سرویس استان های هنرآنلاین: هنر خارج از جریان اصلی با عبارت های متفاوتی توصیف شده است مانند هنر ناییف، هنر خودانگیخته، هنرنیاموخته، هنر خام؛ همچنین در مصادیق، طیف وسیعی از کارهای را شامل می شود مثلا هنر فوکلور، هنر کودکان، هنر دیوانگان و هنر بدوی ها و کارهای هنرمندان مکتب ندیده. اما چه چیز این طیف وسیع مفاهیم مترادف و مصادیق متفاوت را در کنار هم قرار می دهد؟
هنر غیرآکادمیک" آوت سایدر آرت "
این گرایش به توصیف و بررسی هنری می‌پردازد که خیلی غریزی و فارغ از اسلوب، قواعد و سواد آکادمیک خلق می‌شود. این عبارت در مقابل "این سایدر آرت" یا Official Art قرار می‌گیرد که به معنای هنر رسمی یا تعلیم داده و پذیرفته شده در آکادمی و آموزشگاهها است.
" آوت سایدر آرت " شکلی از آفرینش هنری توسط عوام است که هیچ ارتباطی با دنیای هنر و نخبگان فرهنگ نداشته و آموزش هنری را در هیچ شکلی تجربه نکردهاند.
به دلیل اینکه اکثر این هنرمندان بی‌سواد یا کم سواد هستند در دنیای حرفه‌ای از آنها قدردانی نمی‌شود و عمدتا پس از مرگ‌شان شناخته یا مورد توجه قرار می‌گیرند.
پدیدآورندگان این هنرها بدون عمد، تماس و اشراف به سبک‌ها و تحولات تاریخی در هنر و صرفأ بنا به ضرورت و نیازهای شخصی، فارغ از ملاحظات اجتماعی و اقتصادی با دستاوردهایی بدیع و شیوه‌هایی وسواس گونه در قلمروی بسیار بکر دست به هنر آفرینی می‌زنند و آثارشان شکلی از لایه‌های عمیق و تجربیات تحریف شده است.
آوت سایدر آرت همزاد هنرهای مدرن هستند
با این تصور نشست تخصصی جنبش حاشیه نشین ها و طرد شده ها در نگارخانه وصال صورت گرفت.
در این نشست محمدرضا مریدی و ماریا کازرونی به ارائه مفاهیم و زوایای مختلف هنر غیر آکادمیک-غیر رسمی (آوت سایدر آرت) و بررسی جنبش حاشیه نشین ها و طرد شده ها در هنر پرداختند و توسط این دو پژوهشگر ، اوت سایدرآرت تعریف و واکاوی ، پیشینه و تاریخ هنر پریمیتو بررسی شد و ارزشهای بصری و هنری اوت سایدر آرت در بوته نقد و تحلیل قرار گرفت.
محمدرضا مریدی، پژوهشگر هنر به سخنرانی پرداخت و گفت: در مفاهیم و مصادیقی تنوع آوت سایدر آرت بسیار است.
وی با اشاره به اینکه در سال ٩٣ نمایشگاهی از هنرمندان خودانگیخته در دانشگاه هنر تهران برگزار شد که حاوی نقاشی هایی از لوریس چکناواریان، چهره برجسته موسیقی بود، تاکید کرد: آیا می شود چکناواریان را هنرمند نقاشی ندانست حتی اگر آموزش رسمی نقاشی ندیده باشد؟
مریدی با اشاره به برگزاری نمایشگاه آثار هنرمندان خودانگیخته در "آوت سایدر آرت ٤" که به میزبانی شیراز ارایه می شود، تصریح کرد: نمی شود این آثار را خودانگیخته نامید، چراکه اغلب کارهای این چنینی محصول هنر و دوره مدرن است.
وی خوانش مدرنیستی از آثار خودانگیختگان هنر را مورد اشاره قرار داد و افزود: در چندسال اخیر اگر این جریان مورد توجه قرار گرفته واجد علت هایی است که از جمله اینها بی اعتنایی به نظام آموزش مدرسه ای و دانشگاهی است.
عضو هیات علمی دانشگاه هنر تهران با اشاره به اینکه بی اعتبار کردن نظام آموزش یک استراتژی فرهنگی است، تاکید کرد: این هنرها خود به خود بی اعتنایی به نظام دانشگاهی و آکادمیک هستند.
وی چنین آثاری را در نقد هنر آکادمیک دانست و افزود: بسیاری از هنرمندان دوره آغازین هنر مدرن به دنبال هنری ناب بودند. اما این ناب بودن را در هنرهای قومی دنبال کردند که این هنر به دو دلیل برای ما هم مهم هستند.
مریدی در شرح این دلایل زیبایی شناسی "داروینیستی" را بخشی از پازل هنرهای قومی ترسیم کرد و ادامه داد: در جریان هنر مدرنیستی آنچه هنر شناخته می شود که در تاریخ آن قرار می گیرد.
وی دیگر نظریه ای که به این جریان کمک کرد را ناخودآگاهی "یونگ" دانست و افزود: از آنجا که حسرت سورئالیست ها به چنگ انداختن عمق هنر بود، نمونه یک جاودانگی را در فهم دایره قرار دادند.
این پژوهشگر اقتصاد هنر با بیان اینکه آوت سایدر آرت همزاد هنرهای مدرن هستند، در عین حال خاستگاه هنر خودانگیخته را با هنرمدرن عجین دانست و یادآور شد: البته این هنرها نه فقط در تاریخ مدرن قرار ندارند بلکه در خود هنر مدرن هم در حاشیه به سر می برند که صحبت کردن از تاریخ هنرهای خودانگیخته بخش مبهم کار است.
وی بخش اقتصادی هنر خودانگیخته را هم مورد اشاره قرار داد و افزود: در این بین کار گالری ها و موزه ها این است که هنرمندان را رام بازار کنند چراکه این هنرها تا وقتی جذابند که پیشاتمدنی هستند. البته به واسطه همزیستی با گالری ها خودبه خود خودانگیختگی در این آثار از بین می رود.
مریدی با توجه به اینکه آثار خودانگیخته هنری توسط تاریخ هنر و گالری ها مهار می شوند، ادامه داد: دیگر خطری که آوت سایدر آرت را تهدید می کند این است که دچار "اگزوتیک" شوند زیرا جسورانه بودن و توصیف های هنجارگریز می تواند این هنر را دچار بزرگ نمایی تصویری کنند و خیلی سریع افسون این هنرها را از بین ببرند.
وی با اشاره به اینکه هنرمندان آوت سایدر آرت طردشدگان و حاشیه نشینان تمدنی هستند، عنوان کرد: موجودیت آثار آنان در فهم مدرنیستی از هنر را می توان شناخت زیرا با ندانستن تاریخ هنر این آثار موضوعیت ندارند بدین ترتیب خارج از هنر مدرن اینها بی معنی اند البته در دایره هنر معاصر قرار دارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر تهران در ادامه به جهانشمولی هنر هم اشاره کرد و گفت: این آثار در پی جهانشمولی هنر هستند که بخشی از تجربه فرهنگی به شمار می روند.
وی درعین حال آثار هنرمندان خودانگیخته را در ادامه فرایند کالاشدگی اثر هنری دانست که برای جلب نظر گردشگران مورد استفاده قرار می گیرند. از این رو باید فارغ از اهمیت فرهنگی با رویکردهای جامعه شناسانه مورد مطالعه قرار گیرند.
مریدی در پایان دنبال کردن این آثار را به عنوان تجربه زیسته فردی مهم ارزیابی کرد و همچنین یادآور شد: از آنجا که هنر مدرن تمام تلاش خود را بر اقلیم زدایی گذاشته، این هنرها نیز مبتنی بر اقلیم هستند.
صداقت امری مشهود در آثار هنرمندان "آوت سایدر آرت"
ماریا کازرونی با این پرسش که آیا می توان آثاری همچون آنچه که در نمایشگاه "آوت سایدر آرت ٤" در نگارخانه وصال به واسطه ٩ هنرمند خودانگیخته ارایه شده را واجد اثر هنری دانست، پاسخ داد: نخستین بار که هنر بدوی و انسانی شکل گرفت از مشکلات زندگی آثاری را در قالب نقاشی و مجسمه عرضه کرد که حاوی دغدغه های ذهنی انسان بود.
این چهره علمی و دانشگاهی هنر ایران هنر خودانگیخته را آن چنان شخصی، بکر و با صداقت عنوان کرد و گفت: می شود این هنر را به نقاشی کودکان تشبیه کرد که سرشار از خلوص و صداقت انسانی است.
وی در عین حال پرسپکتیو عاطفی نهفته در نقاشی کودکان را در سنجش با هنر خودنگیخته دانست و افزود: نقاشی کودکان از صداقتی برخوردار است که فقط می شود هنر خودانگیخته را با آن مقایسه کرد و به جستجو پرداخت.
کازرونی با تاکید بر اینکه صداقت و خلوص نیت را در آثار هنرمندان "آوت سایدر آرت" می توان به تماشا نشست، تصریح کرد: آن ادراکی که کودک در نقاشی می کند کاملا شبیه هنرمندان غیرآکادمیکی است که دست به ساخت مجسمه و نقاشی می زنند.
وی با اشاره به اینکه نقاشی کودکان مانند خواب می ماند، بیان کرد: چه بسا آثار هنرمندان خودانگیخته هم از خواب بی بهره نیستند.
در پایان این نشست ، با حضور محمدرضا مریدی پرسش و پاسخ انجام گرفت.
نمایشگاه "آوت سایدر آرت ٤" تا ١٣ آبان ماه در نگارخانه وصال ادامه دارد.