سرویس تجسمی هنرآنلاین: «درختِ تنها» نام ارائهای در هنر اجتماعی است که روز یکشنبه ۱۷ اسفندماه در تهران اجرا شد. امیر وارسته طراح و کارگردان این پروژه در گفت و گو با هنرآنلاین با بیان اینکه این کار بخش سوم از یک سهگانه با کانسپت بازپسگیری خیابان است، گفت: هجمهای که خیابانها به شهرها آوردهاند دغدغه بسیاری از هنرمندان و معماران در جهان است. این خیابانها روزگاری زمینی بوده که محل زیست و گردهمایی انسانها بوده یا گیاهان و حیوانات در آن زیست میکردهاند، اما امروزه به محل تردد خودروها تبدیل شدهاند.
وارسته ادامه داد: ما هرکدام از این سه پروژه را به عنوان یک نبرد معرفی کردیم و هدف آنها جور دیگر نگاه کردن و تغییر نگرش ما به زیرساختهای اجتماعی است. در اپیزود سوم با عنوان درخت تنها که در هفته محیط زیست و به بهانه روز درختکاری اجرا شد ما قصد داریم به جای درختکاری، درختداری کنیم تا بگوییم باید برای حفظ و نگهداری این حداقلهایی که در شهر داریم تلاش کنیم.
وارسته افزود: برای این پروژه یک تکدرخت در ابتدای خیابان اجتماعی در منطقه ۹ شهرداری را انتخاب کردیم و سایهای که در نخستین ساعات صبح از آن بر روی زمین میافتد را به شکلی اغراق شده با رنگ خالص مشکی روی زمین نقاشی کردیم. این سایه، تنها سیاهیِ دلنشین بصری در زیست انسانیست و میخواهیم بگوییم این بختی که برای خودمان رنگ کردهایم بخت خوبی نیست و باید به سهم درخت در محیط زیست خود بیشتر توجه کنیم.
او با اشاره به اینکه برای اجرای این کار باید خیابان بسته میشد، گفت: قطعاً چنین کاری مشکلات زیادی برای تردد ماشینها ایجاد میکرد، با اینحال به سختی توانستیم شهرداری و پلیس راهور را راضی کنیم تا این درخت برای چند ساعت هم که شده بتواند سهم خود را از خیابان بگیرد. اگرچه بسته شدن خیابان ناراحتی و مشکلاتی برای مردم به وجود میآورد اما این مسئله نیز در راستای کانسپت اثر بود و سعی کردیم با مردم گفت و شنود داشته باشیم و برای آنها توضیح بدهیم که چرا راه آنها بسته شده است. نتایج جالبی برای ما داشت و این گفتمان با مردم را به شدت مثبت میدانم. اگرچه گفتمان یک هنرمند با عده محدودی از مردم نمیتواند در جامعه تاثیرگذار باشد اما این چیزی است که من در حد توان خود میتوانم انجام دهم تا آنها را نسبت به مسائل محیط زیستی و مشکلاتی که در شهر وجود دارد آگاه کنم.
وارسته ادامه داد: قرار بود که خیابان یک روز بسته باشد تا رنگ روی زمین کاملاً خشک شود و حرکت ماشینها نتواند تصویر را دچار آسیب کند، اما پس از پنج ساعت خیابان گشوده شد و حرکت ماشینها و موتورها بر روی رنگ خیس باعث شده است که از نظر بصری تغییراتی در آن به وجود آید. این مسئله برای من قابل پیشبینی بود و آن هم بخشی از کانسپت کار است.
او با بیان اینکه این سایه حدود یک سال روی زمین باقی میماند، درباره رنگی که مورد استفاده قرار گرفته است گفت: این کار با یک رنگ ترافیکی محیطزیستی انجام شد که تولید آن بسیار دشوار بود. بیش از یک سال روی این رنگ تحقیق کردیم، زیرا رنگهای ترافیکی که در همه شهرهای دنیا استفاده میشوند برای محیط زیست مضر هستند و ما نمیخواستیم با چنین رنگی سایه درخت را به تصویر بکشیم. ما توانستیم با کمک چند شرکت تولید کننده، رنگی را به دست بیاوریم که هم آسیبی برای محیط زیست نداشته باشد و هم بر روی زمین ماندگار باشد. با این حال این تلاش بسیار ناچیزی برای حفظ محیط زیست است زیرا سهم ما در شهر خیلی اندک است و حتی نمیتوان امید داشت که روزی چنین رنگی در شهرهای دنیا مورد استفاده قرار بگیرد زیرا هزینه زیادی دارد.
وارسته ادامه داد: در سالهای اخیر بسیاری از شهرداریها به سمت ایجاد فضاهای عمومی برای عابران پیاده، دوچرخهسواران، معلولین حرکتی و... رفتند، یا بعضی از خیابانها را بسته و به پیاده راه تبدیل کردند تا سهم خودرو را در شهر کمتر کنند. در حال حاضر تعرفههایی در همه شهرهای دنیا وجود دارد تا به ازای هر فضای مسکونی که ساخته میشود فضایی مانند بوستان نیز ایجاد شود. اما این طرحها سابقه زیادی ندارد و مسئلهای که امروز هنرمندان، معماران و فعالان اجتماعی دنیا به آن میپردازند این است که با ظلمی که در سالهای گذشته به محیط زیست شهری شده است چه میکنید.
این هنرمند افزود: در طول چند دهه شهرها با ساختمانها و خیابانها تغییر پیدا کردهاند و سهم مردم، گیاهان و حیوانات از شهر بسیار کاسته شده است. اگرچه ما فکر میکنیم با افزایش خیابانها و اتوبانها امکان تردد بیشتری داریم و راحت در شهر حرکت میکنیم اما در واقع سهم زیست اجتماعی خود را از دست دادهایم. درختان نابود شده و بسیاری از حیوانات بومی تهران مانند طوطی، کلاغ، گنجشک، سار و... دیگر در شهر حضور ندارند زیرا محیط زندگی آنها تسخیر شده است و در نهایت فرصت زیست متعالی از ما گرفته شده است.
او با اشاره به میزبانی شهرداری منطقه ۹ تهران در سه پروژه خود گفت: همکاری شهرداری منطقه ۹ و مشارکت با هنرمندان در بازتولید فرهنگ زیستمحیطی بسیار قابل تقدیر است. من پیش از این دو پروژه با عنوان «جور دیگر ۱ و۲ » را نیز در این منطقه اجرا کرده بودم که پروژه نخست با مشارکت ۳۵ هنرمند برگزار شد و مدتی کوتاه یک خیابان را بستیم و سراسر آن را با گلها پوشاندیم و زمانی که خیابان باز شد ماشینها لحظاتی برای عبور از روی گلها تردید داشتند. آن کار موقت بود و قرار بود با عبور ماشینها از بین برود اما با این کار میخواستیم سهم طبیعت در خیابانها را یادآوری کنیم. پروژه دوم نیز درباره سهم موسیقی در خیابان بود که باعث افزایش کیفیت زندگی مردم در شهرها میشود، اما مدیریت سلیقهای باعث سختگیری غیرمنطقی با نوازندگان خیابانی میشود.
عکاسی و روایت تصویری از سام پهلوان