سرویس تجسمی هنرآنلاین: نشست خبری سیزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر روز سه‌شنبه ۱۴ بهمن‌ماه با حضور هادی مظفری مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی و رئیس جشنواره، علی‌اشرف صندوق‌آبادی دبیر سیزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر و احمد وکیلی دبیر هنری جشنواره برگزار شد.
در ابتدای این جلسه هادی مظفری گفت: در سال‌های گذشته جشنواره هنرهای تجسمی فجر در میان سایر جشنواره‌های هنری فجر کم‌فروغ بود و به‌صورت جدی به آن توجه نمی‌شد یا مخاطب کافی نداشت. اما در سه سال اخیر این رویه تغییر کرده و امروز حتی مخالفان جشنواره نیز درباره آن گفت‌وگو می‌کنند. این بدان معنا است که در فضای رویدادهای هنری، این جشنواره توانسته جایگاه جدیدی به دست آورد و حتی در بعضی حوزه‌ها پیشگام بوده است.
مظفری ادامه داد: صحبت‌هایی مطرح می‌شد مبنی بر این که جشنواره هنرهای تجسمی فجر جایگزین دوسالانه‌های تخصصی انجمن‌ها شده است، اما در ماه‌های گذشته مشاهده کردید که این مسئله واقعیت ندارد، زیرا دوسالانه‌ها در حال برگزاری توسط انجمن‌ها هستند و جشنواره فجر هم مسیر خودش را دنبال می‌کند. هرکدام از این رویدادها با برنامه‌ریزی مجزا و گروه هدف و مخاطبینی که برای خود قائل است، مشغول فعالیت هستند.
مظفری افزود: در سه سال اخیر تلاش زیادی شد تا علاوه بر افزایش کمیت، کیفیت آثار جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز با ارتقاء همراه باشد و به گفته داوران سیزدهمین دوره جشنواره، این مسئله کاملاً در آثار این دوره دیده می‌شود. کرونا و قرنطینه حاصل از آن اگرچه به حوزه‌های فرهنگ و هنر آسیب جدی زد، اما در کنار این آسیب‌ها فرصتی برای آفرینش‌های هنری توسط هنرمندان تجسمی فراهم کرد و بسیاری از اساتید و هنرمندان رشته‌های مختلف تجسمی به خلق آثاری پرداختند که امروز نتایج آن‌ها در این جشنواره دیده می‌شود. طبیعتاً هنرمند از فضای اطراف خود تأثیر می‌گیرد و آثارش نمودی از آن چیزی است که زیست می‌کند، بنابراین تأثیرات کرونا بر مردم جهان را در این جشنواره نیز خواهیم دید.
او با بیان این که ویژگی عمده جشنواره‌های فجر عمومی بودن و ایران شمول بودن آن‌ها است: گفت: در اغلب رویدادهای تجسمی تمرکز بر پایتخت است اما در جشنواره هنرهای تجسمی فجر شاهد بودیم که در این دوره ۷۰ درصد آثار رسیده متعلق به هنرمندان شهرستانی است. این عدد بسیار قابل توجه است و باعث می‌شود نظر ما به استان‌های دیگر جلب شود و ضرورت برگزاری رویدادهای هنری در شهرهای دیگر مورد توجه قرار گیرد.
او در ادامه با ارائه آماری از شرکت‌کنندگان این جشنواره گفت: تهران با ۱۱۵۰ هنرمند، اصفهان با ۳۲۳ هنرمند، خراسان رضوی با ۲۲۵ هنرمند، استان البرز با ۱۷۱ هنرمند، استان آذربایجان شرقی با ۱۴۷ هنرمند، استان فارس با ۱۴۰ هنرمند، مازندران با ۱۰۳ هنرمند، گیلان با ۸۴ هنرمند، استان خوزستان با ۸۳ هنرمند، استان قم با ۶۶ هنرمند، قزوین با ۶۰ هنرمند، همدان با ۵۸ هنرمند، آذربایجان غربی با ۵۷ هنرمند، کرمان با ۵۳ هنرمند و سایر استان‌ها با کمتر از ۵۰ هنرمند در فراخوان این جشنواره شرکت کردند.
مظفری ادامه داد: امسال در سیزدهمین دوره جشنواره هنرهای تجسمی فجر ۷۰۹ اثر از ۵۱۱ هنرمند به نمایش درمی‌آید. این در حالی است که سال گذشته ۳۶۶ اثر از ۲۶۸ هنرمند نمایش داده شد و این نشان‌دهنده پیشرفت ۹۶ درصدی در تعداد آثار و پیشرفت ۹۱ درصدی در تعداد هنرمندان است. میزان استقبال در جشنواره تجسمی سال ۹۹ خیره‌کننده بود و باعث شد تعداد آثار انتخاب‌شده برای حضور در نمایشگاه دو برابر سال گذشته باشد.
او درباره گشایش جشنواره هنرهای تجسمی فجر گفت: به دلیل شیوع کرونا تصمیم گرفتیم افتتاحیه بخش‌های مختلف را در روزهای متفاوت برگزار کنیم تا از تجمع هنرمندان جلوگیری شود. مراسم افتتاحیه بخش طوبای زرین جشنواره روز ۱۸ بهمن برگزار می‌شود. روز یکشنبه ۱۹ بهمن بخش چپ‌دستی و روز دوشنبه ۲۰ بهمن نیز بخش ستارگان بین‌المللی هنر ایران افتتاح می‌شود و جشنواره تا ۳۰ بهمن ادامه خواهد داشت.
پس از آن علی‌اشرف صندوق‌آبادی دبیر جشنواره گفت: ویژگی خاصی که بخش مسابقه جشنواره با عنوان طوبای زرین داشت این بود که امسال علاوه بر رشد کمی، کیفیت آثار نیز رشد قابل توجهی داشته و به گواه داوران رشته‌های مختلف، آثار در سطح بالایی بودند. اقدامی که امسال در بخش طوبای زرین انجام شد این بود که تصمیم گرفتیم به جوانان مستعد فرصت بیشتری بدهیم و بنابراین برگزیدگان جشنواره‌های جوانان و فجر دوره‌های گذشته و همچنین برگزیدگان دوسالانه‌های سال‌های اخیر، امکان این را یافتند تا بدون شرکت در مرحله انتخاب، آثار خود را در جشنواره نمایش دهند.
صندوق‌آبادی با ارائه آماری درباره هنرمندان شرکت‌کننده در هر رشته گفت: تعداد آثاری که به دست ما رسید ۷۷۵۳ اثر بود که ۲۳۱۵ اثر از ۹۱۱ هنرمند در بخش عکاسی، ۱۹۷۰ اثر از ۸۳۹ هنرمند در رشته نقاشی، ۸۷۱ اثر از ۳۵۱ هنرمند در رشته گرافیک، ۶۸۲ اثر از ۲۷۷ هنرمند در رشته تصویرسازی، ۵۱۱ اثر از ۲۳۹ هنرمند در رشته خوشنویسی، ۴۱۳ اثر از ۲۱۰ هنرمند در رشته نگارگری، ۳۴۴ اثر از ۱۷۵ هنرمند در رشته مجسمه‌سازی، ۲۶۶ اثر از ۱۰۰ هنرمند در رشته کاریکاتور، ۲۵۴ اثر از ۱۵۰ هنرمند در رشته هنرهای جدید و ۱۲۷ اثر از ۷۶ هنرمند در رشته سرامیک برای ما ارسال شد. همچنین از میان ۳۲۴۰ هنرمند شرکت‌کننده، ۱۷۵۸ نفر خانم و ۱۴۸۴ نفر آقا بودند.
او درباره بخش ستارگان نیز گفت: در این بخش ۱۶۷ اثر از ۶۷ هنرمند به نمایش درمی‌آید که در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ موفق شدند در جشنواره‌های جهانی مقام‌هایی به دست آورند. برای این که این افراد را به جامعه هنری خودمان معرفی کنیم و از کسانی که نام ایران را در کشورهای دیگر افراشته کردند تقدیر کنیم بخشی از جشنواره را به این افراد اختصاص دادیم و کتاب نفیسی از آثار آن‌ها نیز منتشر خواهد شد.
او درباره تجلیل از مفاخر هنرهای تجسمی گفت: در جشنواره سال گذشته عده‌ای از هنرمندان که ازنظر عیار هنری دارای جایگاه ویژه هستند انتخاب‌شده بودند تا مورد تقدیر قرار گیرد، اما شیوع کرونا و لغو مراسم اختتامیه جشنواره باعث شد که این کار انجام نشود. امسال در خدمت این عزیزان هستیم و مراسم تجلیل از هنرمندان برگزار خواهد شد. جعفر نجیبی هنرمند در رشته مجسمه و سرامیک، احمد عبداللهی‌نیا در رشته کاریکاتور، سعید رزاقی در رشته تصویرسازی، گارنیک درهاکوپیان در رشته نقاشی، خشایار قاضی‌زاده در رشته نگارگری، احمد آقا قلی‌زاده در رشته گرافیک، یعقوب آژند در رشته پژوهش، محمدحسین حیدری در رشته عکاسی و محمد سلحشور در رشته خوشنویسی، هنرمندانی هستند که مورد تقدیر قرار می‌گیرند.
در ادامه این جلسه احمد وکیلی، دبیر هنری جشنواره و کیوریتور بخش چپ‌دستی، درباره وجود این بخش در جشنواره گفت: بسیاری از ما تفاوت چاپ دستی با چاپ صنعتی را نمی‌دانیم، اما خوشبختانه امسال برای اولین بار بخشی را برای جشنواره طراحی کردیم تا این رشته به شکل جدی‌تر خودنمایی کند و مردم آشنایی بیشتری با آن پیدا کنند.
وکیلی ادامه داد: کلمه "عیدی سازی" در دورانی که هنر به‌صورت استاد و شاگردی آموخته می‌شد به کار می‌رفت. اساتید به مناسبت عید نوروز یک باسمه کارکرده و آن را تکثیر می‌کردند و به شاگردان خود هدیه می‌دادند. کسانی که تعداد عیدی بیشتری در اختیار داشتند مشخص بود که سال‌های بیشتری در محضر استادان هنر حضور داشتند. من نیز ۲۵ سال است که این کار را زنده کرده‌ام و چاپ دستی به شاگردانم عیدی می‌دهم. حال در جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز "عیدی سازی" را در دو بخش نمایشگاهی و کارگاهی مطرح می‌کنیم.
وکیلی ادامه داد: یکی از مسائلی که در تمام دنیا در حوزه چاپ دستی رایج است، تبادل آثار است و تمام کارگاه‌های چاپ دستی تلاش می‌کنند آثار هنرمندان خود را با هنرمندان دیگر تبادل کنند. در این جشنواره نیز نمایشگاهی از ۵۰ اثر که از طریق تبادل به دست ما رسیده است برگزار می‌شود و شامل آثاری است که هنرمندان ایرانی با هنرمندان دانشگاه بوستون و دانشگاه بلژیک تبادل کرده‌اند. همچنین از اساتید پیشکسوت خواهش کردیم چند اثر خود را در اختیار ما بگذارند تا در کنار این آثار تبادلی، بتوانیم توانایی‌های هنرمندان ایرانی را هم به نمایش بگذاریم.
او با اشاره به این که پنج ورکشاپ در ارتباط با چاپ دستی در جشنواره برگزار می‌شود گفت: لیتوگرافی یا چاپ سنگی از هنرهایی است که با فاصله کمی از پیدایش آن به ایران وارد شد اما پس از ورود حروف سربی، این هنر کمرنگ شد و به‌مرور از بین رفت. برای اولین بار قصد داریم نحوه تولید و تکثیر اثر به شیوه چاپ سنگی را در ورکشاپ‌هایی به نمایش بگذاریم و درعین‌حال فیلم‌هایی نیز از تکنیک‌های این چاپ به نمایش درمی‌آید. ورکشاپ چاپ فلز، چاپ لینو و همچنین آموزش کاغذسازی از دیگر کارگاه‌هایی است که توسط استادانی از تهران و شهرستان‌ها در جشنواره برگزار خواهد شد.
در ادامه این جلسه مظفری با اشاره به این که بخش پژوهش و ارائه مقالات در این دوره از جشنواره بسیار جدی گرفته شده است گفت: در این بخش ۲۴ مقاله تحت نظر حسن موریزی نژاد به پژوهشگران سفارش داده شد و موضوع آن‌ها یک قرن هنرهای تجسمی در ایران است. این پژوهش‌ها از کمال‌الملک آغاز شده و تا دهه ۹۰ می‌رسد. این کار موضوعی بسیار جدی است و تفاوت‌های زیادی با سال‌های گذشته دارد. کتابی که از این مقالات منتشر خواهد شد به منبعی جدی در حوزه هنرهای تجسمی صدسال اخیر ایران تبدیل می‌شود.
او درباره اهدای جوایز به آثار برگزیده یا خرید آثار هنرمندان گفت: یکی از مباحث جدی که در جلسات شورای سیاست‌گذاری مطرح می‌شد، تفاوت بین جایزه دادن و خرید آثار بود. اعضای شورا پس از بحث و گفتگوها و آسیب‌شناسی دوره‌های گذشته جشنواره به این نتیجه رسیدند که یا باید به شیوه داوری و انتخاب آثار عمل کنیم و یا این که موضوع را به سمت بازار هنر و خرید آثار ببریم و حرکت بین این دو مسیر مورد تأیید آن‌ها نبود. درنهایت با رأی‌گیری میان اعضای شورای سیاست‌گذاری، به این نتیجه رسیدیم که روش انتخاب آثار برگزیده و اهدای جایزه را پیش بگیریم. بنابراین در هر رشته یک برگزیده انتخاب می‌شود که علاوه بر تندیس و لوح یادبود جشنواره، مبلغ ۱۵ میلیون تومان جایزه و اعزام به شهرک پژوهشی سیته فرانسه به آن‌ها تعلق می‌گیرد. همچنین در هر بخش دو نفر مورد تقدیر قرار می‌گیرند که یک نفر از آن‌ها ۵ میلیون تومان جایزه نقدی هم دریافت می‌کند. در بخش چاپ دستی نیز از هر هنرمند یک یا دو اثر خریداری خواهد شد.
او با اشاره به این که همانند سایر رویدادهای هنری ماه‌های اخیر، جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز به‌صورت مجازی قابل بازدید مخاطبان خواهد بود گفت: امسال در جشنواره هنرهای تجسمی فجر بخش مرتبط با گالری‌ها را نداریم و یک دلیل آن نگرانی از تجمع زیاد مخاطبان بود. اما در تدارک برگزاری رویدادهای ویژه با حضور گالری‌ها و اکسپوهایی برای فروش آثار هنری هستیم که امیدواریم در آینده‌ای نزدیک این اقدامات عملی شود.
در پایان این جلسه از دو پوستر جشنواره رونمایی شد که توسط برگزیدگان دوره‌های قبلی جشنواره هنرهای تجسمی فجر طراحی شده‌اند. پوستر بخش عیدی سازی توسط احسان خاکسار حقانی که در دهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر در رشته نقاشی شرکت داشته است طراحی شده و پوستر اصلی جشنواره توسط عاطفه شید مؤدب که در دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر در بخش تصویرسازی شرکت کرده بود طراحی شده است.
کیانوش غریب پور، مدیر هنری جشنواره نیز در پیامی درباره طراحی این پوسترها گفت: "پوسترهای امسال، بر پایه آثار هنرمندان حاضر در سیزدهمین جشنواره طراحی شد. امسال تصمیم گرفتیم از استعدادهای درخشانی که در سال‌های اخیر در بخش طوبای زرین درخشیده‌اند یا هنرمندان حرفه‌ای مدعو در بخش‌های جانبی در طراحی پوستر یاری بگیریم، تا پس از سه دوره طراحی منسجم و هویت‌سازی‌های فراگیر و نافذ، هم از احتمال تکرار سلیقه پیشگیری کنیم، هم میدان یک رویداد کشوری را به روی هنرمندان کشور باز کنیم.
دو پوستر بخش اصلی و بخش جانبی، هر دو زیر نظر مستقیم مدیر هنری رویداد شکل گرفت؛ و هرچند طراحی گرافیک هر دو اثر درنهایت با طراحی او فراهم شد، اما در حقیقت دو پوستر، با درون‌مایه اثر دو هنرمند مستقل خلق شده است.
پوستر طوبای زرین از مجموعه روایت‌های طنازِ خانم عاطفه شیدمؤدب ساخته شد که پرداختی معاصر و دقیق از تصویرگری معاصر نگاره‌های آشنای نگارگری ایران است. پوستر بخش عیدی‌سازی نیز، برشی از یک اثر خوش‌ساخت و استادانه از آقای احسان خاکسار حقانی است که پرداختی معاصر است از امتداد سنت و زیبایی‌شناسی سده‌های متأخر هنر ایران."
سیزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر ۱۸ تا ۳۰ بهمن در موسسه فرهنگی هنری صبا برگزار می‌شود.