانه‌ای جدیدی در کشور شکل بدهد. این آرایش رسانه‌ای جدید بدین شکل است که مخاطب با یک نوع سلیقه می‌تواند از فلان شبکه تلویزیونی استفاده کند؛ مخاطب با سلیقه دیگر می‌تواند از شبکه تلویزیونی دیگری استفاده کند؛ مخاطبی که اساسا سلیقه‌اش با سلیقه حاکم بر شبکه‌های تلویزیونی متفاوت است، می‌تواند از شبکه نمایش خانگی استفاده کند. البته بخشی از مخاطب بین تلویزیون و نمایش خانگی مشترک است که جمعیت آن از بخش‌های دیگر بیشتر است. به عنوان نمونه مخاطبانی داریم که دوست دارند فقط و فقط سریال ببینند طرفدار پر و پا قرص و حرفه‌ای سریال هستند. آیا می‌توانیم برای این مخاطب، کل کنداکتور تلویزیون را با سریال پر کنیم؟ قطعا نمی‌توانیم. در تلویزیون محدودیت‌هایی داریم و برنامه‌های مختلفی در صف کنداکتور قرار دارند. یک سری از محدودیت‌ها هم حاکمیتی و شامل انتظاراتی است که حاکمیت از صداوسیما به عنوان رسانه ملی برای اطلاع رسانی و برنامه سازی دارد. پس نمی‌توان همه شبکه‌ها را درگیر تولید و پخش سریال کرد اما شبکه نمایش خانگی اساسا این امکان را دارد و بیشتر تولیداتش سریالها یا برنامه‌های سرگرم‌کننده هستند.
هنرآنلاین: محدودیت‌های حاکمیتی که به آنها اشاره کردید، محتوا را هم در بر می‌گیرد؟
افراسیابی: ممیزهایی که امروز به ساترا کمک می‌کنند، همان ممیزان سازمان صداوسیما هستند؛ ولی بالاخره این فرد به عنوان یک فرد خبره، قطعا تفاوت‌های مخاطبی را که از تلویزیون استفاده میکند و مخاطبی که به شبکه نمایش خانگی رجوع کرده، در نظر می‌گیرد. این یک امر طبیعی است. این مسائل و محدودیت‌ها بطور دقیق در آیین‌نامه‌ها تعیین می‌شوند و آثار باید طبق آن آیین‌نامه‌ها بررسی شوند. تعیین و تشخیص مصادیق، بر عهده شورای صدور مجوز تولید و شورای صدور مجوز انتشار است.
افراسیابی: ساترا در حال تنظیمگری هوشمندانه است و اگر رسانه‌ها نقدی دارند، باید بدانند که از چه مسیری به این محتوای موجود رسیده‌ایم. اینطور نیست که همه اعضای شورای تولید و شورای انتشار با یکدیگر هم‌رای باشند؛ ممکن است راجع به یک سکانس در فلان اثر اجماع باشد و درباره سکانس دیگر اختلاف‌نظر وجود داشته باشد و لازم باشد رای‌گیری کنیم. از قضا عمده سکانس‌هایی که مورد اعتراض برخی رسانه‌ها واقع شده، همان سکانس‌هایی است که درباره آنها اختلاف نظر وجود داشته و با رای‌گیری درباره آنها تصمیم‌گیری شده است! سکانس‌هایی داریم که برخی افراد از آن تعریف و تمجید می‌کنند و در نقطه مقابل برخی هم معتقدند که بایستی از سریال حذف می‌شده است!
هنرآنلاین: اما همان سکانس را به هیچ‌وجه در تلویزیون نمی‌توانیم ببینیم!
افراسیابی: بالاخره اینکه ما بتوانیم نگاهی کلان در حوزه تنظیمگری داشته باشیم، لازمه هوشمندی است. امروز ساترا هوشمندانه به تنظیمگری نمایش خانگی می‌پردازد و متناسب با نیازها و اقتضائات روز، تنظیمگری میکند و درک دقیقی از شرایط جهانی دارد. در حال حاضر با توجه به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، یک شورای سیاستگذاری محتوایی ایجاد شده که نمایندگان سران قوا، رئیس صداوسیما و وزیر فرهنگ عضو آن هستند و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز ریاست آن را بر عهده دارد. عملکرد ساترا رصد می‌شود و زیر ذره‌بین است.
اگر جایی ساترا در تنظیمگری و ممیزی خود دچار خطا شود، حتما تذکر دریافت خواهد کرد. اینطور نیست که صداوسیما نسبت به حساسیت های خانواده ها بی توجه باشد بلکه کاملا متوجه است. هوشمندانه رصد میکند؛ نظارت میکند؛ از تولید محتوای مناسب در فضای مجازی حمایت میکند و... . البته این محتوای مناسب ممکن است نسبی باشد و بگوییم نسبت به چه محتوای دیگری مناسب است. در پاسخ باید گفت اینکه ما بتوانیم وقت مخاطب را به جای تماشای ماهواره به شبکه‌های داخلی اختصاص دهیم، حتما مرجعیت رسانه را در کشور افزایش می‌دهد. ما حتما خطوط قرمز را رعایت میکنیم. آن خط قرمزی که مهر قانون دارد، حتما رعایت می‌شود، اما قبول دارم که این کافی نیست. به همین دلیل امروز ساترا در حال طراحی نظامی است که محتوایی که ارزشها و هنجارهای اجتماعی را تقویت میکند.