گروه تجسمی هنرآنلاین: نمایشگاه فرآیند محور «آتش افروز» با آثاری از شهرام انتخابی و غزاله سیدآبادی در گالری ایوان برپاست. شهرام انتخابی در گفت و گو با هنرآنلاین درباره شکلگیری این پروژه گفت: در ابتدای شکلگیری این مجموعه موضوعی که موردتوجه ما قرار داشت استعمار دیجیتال در تمام دنیا بود. ما شاهد وابستگی و درگیری با شبکههای اجتماعی، بازیها و.. هستیم که در زمان کرونا بیشتر نیز شده است. به این موضوع فکر کردیم که امروزه بشر برای گریز از مسائل روزمره کمتر از ذهنیت خود استفاده میکند و به جای آن به دنیای دیجیتال پناه میبرد، اما در زمانهای گذشته انسان برای فرار از مشکلات، ترسها و... به یک دنیای موازی پناه میبرد که با افسانهها و داستانها شکل میگرفت.
انتخابی ادامه داد: بشر از ابتدا ناشناختهها و آنچه از انجام و فهمش عاجز بود، ترسها، امید و آرزوهایش را با خیالپردازی، باور و خرافه پاسخ میداد. این باورها اغلب شکلی فرا طبیعی و عجیب به خود میگرفتند؛ مانند موجوداتی ترکیبی از انسان و حیوان که ناتوانیهای او را نداشتند. پروژه «آتش افروز» نگاهی به تاریخ و داستان باورها و خرافات دارد و از مدیومهای مختلفی استفاده شده است که در کنار هم تصویر واضحتری از مجموعه به دست میدهند. ویدئو به دلیل قدرت و کیفیت روایتگرش در این مجموعه نقش مهمی ایفا میکند و در کنار حجم، عکاسی و چیدمانی همراه با پرفورمنس زنده و... قرار میگیرد. این نمایشگاه فرآیند محور که همچنان در حال شکلگیری است در چهار مرحله پیاپی تحول یافته و در این چهار هفته به تدریج تقریبا کامل میشود و در کنار نمایشگاه کتاب و آثار چاپی دیگری هم از دل این مجموعه معرفی خواهد شد.
او با اشاره به ویدیوی «آتشافروز» گفت: این کار به زندگی زن در خاورمیانه، با در نظر گرفتن شرایط ژئوپولتیک آن، میپردازد. خاورمیانه یکی از اولین مناطق شکلگیری تمدن، فرهنگ، مذاهب و ادیان بوده است، اما جایگاه زن در این جغرافیا با وجود تحولات زیادش در قرون گذشته، بسیار بحثبرانگیز بوده است. این جایگاه مانند سایر مناطق جهان چهارچوب مشخصی دارد اما زن همیشه در این منطقه «دیگری» بوده و این روند کماکان ادامه دارد. ویدئوی «آتشافروز» روایت یک گذرنده است که دورههای تاریخی را پشت سر میگذارد. او که نه اعتقادی به آرمانشهرهای تعریفشده دارد و نه در رویای بازگشت به گذشته است، با پشت سر گذاشتن چهارچوبهای سنتی و جهانبینیهای منطقهای به سوی فرا آرمانشهر میرود. قهرمان اینجا نه تنها ارتجاع را پشت سر میگذارد بلکه ما را با جهانی مواجه میکند که رو به نابودی است. قسمتهایی از چیدمانها که با طنز به مسائل روز اشاره میکنند هرکدام نشانگر دورانی هستند که شخصیت اصلی از آنها عبور میکند و برخی از مسائلی که مطرح شده است نه تنها زنان، بلکه زندگی تمام انسانها را تحت تاثیر قرار میدهد؛ مانند از دست رفتن طبیعت و عواقب ناشی از آن که انسان امروز با آنها درگیر است.
او با بیان اینکه محور اصلی نمایشگاه یکی از مشکلاتی است که جامعه امروز با آن مواجه است، افزود: این مشکل بحران هویتی یا یک شیزوفرنی، پارادوکس یا دوگانگی است که به خصوص در دنیای مجازی تبلور یافته است. این درگیریهای ذهنی انسان مدرن، با خرافات و باورهای انسان اولیه شباهت زیادی دارد؛ با این تفاوت که باورهای اولیه بر اساس مشاهدات و شرایط، محیط و فرهنگ منطقهای شکل گرفته و در تاریخ شفاهی میان مردم حفظ شده است اما امروزه ابرشرکتها و غولهای فناوری بر طراحی، برنامهریزی و شکلگیری آنها کنترل مستقیم دارند. جدا از جوانب سیاسی-اقتصادی این موضوع، نکته قابل تأمل این است که انسان امروزی تا چه حد میتواند مستقل و خلاقانه ایده پردازی کند و رویا داشته باشد؟
انتخابی ادامه داد: برای این ویدئو حجمهای مختلف ساختیم که شخصیتهای گوناگون مانند درخت، روبات و... را شامل میشوند. حال این شخصیتها که در فیلم حضور دارند را در گالری چیدمان کردهایم و پرفورمنس های گوناگونی را با آنها اجرا میکنیم. در مدتی که از آغاز نمایشگاه گذشته است دو ویدئوی جدید ساختهایم که به نمایشگاه اضافه خواهند شد. همچنین بخشی از نمایشگاه شامل پرچمهای سوزندوزی شدهای هستند که با مشارکت مردم محلی روستای سیدآباد «گروه گوین» تولید شدهاند. هدف از این همکاری، گستردهتر کردن میدان هنر معاصر و استفاده از امکاناتی است که رو به نابودی میروند و در عرصه هنری توجهی به آنها نمیشود. یک مستند کوتاه از فعالیتهای زنان مجموعه گوین نیز تهیه شده که در فروشگاه گالری نمایش داده میشود.
او با اشاره به اینکه بخشی از این مجموعه ماه گذشته در نیویورک نمایش داده شده بود، گفت: بخش مشترک این نمایشگاه با نمایشگاه نیویورک همان ویدئو آرت است، اما در تهران حجم کارها بسیار زیاد شد و مجموعه مفصلی شکل گرفت. پس از افتتاح نمایشگاه در نیویورک محدودیتهای کرونایی کمتر شد و مردم توانستند به تماشای نمایشگاه بروند، اما در ایران به دلیل تعطیلی گالری وقتی تصمیم گرفتیم این نمایشگاه را برگزار کنیم احساس کردم که میتوانیم از این فرصت استفاده کنیم و پروژه را ادامه بدهیم. در نتیجه از گالری به عنوان کارگاه استفاده کردیم و از روز اول نمایشگاه که کارها را چیدیم به تدریج تغییراتی در آن ایجاد میکنیم و به این ترتیب هر روز شکل متفاوتی از این نمایشگاه به وجود میآید.
انتخابی با بیان اینکه نمایشگاه به شکل آنلاین و دو روز در هفته نیز به صورت حضوری قابل مشاهده است، گفت: کرونا باعث شد تمام صحنه هنری دنیا با مسائل جدیدی روبرو شود، با این حال من فکر میکنم نباید تولیدات هنری و ارتباط مخاطب با هنرمند و گالری قطع شود. تعطیلیها و فضای خالی گالریها میتواند فرصتی را برای هنرمندان به وجود آورد و حتی شاید بتوان تعریف متفاوتی برای گالری ارائه کرد. هنرمندان همیشه آثار تولید شده را به گالری میآوردند و آنها را نمایش میدادند اما حالا میتوان کارها را در گالری تولید کرد و آنها را به صورت مجازی نمایش داد. اینها راهکارهایی است که تا زمان ادامه یافتن کرونا باعث میشود صحنه هنری به خواب نرود. بخش بزرگی از جامعه ما هنرمندانی هستند که نباید فراموش شوند، هرچند که در کشور ما هنرمندان چندان مورد توجه نیستند. ما باید راهحلی برای کار کردن و ارائه آثار هنری پیدا کنیم و خلاقیت خود را به چیزهایی که از پیش تعیین شدهاند اضافه کنیم.
این هنرمند ساکن برلین که فعالیتهای زیادی در زمینه ویدیوآرت دارد درباره گرایش خود به این مدیوم گفت: ویدیوآرت امروزه در دنیا بسیار رواج پیدا کرده و مخاطبان فراوانی دارد، زیرا سادگی و روان بودن ویژگی آن است. همزمان میتواند در نقاط مختلف دنیا نمایش داده شود و ایده هنرمند را به خوبی منتقل میکند. ویدئو در زمانی کوتاه به هنرمند فرصت میدهد که مستقیماً با مخاطب صحبت کند در حالی که مدیاهای دیگر چنین امکاناتی ندارند. با نگاه کردن به قدرتی که ویدیو دارد برایم عجیب است که در ایران پس از سالها هنوز این مدیوم به سختی پذیرفته میشود، درحالیکه فکر میکنم با مسائلی که در کشور ما وجود دارد میتوانیم این مدیوم را وسیلهای برای ارتباط با دنیا قرار دهیم و به جای آن کانالهای از پیش تعریف شدهای که مردم جهان در معرض آنها قرار میگیرد و تصورات اشتباهی درباره ما پیدا میکنند، واقعیت امروز و زندگی خود را به مردم جهان معرفی کنیم.
انتخابی ادامه داد: شاید بسیاری از مردم ارتباطی با آثار هنری و گالریها نداشته باشند اما همه آنها یک موبایل همراه خود دارند که به راحتی میتوانند از آن استفاده کنند. چنین ابزاری ضرورت استفاده از ویدئو را بهتر نشان میدهد. در دوران کرونا نیز تنها مدیومی که میتواند در فضای دیجیتال به خوبی مورد استفاده قرار بگیرد ویدئو است. پس از سالها کار در این زمینه برای من سوال است که چرا اقبال چندانی نسبت به ویدئو در ایران نیست، اما با برگزاری ورکشاپها و کلاسهای متعدد در ایران تلاش میکنم این مدیوم را در میان هنرمندان رواج بدهم.
نمایش روزانه پروسه این نمایشگاه فرآیند محور تا ۱۴ خرداد ماه روزانه از ساعت ۱۶ تا ۲۰ در اینستاگرام گالری ایوان قابل دیدن است.