گروه هنرهای تجسمی «هنرآنلاین» : اگر چه سفالینه های کاشان به ویژه نوع زرین فام آنها در موزه ها و مراکز مختلف داخلی و خارجی نگهداری می شود اما همچنان اسناد مهم مستدل در خصوص محل تولید آنها در کاشان بسیار کم است. درواقع مهم ترین این اسناد وجود کوره و دست کم ضایعات سفالها در محل کوره هاست.
این در حالی است که تا کنون ، تنها یک کوره در یک خانه شخصی ( خانه آقای برازنده ) و سه کوره در زیر زمین مسجد جامع کاشان مشخصا در دسترس است که با توجه به کمیت و کیفیت سفالهای کاشان و پراکندگی آنها در نقاط مختلف دنیا بسیار ناچیز است .از این چهار کوره، سه کوره ی کنار هم و واقع درزیر زمین مسجد جامع بسیار حائز اهمیت هستند. این کوره ها نزدیک به سه ده پیش توسط دکتر میر فتاح کشف و حفاری شده اند اما هنوز گزارش حفاری و یافته های آن منتشر نشده است. معدود پژوهش های مرتبط نیز بدون داشتن اطلاعات حفاری اولیه و یافته های آن صورت گرفته و حتی گاه به اشتباه در منابع معتبر به عنوان کوره های آجر پزی معرفی شده اند .
متاسفانه در حدود سی سالی هم که از این کشف مهم می گذرد آسیب های زیادی به هر سه کوره به دلیل بازدیدهای مکرر قانونی و غیر قانونی وارد شده است. اما در پی حکمی که از ریاست اداره میراث فرهنگی کاشان آقای دکتر دانایی نیا به عباس اکبری ، عضو گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه کاشان مبنی بر مسیولیت مرمت و حفظ این کوره ها در چند هفته پیش داده شد ، پروژه مرمت کوره ها با همکاری آقای رعیت مقدم کارشناس سفال و دانشجوی دکتری هنر اسلامی آغاز گردید. در این خصوص اولین گام، مرحله تمیز کردن و پیرایش کوره ها و محیط اطراف آن از زباله ها و خاک حاصل از حدود سه دهه فراموشی بود که در همین مرحله قطعات بسیار کوچک اما بسیار مهم از زرین فام یافت شد که اهمیتشان به دلیل وجود آخرین مرحله یعنی باقی ماندن و پاک نکردن واسطه گلی بعد از پخت از روی سفالینه است ؛ زیرا در حقیقت تمام قطعات دست کم منتشر شده در حفاریات ، قطعاتی هستند که حاصل تکمیل همه مراحل تولید سفال زرین فام بوده اند.
به این ترتیب وجود لایه واسطه گلی که به غیر از ترکیب گل مورد استفاده ، اکنون حاوی پیگمنت های موجود در ترکیب هستند امکان آزمایش و آنالیز دقیق ترکیب مواد مورد استفاده در قطعات یافت شده را در اختیار متخصصین آنالیز مواد قرار می دهد ، زیرا همواره مقداری از پیگمنت ها حتی بعد از پخت زرین فام در واسطه گلی باقی می ماند و به لعاب زیر نفوذ نمی کند. این قطعات با توجه به نقش ، لعاب زیر و رنگ آلبالویی زرین فام یک قطعه پاک شده از چند قطعه یافت شده متعلق به دوره صفوی هستند .
این یافته ها و البته یافته های قطعات شکسته دیگر به همراه ارائه دلایلی در خصوص وجود کوره ها در زیر زمین مسجد جامع ، طول دوره کاری ، کاربرد هرکدام از کوره ها ، باز طراحی کوره بزرگ و ... در قالب یک سخنرانی در تاریخ ۲۳ بهمن در کنفرانس " کاشان و جهان ، تولید و توزیع سفالینه ها و کاشی ها در قرون ۱۲ تا ۱۴ میلادی " در دانشگاه اِکس مارسِی فرانسه توسط عباس اکبری ارایه شد. از آنجا که این پروژه فاقد بودجه اجرایی است و قرار است با حمایت خیرین مراحل بعدی مرمت در طول ماه های آینده پیش رود امید آن است که با تامین هزینه کاور کردن کوره ها با شیشه ، نور پردازی و مرمت کف و دیوار های شبستان اطراف کوره ها این مکان به یک سایت موزه قابل بازدید و البته با کاربرد مذهبی خود برای همگان قابل دسترس باشد .
لازم به یادآوری است گزارش کشف و مرمت تنها کوره موجود دیگر در خانه آقای برازنده در کاشان پیشتر با عنوان " شاهکوره ، داستان کشف و مرمت یک کوره در کاشان " توسط عباس اکبری منتشر شده است. این در حالی است که چند کوره یافت شده دیگر از جمله کوره های گزارش شده در تحقیقات آندره گدار متاسفانه در بافت شهری به زیر آسفالت رفته اند و دیگر اثری از آنها نیست.